Prabuddha Jivan 1962 Year 23 Ank 17 to 24 and Year 24 Ank 01 to 16

SR No.: 525947
Original Sutra Author: N/A
Author: Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1962
Total Pages: 252
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 22 MB

Page 153

તા. ૧-૮-૨
પ્રબુદ્ધ જીવન
૬૭
પણ આ છ જ રાષ્ટ્રો જોડાએલાં છે અને બ્રિટને એમાં જોડાવાની ઈંતેજારી બતાવી છે!
શુમાન જના” અમલમાં આવ્યા પછી “મજીયારી બજાર ” ની યોજનાને અમલમાં મૂકતાં રાજદ્વારી કારણોને લીધે થોડી ઢીલ થઈ હતી. જર્મનીને સંરક્ષણના હેતુ માટે પુન: શસ્ત્રસજજ કરવું જોઈએ એવો નિર્ણય અમેરિકાએ ૧૯૧૦ માં લીધો હતો અને આ નિર્ણય સામે ફ્રાન્સ, બ્રિટન, હોલાન્ડ, બેજિયમ વગેરે દેશમાં મોટો વિરોધ ઊભો થયો હતો. આ વિરોધે ભજીયારી બજારની વાતને ઢીલમાં નાંખી હતી.
આમ છતાં, ઉકત છે દેશના અગ્રણીઓને મજીયારી બજારની જરૂરિયાત તે જણાતી હતી જ અને તેથી તેમણે એ દિશામાં મંત્રણા આરંભી હતી. ૧૯૫૫ માં સીસીલીના મેસીના ખાતે, પછી ૧૯૫૬ માં વેનીસ તથા બ્રસેલ્સ ખાતે અને આખરે ૧૯૫૭માં રોમ ખાતે આની ચર્ચાવિચારણા થઈ. રોમ ખાતેની મંત્રણા પછી મજીયારી બારને તથા યુરેટમને કરાર થયો અને એના ઉપર ઉપરોકત છએ રાષ્ટ્રની સહી થઈ. મજીયારી બજારની રચનાને આ ઇતિહાસ છે.
હવે મજીયારી બજારનું બંધારણ, એનું કાર્યક્ષેત્ર અને એની પ્રાથમિક અસર ઉપર થોડી નજર નાંખી લઈએ.
મજીયારી બજાર એક સ્વાયત્ત સમાજ જેવી છે. મજીયારી બજારના સાશન માટે ૧૪૨ સભ્યોની બનેલી એક શાસનસભા રાખવામાં આવી છે. આ સભામાં છએ છ સભ્ય દેશોની ધારાસભા
ઓમાંથી પસંદ કરાયેલા સભ્યોને સ્થાન આપવામાં આવેલ છે. આ ઉપરાંત છએ છ સરકારના પ્રધાનમંડળમાંથી એક એક સભ્ય લઈને, મજીયારી બજારના વિસ્તાર માટેનું પ્રધાનમંડળ રચવામાં આવ્યું છે. વળી નવ અગ્રગણ્ય અર્થશાસ્ત્રીઓનું બનેલું એક યુરોપીયન વહીવટી કમિશન પણ મજીયારી બાર અંગે નિમવામાં આવ્યું છે. મજીયારી બજારને રોજબરજને વહીવટ આ કમિશન કરે છે. આ વહીવટ દરમિયાન જો કોઈ દેશ બીજા કોઈ સભ્ય દેશ સામે ફરિયાદ ઊભી કરે તે એ ફરિયાદના નિકાલ માટે એક ન્યાયાધિકારી અદાલત પણ સ્થાપવામાં આવી છે. મજીયારી બજાર અંગેની તકરાર વિશે આ અદાલતે જે કાંઈ ચુકાદો આપે તે બધાં સભ્ય રાષ્ટ્રોને બંધનકર્તા હોય છે. આ દ્રષ્ટિ એ તથા કેટલાક વહીવટી નિર્ણયનાં બંધનની દ્રષ્ટિ એ, મજીયારી બજારનાં સભ્યરાષ્ટ્રોએ, પિતપોતાનાં સાર્વભૌમત્વના થોડા અંશને તે ભોગ આપ્યો જ છે એમ કહી શકાય. (બ્રિટનમાં મજીયારી બજારના વિરોધીઓ, સાર્વભૌમત્વ પર પડતી આ તરાપને પણ પોતાની તરફેણની એક દલીલ તરીકે આગળ ધરે છે એ અત્રે યાદ રાખવાની જરૂર છે).
મજીયારી બજારના વહીવટને સ્પર્શતી આ બધી સંસ્થાઓ ઉપરાંત, ત્યાં એક આર્થિક અને સામાજિક સમિતિ, એક યુરોપીય ઈન્વેસ્ટમેન્ટ બેંક, દરિયાપારના પ્રદેશના વિકાસ માટેનું ફંડ અને યુરોપીય સામાજિક ફંડ એટલી આનુષગિક સંસ્થાઓ પણ છે.
શાસન સભામાં મજીયારી બજારનું દરેક રાષ્ટ્ર પોતપોતાનું કદ તથા પોતપોતાની અગત્ય પ્રમાણે સભ્યસંખ્યા રાખે છે. કયા રાષ્ટ્રના કેટલા સભ્ય રહેશે, પ્રધાનમંડળના નિર્ણયો થાય ત્યારે કોને કે મતાધિકાર રહેશે એ બધું રોમના કરાર દ્વારા નક્કી થએલું છે પણ એ બધી વિગતેમાં ઊતરવાનો અત્રે અવકાશ નથી. માત્ર એટલું કહેવું જોઈએ કે, આયાત-નિકાસ, વેપાર ઉદ્યોગની ખીલવણી અને બીજા એવા આર્થિક પ્રશ્નોના સર્વસમાન ઉકેલ માટેની બધી વ્યવસ્થા મજીયારી બજારના પ્રયોજકોએ કરેલી છે.
હવે મજીયારી બજારના ક્ષેત્ર ઉપર નજર નાંખી લઈએ. મજીયારી બજારના વિસ્તારમાં વસતા લોકોની સંખ્યા ૧૭ કરોડની છે. સર્વ સમાન વેપારમાં રોકાયેલો એ દુનિયાને મોટામાં મોટો વિસ્તાર છે. -અમેરિકા અને રશિયાથી પણ મોટો. પશ્ચિમ યુરોપના
કોઈ પણ દેશ કરતાં એના વિકાસની ગતિ વધારે છે. મજીથારી બજા
વિસ્તારમાં ઔઘોગિક ઉત્પાદનમાં ૧૯૫૯માં ૭ ટકાને, ૧૯૬૦માં ૧૨ ટકાને અને ૧૯૬૧ માં ૭ ટકાનો વધારો થયો હતો. ૧૯૭૫ સુધીમાં તે અમેરિકાના ઉત્પાદન જેટલું જ આ વિસ્તારનું ઉત્પાદન થઈ જશે. ૧૯૫૦થી ૧૯૬૦ સુધીના દસકામાં, મજીયારી બજારના વિસ્તારનું ઔદ્યોગિક ઉત્પાદન ૯૦ ટકા વધ્યું હતું! એ જ સમયમાં અમેરિકાનું ઔદ્યોગિક ઉત્પાદન ૩૯ ટકા અને બ્રિટનનું ૨૯ ટકા વધ્યું હતું એ જો આપણે યાદ રાખશું તે “શુમાન યોજના” અને “મજીયારી બજાર” દ્વારા ઉપરોકત છ રાષ્ટ્રોને કેટલો ફાયદો થયો છે એ સ્પષ્ટ થશે.
આ ફાયદાનાં કારણે સ્પષ્ટ છે. રોમના કરાર અનુસાર મજીયારી, બજારમાં જોડાયેલાં છ રાષ્ટ્રોએ, એકબીજા વચ્ચેના વેપારમાં બધી જકાતે, આયાત કવોટાઓ અને બીજા અવરોધો રદ કર્યા હતા અને બહારની દુનિયા સાથેના વ્યવહારમાં એક સરખી જકાતે રહે એવી વ્યવસ્થા કરી હતી અને વેપારને અનુલક્ષીને એ લોકોને ખૂબ ફાયદો થયો હતો. વાહનવ્યવહાર, મૂડીરોકાણ વગેરે અંગે જે ફાયદા થયા તે તો જુદા. આ બધા ફાયદાથી હવે બ્રિટન મજીયારી બજાર તરફ આકર્ષાયું છે અને મજીયારી બજારમાં જોડાવા માટે એણે અરજી પણ કરી છે. આ અરજી એણે ૧૯૬૧ ના એગષ્ટની ૧૦ મી તારીખે કરી હતી. લગભગ એક વર્ષ થયું છતાં આ અંગે કશે અંતિમ નિર્ણય લેવાયો નથી અને સંભવિતતા તે એવી છે કે હજી બીજાં એક વર્ષ સુધી લેવાશે પણ નહિ. આ ઉપરથીજ પરિરિથતિની આંટી ઘૂંટીને ખ્યાલ મળી રહે છે.
એંગષ્ટમાં અરજી થઈ પરંતુ વિધિરારની મંત્રણા નવેમ્બરમાં શરૂ થઈ. આ મંત્રણા દરમિયાન પ્રગટ થયું કે, કેવળ બ્રિટનમાં જ નહિ પણ રાષ્ટ્રસમૂહના દેશોમાં પણ બ્રિટન મજીયારી બજારમાં જોડાય એ અંગે સારો એવો વસવસે છે. રાષ્ટ્રસમૂહના દેશોના નાણાંપ્રધાનની એક પરિષદ ૧૯૬૧ ના સપ્ટેમ્બર માસમાં ઘાનામાં મળી હતી. (શ્રી રાજી દેસાઈ પણ એ પરિષદમાં ગયા હતા) આ પરિષદમાં, બ્રિટિશ રાષ્ટ્રીમૂહના દેશોએ પોતપોતાનાં હિતેની રક્ષા માટે ઘણી કડક વલણ અખત્યાર કરી હતી. બ્રિટન જો મજીયારી બજારમાં જોડાય તે રાષ્ટ્રસમૂહના દેશના નિકાસ વેપાર પર મોટો ફટકો પડે અને તે તે એ દેશના અર્થકારણમાં પલટો આવે એ કારણે જ રાષ્ટ્રસમૂહના દેશેએ આવી વલણ અખત્યાર કરી હતી. ખુદ બ્રિટનમાં પણ રાષ્ટ્રસમૂહ ઉદ્યોગ મંડળ, મછુઆરી બજાર વિરોધ મંડળ તથા અન્ય મંડળોએ બ્રિટનનાં સૂચિત પગલાંને વિરોધ કર્યો હતો. ખુદ બ્રિટિશ પ્રધાનમંડળમાં પણ શ્રી થર્નોક્રોટ, શ્રી. હંકન સેન્ડઝ અને શ્રી હીથ જેવા મજીયારી બજાર અંગે કશો ઉમળકો સેવતા નહોતા. મજીયારી બજારમાંના બ્રિટનના પ્રવેશ સામેના અવરોધોની રૂપરેખા આવી હતી.
આ અવરોધમાં સૌથી મોટો અવરોધ રાષ્ટ્રસમૂહના દેશોને હતો એટલે એની પણ થેડી વિચારણા કરી લેવા જેવી છે. રાષ્ટ્રસમૂહના દેશમાંથી કેનેડા, ઓસ્ટ્રેલિયા અને ન્યૂઝીલેન્ડ એ ત્રણ વિકસિત રાષ્ટ્રો છે. એ રાષ્ટ્રોને પોતપોતાના વિશ્વ–પ્રશ્ન છે અને હવે એ રાષ્ટ્રોની દ્રષ્ટિ બ્રિટન કરતાં અમેરિકા, જાપાન, ચીન તરફ વધારે વળવા માંડી છે. ૧૯૫૦ સુધી આ રાષ્ટ્રો પિતાનાં સંરક્ષણ માટે બ્રિટિશ નૌકાદળ પર આધાર રાખતાં. હવે એ બધાં અમેરિકા ઉપર નજર માંડી બેઠાં છે. (કેનેડા તે એક અમેરિકન રાષ્ટ્ર છે જ અને ઓસ્ટ્રેલિયા તથા ન્યૂઝીલેન્ડ “આન્ઝસ” કરારના સભ્યો છે). ન્યૂઝીલેન્ડની દૂધની બનાવટો તથા ત્યાંના ઘેટાં-બકરાંનું માંસ તથા મરઘાં-કૂકડાં ઘણા મોટા પ્રમાણમાં બ્રિટન જાય છે એટલે ન્યૂઝી– લેન્ડને તે બ્રિટનની બજારની જરૂર છે જ, પણ બીજાં બે રાષ્ટ્રો –કેનેડા તથા એસ્ટ્રેલિયાને એની જરૂર નથી. ઓસ્ટ્રેલીયાને