Prabuddha Jivan 1962 Year 23 Ank 17 to 24 and Year 24 Ank 01 to 16

SR No.: 525947
Original Sutra Author: N/A
Author: Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1962
Total Pages: 252
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 22 MB

Page 151

તા. ૧-૪-૬૨
આને લગતી વાટાઘાટો આજે ચાલી રહી છે. વળી, ઈગ્લાંડ આ મજિયારી બજારમાં જોડાય તે સંબંધે કોમનવેલ્થમાં જોડાયલા દેશાના વલણમાં ખૂબ તફાવત છે. ઓસ્ટ્રેલિયા અને ન્યૂઝીલેન્ડની અર્થરચના ઈ.ગ્લાંડ ઉપર નિર્ભર હોઈને તે બન્ને દેશાઈગ્લાંડના આવા જોડાણની સખ્ત વિરૂદ્ધ છે. ભારતના નિકાસ વ્યાપાર ઉપર પણ આવા જોડાણથી પ્રતિકુળ અસર પડશે. એમ છતાં આપણે આવા જોડાણનો વિરોધ કરતા નથી. આ માટે આપણને પાંચ છ વર્ષના ગાળામાં રક્ષણ મળે કે જેથી યુરોપીય મજિયારી બજારના જૂથ સાથે આપણે ધીમે ધીમે ગાઠવાઈ જઈએ—આવી આપણી અપેક્ષા છે. આ આપશુ. દ્રષ્ટિબિંદુ ભારતના અર્થસચિવ શ્રી મારારજીભાઈએ બ્રિટનના પ્રતિનિધિ સમક્ષ તેમ જ મજિયારી બજારમાં જોડાયલા દેશેાના પ્રતિનિધિએ સમક્ષ ભારે ગૌરવપૂર્વક ૨જૂ કર્યું છે. આ બધાંનું શું પરિણામ આવે છે તે હવે જોવાનું રહે છે લાઓસ
પ્રજીવ ન
આંતરરાષ્ટ્રીય ક્ષેત્રે બીજા એક મહત્ત્વની ઘટના લાસના સમાધાનની છે. ત્યાંના ત્રણ રાજકુમારો વચ્ચે એકતા સ્થપાઈ છે અને કોઈ પણ સત્તાજૂથથી અલગ અને તટસ્થ એવી રાજ્યરચના ત્યાં સ્વીકારવામાં આવી છે અને એ કરારનામા ઉપર અમેરિકા, બ્રિટન, રશિયા, ચીન વિગેરે ૧૭ દેશોએ પેાતાની રાહી મૂકી છે. લાઓસ નાના ૩૦ લાખની વસ્તીના દેશ છે. એમ છતાં આ સમાધાનનું મહત્ત્વ એટલા માટે છે કે, એ બાજુ સામ્યવાદી પ્રભુત્વ અટકાવી શકાય તે એશિયાના એ અગ્નિકોણ તરફના દેશને સામ્યવાદમાંથી ઉગારી શકાય અને લાસમાં રાધવામાં આવેલું આ સમાધાન જો ટકી રહે તે ચીનના આક્રમક વલણને વિસ્તરતું અટકાવી શકાય. રાષ્ટ્રીય ક્ષેત્રે
નવા કેન્દ્રસ્થ પ્રધાનમંડળની રચના
હવે આપણે ઘરઆંગણાની પરિસ્થિતિના વિચાર કરીએ. છેલ્લી ચૂંટણીના આઘાત પ્રત્યાઘાતો વિષે થોડા સમય પહેલાં મે સવિસ્તર આલાચના કરી હતી. પણ તે વખતે કેન્દ્રસ્થ પ્રધાનમંડળની રચના કરવામાં નહોતી આવી. ત્યાર બાદ જે રચના કરવામાં આવી છે તે આપ બધા જાણા છે. આ રચના કરતી વખતે મંત્રીમંડળના ચાલુ સ્વરૂપમાં કેટલાક પાયાના ફેરફાર કરવાની શ્રી નહેરુ માટે ખરી તક હતી, જે નહેરુએ ગુમાવી છે એમ મને લાગે છે. આમ બનવામાં સંભવ છે કે, તેમની તત્કાલીન માંદગીએ અમુક ભાગ ભજવ્યો હોય. સંભવ છે કે, સાથીઓ પ્રત્યેની નિષ્ઠાના કારણે તે દ્રઢતાભર્યું પગલું ભરી ન શકયા હોય. નવા મંત્રીમંડળમાં એક તા તેઓ નવા માણસાને લાવી શકયા નથી અને બીજું જેમને નીચેથી ઉપર લાવવામાં આવ્યા છે તેઓ કેબિનેટમાં સમાવિષ્ટ કરવાયાગ્ય હતા એમ મને લાગતું નથી. હજુ પણ આ પ્રધાનમંડળની પુનરરચનાની વાતો ચાલ્યા જ કરે છે. ટી. ટી. કે. ને લાવ્યા તે તેમનું સ્થાન હજુ ત્રિશંકુ જેવું રહ્યું છે. આજની કેબિનેટમાં એકરૂપતા unity -નથી અને એ ન હોય ત્યાં તાકાત--strength --કેમ આવે ? ચીન સાથેનું ઘણ
બીજા મહત્ત્વના બનાવ ચીન સાથે વધતા જતા ઘર્ષણના
ગવા ધર્ષણ જોતાં પ્રશ્ન થાય છે કે, ભારતે ચીનનું તે એવું શું
છે કે, ચીન આમ વર્તે છે? આ પ્રશ્નના એક જવાબ એમ આપી શકાય કે, સામ્યવાદી દેશની એ રીતરસમ રહી છે કે, જ્યારે આંતરિક પરિસ્થિતિ બગડે ત્યારે બહારના ક્ષેત્ર સાથે tension-riગદિલી— ઊભી કરવી કે જેથી લાકોનું ધ્યાન તે તરફ દેારાયેલું રહે અને આંતરિક નિર્બળતા કે ગૂંચા તરફ લોકોનું ધ્યાન ન જાય. પણ આ જવાબ પૂરતા નથી લાગતો. બીજો જવાબ એ કલ્પી શકાય છે કે, એશિયાના દક્ષિણપૂર્વ દેશમાં જે આગેવાનીભર્યો ભાગ આપણે ભજવીએ છીએ અને એ દેશામાં ચીનનું વર્ચસ વધતું—વિસ્તરતું અટકાવવાના કાર્યમાં . આપણે અમેરિકાને જે સાથ આપીએ છીએ તે ચીનને ગમતું નથી., પરવડતું નથી. આ ગમે તે હો, પણ આપણા ચીન સાથેના સંબંધા ઉત્તરોત્તર બગડતા જાય છે અને આપણી અને . ચીન વચ્ચે અપાતી લેવાતી યાદીઓ વધારે ને વધારે કડવાશભરી બનતી જાય છે. આ પરિસ્થિતિ લાંબા સમય સુધી ચાલુ રહે એમ લાગે છેઅને એ કારણે મિલીટરી—લશ્કરી—ખર્ચ વધ્યે જાય અને આપણે કરભારથી કચરાતા જઈએ
ય
તે પણ તેમાં હા એ હા ભણ્યા સિવાય બીજો કોઈ વિકલ્પ આપણી પારો ન રહે એમ બનવા સંભવ છે. પાકીસ્તાન સાથેનું પ ણ
હવે પાકીસ્તાન સાથેના સંબંધાના વિચાર કરીએ. એ સંબંધ પણ ઉત્તરોત્તર બગડતા જ જાય છે. એમાં કોઈ શક નથી કે પાકીસ્તાનની આંતરિક નિર્બળતા વધતી જાય છે. આજની ત્યાંની પરિસ્થિતિ ઉપરથી એ સહજ ફલિત થાય તેમ છે કે military dictatorship can never create a welfare state લશ્કરી સરમુખત્યારશાહી કદી પણ કલ્યાણરાજ્ય નિર્માણ ન કરી શકે. પૂર્વ પાકીસ્તાનમાં અસંતોષ તીવ્રત્તર બનતા જાય છે. ત્યાંની ગરીબી પણ કલ્પનામાં આવે તેમ નથી. જાણે કે, બધે લાવા ખદબદતા હોય એવી ચેાતરફ પરિસ્થિતિ પ્રવર્તે છે. આ તરફ લોકો આંખ આડા કાન કરે એ હેતુથી પાકીસ્તાને કાશ્મીરના નૂતને ક્રીથી ઊભું કર્યું છે.
બીજી બાજુએ યુ. ના.ની સિકયોરિટી કાઉન્સિલમાં કાશ્મીરના પ્રશ્ન ઉપર તાજેતરમાં જે ચર્ચા થઈ અને તે અંગે જે આંતરરાષ્ટ્રીય પ્રત્યાધાતા આપણને જોવા સાંભળવા મળ્યા તે ઉપરથી એમ કબૂલ કર્યા સિવાય નહિ ચાલે કે આપણી વાન પશ્ચિમના ગળે ઉતરાવવામાં આપણે સફળ થયા નથી બલ્કે આપણને નિષ્ફળતા મળી છે. વળી, કાશ્મીરમાં મુસલમાનોની ઘણી ગેટી બહુમતી છે તેથી તે પાકિસ્તાનને જવું જોઈએ—આવી એક ફેલાયલી વિચારણાને, સામાને પ્રતીતિ થાય એવા જવાબ આપીને, આપણે નિર્મૂળ કરી શકતાં નથી. એવા જ એક મુદ્દો પ્લેબીસાઈટને – કાશ્મીરના લાકમતના--છે. પ્લેબીસાઈટની વાત ઉપર કેટલાંયે વર્ષોનાં પાણી વહી ગયાં અને કાશ્મીરમાં નવા જૉડાણ તથા નવા બંધારણ અંગે કેટલીયે વાર મતપ્રદાન થઈ ગયાં અને હવે પ્લેબીસાઈટને કોઈ સ્થાન કે અવકાશ છે જ નહિ—આ છતાં વર્ષો પહેલાં અપાયેલી પ્લેબીસાઈટની કબુલાતને આપણી સામે હજુ ધરવામાં આવે છે અને તેના આપણે જે જવાબ આપીએ છીએ તેથી તેમને સંતોષ થતા નથી--આ આજની વસ્તુસ્થિતિ છે. વળી, ઘેાડા સમય પહેલા પ્રમુખ કેનેડીએ ભારત-પાકીસ્તાનના કાશ્મીર અંગેના ગડાના સમાધાન અર્થે એક મધ્યસ્થીની સૂચના કરી હતી અને એના આપણે ઈન્કાર કર્યો હતા. આથી અમેરિકા એટલે કે યુનાઈટેડ સ્ટેઇટસ ઉપર પ્રતિકૂળ અસર પડી છે. આમ મેનન સામેના અણગમા, ગૈાઆ અંગેના પ્રત્યાઘાતો, રશિયા સાથેના આપણા સંબંધ અને તેના અનુસંધાનમાં ‘મીંગ ’ જેટ વિમાને રશિયા પાસેથી ખરીદવા-ન ખરીદવા-અંગે ઊભું થયેલું પ્રકરણ અને કેનેડીની મધ્યસ્થીની સૂચનાને અસ્વીકાર...આ બધાં કારણે પશ્ચિમના જે દેશા સાથે આપણને મીઠા સંબંધ હતા તે દેશામાં અને ખાસ કરીને અમેરિકામાં આપણા માટે આજે પ્રતિકૂળ વાતાવરણ પેદા થયું છે. આ આજની વાસ્તવિકતા છે. આ બધું છતાં, અને આપણી સાન ઠેકાણે લાવવા માટે અમેરિકા વારંવાર આપણને ચિમકીઓ આપ્યા કરે છે એમ છતાં પણ, અમેરિકા મૂળમાં આપણી સાથે છે અને રહેવાનું છે એમ હું માનું છું. રશિયા આસપાસ અમેરિકાના યુદ્ધમથકો હોવાં જ જોઈએ એવી આજની પરિસ્થિતિની આવશ્યકતાના કારણે પાકીસ્તાનને પોતાના હાથમાં રાખવું અમેરિકા માટે અનિવાર્ય છે—આમ છતાં પણ ભારત રશિયા તરફ એટલે કે, સામ્યવાદ તરફ ઢળે તો એશિયામાં-એટલે કે દુનિયામાં— લોકશાહીનો અંત આવ્યો સમજવા --આ પ્રકારની ઊંડી પ્રતીતિ અમેરિકાને ભારત સાથે જોડાયેલું રાખવા માટેપૂરતી છે. આવી મારી થા છે.
કોંગ્રેસને અનુલક્ષીને બે શબ્દ
હવે આપણી કાંગ્રેસસંસ્થા વિષે બે શબ્દો કહીને મારું વકવ્ય પૂરું કરીશ. મને લાગે છે કે, કોઈ પણ ભાગે કૉંગ્રેસની સત્તા બધાં રાજ્યામાં રહેવી જ જોઈએ—આવા આગ્રહ અને આવી નીતિ, કોંગ્રેસને પોતાના સત્વની રક્ષા કરવી હશે તે, છેડવી જ પડશે. કોઈ રાજ્યમાં સત્તા જાય તો ભલે જાય, પણ ગમે તેની સાથે ગમે તેવાં સમાધાન કરવાની તથા ગમે તેવા માણસો મારફત કામ લેવાની નીતિનો ત્યાગ કર્યા સિવાય કૉંગ્રેસ કદી પણ મજબૂત બની નહિ શકે. કેરળમાં, રાજસ્થાનમાં, મધ્યપ્રદેશમાં તેમ જ પંજાબમાં જે કાંઈ બની રહ્યું છે તે જોતાં મારા આ અભિપ્રાયનું ઔચિત્ય આપને સહુ જ પ્રતીત થશે.
ચીમનલાલ ચકુભાઈ શાહ
આ
પરમાં