Prabuddha Jivan 1962 Year 23 Ank 17 to 24 and Year 24 Ank 01 to 16

SR No.: 525947
Original Sutra Author: N/A
Author: Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1962
Total Pages: 252
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 22 MB

Page 139

તા. ૧૬-૭-૨
પ્ર ખ દ્ધ
જીવન,
પર
આંખે ઘેરાઈ જાય અને વાંચવા લખવામાં મન ચોંટે નહિ. આ કસમયનું ઉંઘવું મને સ્વસ્થ બનાવવાને બદલે બેચેન બનાવવા લાગ્યું. આ બધી બેચેનીમાંથી કાંતણક્રિયાએ મને ખૂબ રાહત આપી.
આજે વાંચવા લખવાનું જે ચાલતું હતું એ ચાલે જ છે, પણ આપણી વાંચનલેખનની ક્ષમતા મર્યાદિત હોય છે. અમુક સમય આ પ્રવૃત્તિ પાછળ ગાળ્યા બાદ, ગમે તેટલા ફાજલ સમય હોય તે પણ, વાંચવું અથવા તે લખવું આપણને ગમતું નથી, તેમાં કેમે કરીને આપણું મન પરોવાતું નથી. ચિત્તની આવી સ્થિતિ દરમિયાન નવરાશનો શું ઉપયોગ કરવો? સંભવ છે કે આ પ્રશ્ન જેમ મારી સામે છે તેમ મારી જેવા બીજા અનેકની સામે હોવો જોઇએ. અનુભવથી મને માલુમ પડયું છે, પ્રતીત થયું છે કે, સમયના આવા ગાળાને મનના સમાધાનપૂર્વક પૂરવા માટે આજના આપણા જીવનમાં હળવા શારીરિક શ્રમવાળી કોઇ ને કોઈ ઉપાદક સર્જક પ્રવૃત્તિની ખૂબ જરૂર છે. મેં કાંતવાની પ્રવૃત્તિ શરૂ કરી છે. અન્ય કોઈ શીવવાની પ્રવૃત્તિ હાથ ધરી શકે છે. ત્રીજો કોઇ એવી જ અન્ય ઉત્પાદક પ્રક્રિયા પાછળ પિતાને રામય રોકી શકે છે. અંગ્રેજીમાં આને “હબી' શબ્દથી ઓળખાવામાં આવે છે, પણ બધી હૌબી સાથે શરીરકામ અને કાંઈક ઉપયોગી વસ્તુનું નિર્માણ જોડાયેલું હોતું નથી. દા. ત. શબ્દભૂહનાં ખાનાં ભરવાની હૈબી. હબી ઉત્પાદક ન હોય તો તે દ્વારા થતું મનનું સમાધાન લાંબે વખત ટકતું નથી.
ઉપર જણાવ્યું તેમ એક યા બીજા કારણને લીધે અનુભવાતી અને ચિત્ત ઉપર અસવાર થતી શૂન્યતાનું નિવારણ મને કાંતવામાં માલુમ પડયું છે. આવા બીજા હૉદ્યોગની સરખામણીમાં કાંતવાની પ્રવૃત્તિ મોટા શહેરોમાં વસતા મારી જેવા માણસો માટે વધારે સરળ અને સગવડતાભરી છે, કારણ કે કાંતવા માટે રેટીયા તથા પુણી દરેક ખાદીભંડારમાં સરળતાથી મળી શકે છે. એ ઉપરાંત રેંટીયાના બધાં અંગ ઉપાંગો પણ ત્યાં સુલભ હોય છે અને તેના સમારકામની પૂરી સગવડ હોય છે અને કાંતવાનુ શિખવા પાછળ પણ બહુ સમય જ નથી, અને તેમાંથી પેદા થતા સુતરનું કાપડ બનાવવાની પણ આ ખાદીભંડારો મારફત પુરી સગવડ હોય છે.
તે જેઓ ઉમ્મરના કારણે, માનસિક અસ્વસ્થતાના કારણે, નવરાશના કારણે, ગરમીના કારણે કે ગમગીનીના કારણે મારી માફક શૂન્યતા અનુભવતા હોય તેમને મારો ઉપાય અજમાવવાની હું ભલામણ કરું છું. સવારે, બપોરે, સાંજે કે રાત્રે જ્યારે બીજું કશું કરવું ન સુઝે અથવા બીજાં કશું કરવું જ ગમે 'ત્યારે—રંટીયો લઈને હું બેસું છું અને કાંતવાને આનંદ માણું છું. કાંતના કાંતતા એક પ્રકારનું ચિન્તન ચાલે છે અને સ્વાભાવિક રીતે ગાંધીજીનું સ્મરણ પણ થયા જ કરે છે, કારણ કે આપણા ચિત્તમાં ગાંધીજી અને રેંટીયો એકમેક સાથે સંકળાયેલા પડયા છે અને આ પણ એક રીતે ચિત્તના ઉધ્વીકરણમાં–ઉવ્વલક્ષી ચિતનમાં-ઉપકારક બને છે, મારો વખત કેવળ નકામ--એળે-જતો નથી, હું કાંઈક ઉપયોગી ક્રિયા કરું છું આવું સમાધાન અને તેના પરિણામરૂપ પ્રસનતા અનુભવું છું. મારી કક્ષાનાં ભાઈ બહેન સમક્ષ આ મારો અનુભવ, કદાચ તેમને ઉપયોગી નીવડે એ આશાએ, કેવળ નમ્ર ભાવે રજુ કરું છું.
તા. ક. અહિં સ્પષ્ટ કરવાની જરૂર છે કે ઉપર જ્યાં રેટીયાને ઉલ્લેખ છે ત્યાં ચાલુ યરવડા ચક્ર વિવક્ષત છે, જેને રેંટીયા દ્વારા દ્રવ્યોપાર્જન કરવું છે તેના માટે અંબર ચરખાનું અવલંબન લેવું
જરૂરી છે. રાજર્ષિ સ્વ. વિધાનચંદ્ર રેય - પશ્ચિમ બંગાળના મુખ્ય પ્રધાન ભારતરત્ન શ્રી બિધાનચંદ્ર રૅયનું ચાલુ જુલાઇ માસની પહેલી તારીખે ૮૧ વર્ષની પરિપકવ ઉમ્મરે એકાએક અવસાન થયું. આ ઘટનૌએ સમસ્ત ભારતવાસીઓના
| દિલમાં-વિશેષત: બંગાળી પ્રજાના દિલમાં—અસાધારણ ઊંડી વેદના
પેદા કરી છે. જેથી તેમની અસાધારણ વભરની સેવા હતી એવું તેમનું પ્રજાજીવનમાં અસાધારણ સ્થાન હતું; આજના બંગાળને સુગ્રથિતસુવ્યવસ્થિત અને સુવિકસિત રાખવામાં એવી તેમના અસ્તિત્વની અનિવાર્ય જરૂર હતી. તેમના ચરિત્ર વિશે છેલ્લા પખવાડિયાના સામયિકોમાં જુદા જુદા પ્રકારે એટલી બધી વિગત પ્રગટ થઇ ચૂકી. છે કે તેનું હવે પુનરાવર્તન કરવાની જરૂર લાગતી નથી અને તેથી જુલાઇની બીજી તારીખના ટાઈમ્સ ઓફ ઈન્ડિયાના અગ્રલેખમાં તેમને સમુચિત શબ્દોમાં જે અલ્પાક્ષરી અંજલિ આપવામાં આવી. છે તેને અહિ અનુવાદ આપીને સંતોષ ચિત્તવવો વધારે ઉચિત લાગે છે. તે અગ્રલેખ જણાવે છે કે :
3. બી. સી. રોયના અવસાનથી દેશને એક ઉચ્ચ કક્ષાના • આગેવાનની અને કોંગ્રેસને જુની હરોળના અવશેષ રહેલા ગણ્યાગાંઠયા સભ્યોમાંના એકની ખોટ પડી છે. તેઓ બધી રીતે પૂર્ણ અર્થમાં પશ્ચિમ બંગાળના શિલ્પી હતા. ઔદ્યોગિક અને શૈક્ષણિક પ્રગતિના ક્ષેત્રમાં તેઓ પશ્ચિમ બંગાળને મોખરે રાખવા માટે સતત પ્રયત્નશીલ રહેતા અને પ્રાદેશિક જીવનનું દરેક અંગ ઉપાંગ તેમના અસાધારણ વ્યકિતત્વની મુદ્રા વડે અંકિત બન્યું હતું. બંગાળના ભાગલા થયા બાદ અને તેના અનુસંધાનમાં નિર્વાસિતોનો ભારે ધરારો હોવા છતાં બાકી રહેલું બંગાળ ઊભું થઇ શકયું, પુનર્જીવિત બની શકયું, ટટ્ટાર બન્યું તે પંદર વર્ષ સુધીની તેમની મુખ્ય પ્રધાન તરીકેની એકધારી અને અસાધારણ કુનેહભરી કામગીરીને આભારી છે. પિતાના પક્ષ ઉપર તેમ જ પ્રજાજનો ઉપર તેમનો જે આટલો બધો કાબુ હતો તેનું રહસ્ય લોકોના સુખદુ:ખ સાથેના તેમના નાદાભ્યમાં રહેલું હતું. તેમણે જેટલી વૈદકીય ક્ષેત્રે નામના પ્રાપ્ત કરી હતી તેટલી જ નામના રાજકારણના ક્ષેત્રે પ્રાપ્ત કરી હતી, અને તેમની એ એક અસાધારણ વિશેષતા હતી કે રાજકારણને તેમણે કદિપાળ પિતાને સમગ્ર સમય અર્પિત કર્યો નહોતો. તેમણે હંમેશાં પિતાના દર્દીઓને તપાસવા તથા નિદાન સુચવવા માટે સવારના
ભાગમાં એકથી બે કલાક ફાજલ રાખ્યા જ હતા. ખરી રીતે તેમણે રાજકારણને એક કુશળ વ્યાધિનિવારક વૈદ્યની કલા વડે પ્રભાવિત કર્યું હતું. આના પરિણામે તેમના રાજકીય પક્ષ ઉપર તેઓ ઘણો મોટો નૈતિક પ્રભાવ પાડી શકયા હતા અને તેને લીધે આજે બીજાં અનેક રાજનેનબળી પાડતી આતરિક કટોકટીમાં અવારનવાર ઊભી થની જોવામાં આવે છે તેવી કોઇપણ આનંરિક કટોકટી તેમની હકુમતના કાળ દરમિયાન પશ્ચિમ બંગાળમાં કદિ પણ ઊભી થવા પામી નહોતી. તેમનામાં આ જે બક્ષિસ હતી તે વિશે તેઓ પૂરા સભાન હતા અને તેમની ૮૦ મી વરસગાંઠના રોજ તેમનું અભિવાદન કરવા આવેલા લોકોને તેમણે બરોબર કહ્યું હતું કે, તેઓ પિતાના દર્દીઓને ઉપચાર કરતાં એક ડાકટર તરીકે જે સિદ્ધાનનું અનુસરણ કરી રહ્યા હતા એ જ સિદ્ધાન્ત–એટલે કે દદી અને ડાકટર વચ્ચે માનસિક અનુસંધાન સાધવાને સિદ્ધાન–જાહેર કાર્યો પરત્વેના પિતાના સર્વ અભિગમને પાયો બન્યો હતો. આજે પણ રાજ્ય સામે અનેક જટિલ સમસ્યાઓ પડેલી છે, હજાશે નિર્વાસિત કુટુંબોને ફરીથી વસાવવાના છે, અને નવી મુશ્કેલીઓના સંદર્ભમાં રાજય આયોજનના અંગઉપાંગોની પુનર્વિચારણા કરવાની છે. પહેલાં કરતાં આજે પણ વધારે જરૂર સ્થિર, સ્થાયી અને સુદઢ રાજયવહીવટની છે. આજે પશ્ચિમ બંગાળને જે મજબૂત નેતાગીરીની જરૂર છે તે કોંગ્રેસ પક્ષ પૂરી પાડી શકે તેમ છે કે નહિ તે જોવાનું રહે છે. તાજેતરમાં જેનું અવસાન થયું છે તે મહાન દેશભકન વિશેની સ્મરણ નિષ્ઠા અંદર અંદરના મતભેદોને શમાવી દેવાના કાર્યમાં તેમ જ શ્રાદ્ધા, દૌર્ય અને એકતાપૂર્વક નવી ચેલેન્જને–પડકારને–પહોંચી વળવાના કાર્યમાં પક્ષમાં અતગર્ત સર્વ વિભાગોને પ્રેરણારૂપ બને એવી આપણી પ્રાર્થના અને શુભેચ્છા હો !