Prabuddha Jivan 1962 Year 23 Ank 17 to 24 and Year 24 Ank 01 to 16

SR No.: 525947
Original Sutra Author: N/A
Author: Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1962
Total Pages: 252
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 22 MB

Page 145

તા. ૧૬-૭-૬૨
પ્રભુ હું જી વ ન
જ હું દક્ષિણામૂર્તિ સાથેના સંબંધ પૂરો કરૂં છું. કારણ કે હરેક વિદ્યાર્થી મિત્રો એમના વાલીઓ વગેરે સાથેના સ્નેહસંબંધાનું વર્ણન કરૂં તે ખાસું મજાનું એક પુસ્તક ભરાઈ જાય. આજે તો ઘણાનાં નામેા પણ ભૂલો ગયો છું.
હું
આમ જે સાધના દ. મૂ. માં કરી હતી એ જ સાધના ઘરે પણ ચાલતી, કૈંક વિદ્યાર્થીઓ માથું દુખે તે મારા ખાળામાં માથું નાખીને સૂઈ જતા ને હું એમનું માથું દાબતા. કયારેક મારા પગ દુ:ખે તો એ પગ કચરવા મંડી પડતા. ભૂખ લાગે તો કબાટ ઉઘાડીને ખાવાનું પણ ખાતા. ઘરે ન હોઉં તો પણ ધર્મશાળા હાય એમ ઘર ઉઘાડી રમવા બેસે. આ પ્રેમસંબંધને કારણે વેકેશન હાય કે રજા હાય, શાળાનું મકાન ભાગ્યે જ બંધ થતું. એક આવે ને એક જાય. એક વિદ્યાર્થી કહે ‘ગુરુદેવ! મને ચોરી કરવાની ટેવ પડી છે' તો હું એની આર્થિક સ્થિતિ નબળી હોઇ રોજ પૈસા વાપરવા આપું. કયારે ઇચ્છા થાય તો ખજૂરના ભજીયાં ખાવાની માંગણી કરે. કહ્યાં પ્રમાણે ઘરમાં ભજીયાં ન બને તે હું ન ખાવાનો આગ્રહ પકડતા સત્યાગ્રહ કરતો, પરિણામે એને ખવડાવીને જ પછી ખાતા. હાલ એ ભાંડૂપ-મુંબઇમાં M.B.B.S. ડૉકટર છે. છતાં શાળા છેાડયા પછી કદી મળ્યા જ નથી, કૈંક વિદ્યાર્થી માબાપ ન આપે તે લાડ કરી ભજીયાં ખાવા પૈસા લઇ જતા. મુસ્લીમ વિદ્યાર્થીઓ ખાખરાના શોખીન. એની માંગણી કરે ને ખાય ત્યારે જ મને છાડે. કૈંક વિદ્યાર્થીઓ હૉસથી ગજવામાં નાખી મારે માટે પેંડા લાવે, કોઇ ૨--૩ ભજીયાં પડીકામાં બાંધી લાવે, મેઢામાં પાન હોય છતાં પાન સાથે એકાદ ખાવું પડતું. પાન ખાવાની ટેવ જ નહીં પણ કોઇકના આગ્રહથી ખાઇ લેતો. કૈંક વિદ્યાર્થીઓ મારા હાથમાંની વસ્તુ લઇને ખાવા લાગી જાય ને હું પણ મારા હાથમાં આવેલી વસ્તુ એમની વચ્ચે વહેંચી દઉં. કૈંક ગ્રામીણ વિદ્યાર્થીઓ તો ગામમાંથી ખરીદીને પણ કોઇ નવી નવી ચીજો તેમ જ નાસ્તાનાં પડીકાં લાવે ને તેમાંથી થોડુંક હું લઉં ત્યારે જ એ રાજી રાજી થઇ જાય. આમ વિદ્યાર્થીઓ મારાથી કશું જ અંતર રાખતા ન હોઇ હું એમના દોષો જાણી શકતો ને એથી એમને સુધારવાના પણ પ્રયત્ન કરતા.
૪૦ વર્ષના લાંબા ઇતિહાસમાં અનેક આચાર્યો આવ્યા ને ગયા. કૈંક કમિટીઓ આવી ને ગઇ, પણ સંસ્થાના આદિકાળથી આજ પર્યંતનો હુંજ એક માત્ર સાક્ષી અને પ્રાણરૂપ હોઇ નવા વિદ્યાર્થીઓના વાલીઓ પ્રથમ મને જ મળે. પુસ્તકો, ફી, નોટબુક વગેરે માટે જરૂરવાળા સહાય માંગે તો હું ઘરેઘરે ફરીને જૂનાં પુસ્તકો માંગીને મેળવું અને એમને પૂરાં પાડું. કયારેક અન્ય ફંડફાળામાંથી યા મદદ મેળવીને પણ સહાય કરું. શાળામાંથી ઊતરી ગયેલા કૈંક હોંશિયાર વિદ્યાર્થીઓને બધા જ પ્રકારની મદદ મેળવી આપી ફરી શાળામાં ખેંચી લાવ્યો છું અને એવાઓને B. A. સુધી પહોંચાડી નાકરીએ પણ વળગાડયા છે. એવાઓ આજ પણ એ ઉપકાર સંભારી ગળગળા થઈ જાય છે. કારણકે મેટા અને વગવસીલાવાળા એમને છાત્રાલય કે કાલેજમાં દાખલ કરાવવામાં નિષ્ફળ ગયેલા ત્યાં હું સફળ થયેલા.
૧૯૪૨ માં વિદ્યાર્થિ નીઓના પ્રવેશના પ્રશ્ન આવ્યો. ત્યારે મે વિરોધ કરેલા અને કમિટિને લાંબી ૪ પાનાની અરજી આપી બે વર્ષ દ્વાર બંધ રખાવેલાં. ગઇ સાલ બનેલી એક ઘટનાથી ત્યારે મેં કરેલા વિરોધ સકારણ હતો એમ મને આજે પણ સ્પષ્ટ ભાસે છે. પણ ૧૯૪૪ માં નવી હવાને માન આપવું પડેલું ત્યારથી એ સંખ્યા વધતી વધતી આજે શાળામાં ભણતા કુલ વિદ્યાર્થીઓ ૩૨૫ ની સંખ્યામાં વિદ્યાર્થિનીઓની સંખ્યા ૭૦ સુધી પહોંચી છે. છતાં વિદ્યાર્થીઓની જેમ વિદ્યાર્થિનીઓનો પણ એ જ રીતે મે' પ્રેમ સંપાદન કર્યો છે. આથી મારુ ઘર એમને માટે પણ સદા ખુલ્લું જ રહ્યું છે. મા
પટ્ટ
ત્યાં સાંજે અનેક વિદ્યાર્થીઓ ભણવા આવતા. હું બહારથી ફરીને આવું ત્યાં સુધી મારા પિતા બધાંને સાથે બૅસાડી પ્રાર્થનાઓ કરાવે ને પછી કોઇ ઐતિહાસિક ધાર્મિક વાર્તા કરે. એક ઘરે છોકરીઓને ભણાવી એમના ઘેર મૂકી આવું ને પછી બીજા ઘરે છોકરાઓને ભણાવું. નાના ઘરમાં સંકડાશ વેઠીને પણ ૧૫-૨૦ વિદ્યાર્થીઓ મારે ત્યાં સૂઇ જતા. એક વિદ્યાર્થી જગ્યાના અભાવે મારા ભેગા સૂઇ જતો. આ અભેદ ભાવને કારણે હું જમતો હોઉ તો કોઇ મારા ભેગા જમવા પણ બેસે. ખાસ કરીને છેકરીઓ તો ઘણી વાર મારી ચિ. પુત્રી ભારતી સાથે મને ‘કાકા—કાકા’ કહી મારા ભાણામાં જ જમતી. આમ મારું નાનકડું ઘર એક પૂર્વકાળના આકામ જેવું વિશાળ કુટુંબ જેવું બન્યું હતું. આથી એક વિદ્યાર્થી રાત્રે ૧૧-૧૨ વાગ્યે આવે ને મને જગાડી સંસ્કૃત વાંચે ત્યારે જ મને છેડે. એ વિદ્યાર્થી હાલ ભૂજ - કચ્છ લાલન કોલેજમાં પ્રોફેસર છે. વિદ્યાર્થિનીઓ તો મને જપવા જ ન દે. બપેારની રજા- recess-હાય કે ભાજન પર હોઉં’ ત્યારે પણ અધ્યયન ચાલ્યા જ કરે. આ પ્રકારની આત્મીયતાને કારણે કયારેક આચાર્ય અને એમની વચ્ચે કોઇ ગૂંચ પડે ત્યારે એ ગૂંચ ઉકેલવાનું કામ મારે માથે જ નાંખવામાં આવતું. વિદ્યાર્થીઓની શાળામાં ભરતી કરવાની હાય ત્યારે ઘેર ઘેર ભટકીને ખે ચી લાવવાનું કામ પણ મારે જ માથે આવતું. આથી ગામની શેરીઓમાં ફરતા હાઉ ત્યારે નાનાં નાનાં ભૂલકાં ‘જે ગુરૂદેવ' કહીને મને મૂંઝવી મારે. કન્યાઓ અને એની માતાઓ વળી સ્નેહથી આગ્રહપૂર્વક ઘરમાં આવવાનું આમંત્રણ આપે ને કંઇક ખવડાવે ત્યારે જ મને છેડે. શાળામાં પણ અનેક કન્યાઓ મને કાંઇક ને કંઈક ખાવાનું આપ્યા વિના રહેતી જ નહિ. એક મોટી કન્યા રોજ મને ભકિતભાવપૂર્વક એક પતાસું છાનુંમાનું આપી જતી અને ન લઉ તો નિરાશ થતી. આ સ્નેહને કારણે પ્રવાસમાં છેકરીઓ ફ્ લ યા પાયણાં વીણી લાવી મને ગજરા બાંધે, બાજુબંધ બાંધે, કોઇ ગળે માળા બનાવી પહેરાવે તો કોઇમારીટોપીમાં ફરૂમનું ખાસે. આવીજ સ્થિતિમાં ઝાડની ડાળી પડવાથી મારી ગળાની કાંઠલી ભાંગી ગઇ હતી. કેટલીક વાર વર્ગમાં આવું તો કાનાફ ુસી થાય, સહુની આંખમાં કઇક નવી ચમક દેખાય અને તેથી આજ છે શું એની કલ્પના કરૂં એ પહેલાં તો કોઇ કન્યા આવી ગળામાં હાર પહેરાવી જાય, કોઈ શ્રીફળ મૂકી જાય તો કોઇ ખાવાનું પડીકું કે પતાસાં પણ મૂકે. હું મુંઝાઇ જાઉં' કે શાળામાં આ શું? શા માટે? કોણે આમને આવું શીખવ્યું હશે? પણ છેવટે એટલું જ તારવી શકયો કે એમના દિલમાં ઊભરાતા પ્રેમને વ્યકત કરવાની એમની આ એક અણઘડ રીત જ હતી. આમ એમના પ્રેમથી હું મૂંઝાઈ પણ જતો.
છોકરા છોકરીઓનું દિલ ખોલવાનું હું સાધન. જાણે કે વિદ્યાર્થી
વિદ્યાર્થિનીઓની ‘મા’, કોઈ પરીક્ષામાં ચોરી કરે કે કરાવે તો ઘેર આવીને સાફ દિલે કહી નાંખે, પણ અમને એવા વિશ્વાસ કે 'મા' પેાતાના બાળકોને ' ઠપકો આપશે પણ વગાવશે નહીં. ગમે તેવી વાત કરતાં મારી આગળ શરમ નહીં કે સંકોચ પણ નહીં ને એથી જ નજીકના ભૂતકાળમાં આવતી આંધીને સ્નેહની મીઠાશથી હું રોકી શકયો હતો. જો કે ઉગ્રપણે બાલતા એવા વિદ્યાર્થીઓને ચડાવવાના આક્ષેપ માટે મારે ખૂબ સાંભળવું પડયું હતું. પણ એ ગુપ્ત ભેદ હું કેવી રીતે પ્રગટ કરૂ કે એક માતાની અદાથી જો મેં એમની વરાળ છાતી પર ન ઝીલી લીધી હોત તો એ રૂધાયેલી વરાળ કેવા ભડકો પેદા કરત? જોકે આજે તે મેટ્રિકના એ વિદ્યાર્થીઓ એવા વિચાર માટે પસ્તાય છે ને કહે છે કે ‘જો રિતભાઇ ન હોત તો અમે આડા માર્ગે ચડી જઈ અમારૂં ભવિષ્ય કેવું બગાડી બેસત ?” પણ મારી એમના અને શાળા પ્રત્યેના હિતની વાતન સમજનારા ટૂંકી દૃષ્ટિના માણસો પોતાના ગજે મને માપી મારા પર ‘ખટપટિયા’, ‘આધીપાછી કરનારો’વગેરે આક્ષેપ મૂકયા કરે છે, જે એક રોજની વસ્તુ બની ગઈ હોઈ મેં એની પરવાહ બહુ અંશે છેડી દીધી છે. કારણકે નિર્દોષ અને સ્વચ્છ દિલ