Prabuddha Jivan 1962 Year 23 Ank 17 to 24 and Year 24 Ank 01 to 16

SR No.: 525947
Original Sutra Author: N/A
Author: Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1962
Total Pages: 252
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 22 MB

Page 138

v
જાય છે તે, એક સ્થળેથી બીજા સ્થળે ભટકવા અંગે અને મેટરમાં આમથી તેમ અફળાતા રહેવા અંગે લાગેલા થાકમાંથી મુકિત મેળવવા માટે, એટલા જ બીજા રજાના દિવસેાની અપેક્ષા રાખતા માલુમ થડે છે.
પ્રબુદ્ધ જીત
આ એકલવાયાપણામાંથી છૂટવા માટે લેવામાં આવતા ઉપાયો વધારે ભયંકર અને ઘાતક નીવડે છે એના પુરાવા લ’ડનના જીવનમાંથી જોઈએ તેટલા મળે તેમ છે. એકલવાયાપણામાંથી છૂટવા માટે એક યા બીજા પ્રકારના આંધળુકિયા કરતી છોકરીઓ અનેક આફતાનો ભાગ બની બેસે છે. દારૂડિયાની સંખ્યા વર્ષ પ્રતિ વ વધતી જ જાય છે. દરેક રાત્રે એકલાં પુરુષો તેમ જ સ્ત્રીઓ દારૂના પીઠામાં અથવા તો ભાગવિલાસનાં સ્થાનામાં કલાકોના કલાકો સુધી બેસી રહેતાં અને મેોડી રાત સુધી વ્યર્થ સમય ગાળતાં નજરે પડે છે. જાગાર અસાધારણ પ્રમાણમાં ચોતરફ ફેલાતા જાય છે. લગ્નાની ગોઠવણ કરી આપતી સંસ્થાઓ મેરેજ બુરો—જે વિશેષત: આ જમાનાની જ પેદાશ છે—તે આ એકલવાયાપણાની વ્યાપક સમસ્યાના કારણે આજે ચોતરફ ખૂબ ફાલીફ્ લી રહી છે. કોઈ સાથે બીલકુલ સંબંધ ન હોય એ કરતાં પૂરો સંતોષકારક નહિ એવા જેવા તેવા સંબંધને વધારે ઈચ્છનીય—આવકારદાયક-લેખવામાં આવે છે. અને આમ એકલવાયાપણાના ત્રાસમાંથી અનેક કજોડાં નિર્માણ થાય છે અને એલમાંથી ચૂલમાં પડવા જેવી કંઈ કંઈ ઘટનાઓ બનતી આપણા જૉવામાં તેમ જ સાંભળ
વામાં આવે છે.
અનુવાદક : પરમાનંદ
મૂળ અંગ્રેજી: શ્રી, ગિરિલાલ જૈન. તંત્રીનોંધ : આ એકલવાયાપણાની સમસ્યા આપણા દેશમાં ખારા કરીને માટા શહેરોમાં વસતા પ્રજાજનામાં પણ ઠીક પ્રમાણમાં દષ્ટિગોચર થઇ રહી છે. માનવીના મનમાં આ એકલવાયાપણાની લાગણી અનેક કારણોને લીધે જન્મ પામે છે જેનું વિસ્તર વિશ્લેષણ કરવું મુશ્કેલ છે. જેની કોઈ ખાસ સંભાળ લેનાર ન હોય એવા વૃદ્ધ માનવીઓ જ આ લાગણીના શિકાર બને છે એમ નથી. અનેક યુવાને મનથી નિર્ધારિત ધ્યેય ચા લક્ષ્યમાં નિરાશા સાંપડવાના પરિણામે એકલવાયાપણુ શૂન્યતા અનુભવે $9. લાગણીના માનવી ચિત્ત ઉપર ઘેરો વધતાં જતાં કોઈ કોઈ માનવી જીવનનો અંત લાવવાની અનિવાર્ય મનોદશાના ભાગ બની બેસે છે. અવિભકત—સંયુકત—કુટુંબરચના આફતમાં આવી પડેલા માનવીને બહુ મોટી ઓથ આપતી, હુંફ આપતી, મનનું રોકાણ આપતી. એ રચના આજના વ્યકિતલક્ષી જીવનના કારણે તૂટતી જાય છે. અલબત્ત, વ્યકિતગત વિકારાની દષ્ટિએ નાનું કુટુંબઘટક વધારે સહાયક બને છે, પણ બીજી બાજુએ આવું કુટુ બઘટક એકલવાયાપણાની વૃત્તિના અવારનવાર ભોગ બની જાય છે. વળી પતિ પત્ની અને એક યા બે બાળકો—આવા નાના કુટુબઘટકમાંથી પતિ યા પત્નીનું મરણ થતાં અન્ય વ્યકિત અસાધારણ શૂન્યતાની ભાગ બની જાય છે. આમાંથી બચવા માટે સંયુકત કુટુંબનું જે અવલંબન મળતું તે હવે સુલભ રહ્યું નથી. આજની રહેણીકરણી માનવીના જીવનમાં એકલવાયાપણુ પેદા કરવામાં બહુ મોટો ભાગ ભજવે છે. આજનું માનવીજીવન ભૌતિક જીવનમૂલ્યો ઉપર વધારે ને વધારે આધારિત બનતું જાય છે અને કમનસીબે દરેકને ધાર્યા મુજબની સફળતા મળતી નથી. આજનો માનવી સીનેમામાં અનેક રૂપસુન્દરીઓને જાએ છે અને પેાતાના ભાગે જે કોઇ પાત્ર આવ્યું હોય તે રૂપના ધારણે તેને બહુ જ ઉતરતું લાગે છે. આવા અનેક સંયોગામાંથી અસંતાપ, નિરાશા, અને એકલવાયાપણાની લાગણી પેદા થાય છે. આજના જીવનમાં અર્થ અને ભાગાપભાગ સિવાય બીજી કોઇ ઉપાસના જવલ્લે જ જોવામાં આવે છે અને અર્થ અને ભાગોપભાગની ગમે તેટલી પ્રાપ્તિ થાય તે પણ તેમાંથી અતૃપ્તિ જ જન્મ્યા કરે છે અને તેને લગતા નવાં લક્ષ્યો હસ્તગત કરવાના પ્રયત્નમાં નિષ્ફળતા મળતાં નિરાશા, શૂન્યતા, એકલતા જન્મે છે અને ભર્યા જીવનમાંથી રસ ઉડી જાય છે. ટૂંકાણમાં એમ કહી શકાય કે જેના જીવનમાં ઉર્ધ્વલક્ષી મૂલ્યોની પ્રતિષ્ટા નથી, ભૌતિક સિદ્ધિઓના માપદ’ડથી જ્યાં જીવનની સફળતા—નિષ્ફળતા અંકાય છે, જેનામાં આધ્યાત્મિક ધ્યેયપૂર્વકની ઉપાસના નથી તેના માટે આજે માનવી જીવનના ભયસ્થાનરૂપ બનેલ એકલવાયાપણાના ભાગ બનવાનું જોખમ રહેલું છે.
પરમાનંદ
ارد
પ્રકીણ નોંધ
શૂન્યતા નિવારણના ઉપાય :
એક અંગત નોંધ.
તા. ૧૬-૭૬૨
૧૯૩૦-૩૨ની સવિનય સત્યાગ્રહની લડત દરમિયાન બે વાર જેલયાત્રા કરવાનું સદ્ભાગ્ય મને સાંપડેલું. તે દિવસેામાં મે સારા પ્રમાણમાં કાંતેલું. ત્યારબાદ મનમાં કાંતવાની અવારનવાર ઊર્મિ ઉઠતી, થેાડા દિવસ કાંતવાનું ચાલતું, વળી પાછું બંધ થઈ જવું. છેલ્લાં ત્રીશ વર્ષના ગાળામાં મારા માટે કાંતવાના અનેક તબક્કા આવ્યા અને ગયા, પણ કાંતવાની પ્રવૃત્તિ કદિ જીવનમાં સ્થિર અને સ્થાયી બનેલી નહિ. આ બધા કાંતવા પાછળ મનમાં મોટા ભાગે એક જ દષ્ટિ અને વૃત્તિ પ્રેરક બનતી. ગાંધીજીના યુગમાં આપણે જન્મ લીધો, તેમને જોયા, જાણ્યા અને નિકટથી સાંભળ્યા. તેમણે આપણને જીવનમાં નવી દ્રષ્ટિ આપી, નવી પ્રેરણા આપી અને આપણા જીવનને સભર અને સાર્થક બનાવ્યું. આપણા ઉપર તેમના ઋણનો કોઈ પાર નથી. તેમણે જિંદગીના છેડા સુધી આપણને નિયમિત કાંતવાનું કહ્યા કર્યું. આજના કરીને શહેરી જીવનના સંદર્ભમાં કાંતવાનું બરોબર બંધ બેસે કે નહિ તો પણ, તેમની પ્રત્યેના આપણા ઋણાનુંબંધ ખાતર પણ આપણે કાંતવું જોઇએ-આ ભાવનાની ચિત્તમાં ચાલતી ભરતીઓટ સાથે મારું કાંતવાનું શરૂ થતું, ચાલતું અને બંધ થઈ જતું.
મારા
આજ કાલ કેટલાક દિવસથી વળી પાછું મારું કાંતવાનું શરૂ થયું છે પણ આ વખતે મને કાંતો કરનારી પરિસ્થિતિ કાંઈક જુદા જ પ્રકારની છે. કેટલાએક સમયથી મને ડાયાબીટીસના ઉપદ્રવ પીડયા કરે છે. વર્ષાના વહેવા સાથે ઉમ્મર પણ વધતી જ જાય છે. ટ્રામમાં, બરામાં જ્યાં જાઉં ત્યાં મોટા ભાગે લોકો હવે મને ‘કાકા’ શબ્દથી સંબોધે છે. ડાયાબીટીસના દર્દીઓ માટે ઉનાળા કસોટી કરનારી ઋતુ છે. કારણ કે શરીરની ગરમી ખમવાની તાકાત ઉત્તરોત્તર ઘટતી જાય છે અને પરિણામે ગરમી વધારે ને વધારે દુ : રાહ બનતી જાય છે. આ ઉપરાંત ધાવ્યવસાય બંધ કરવાના કારણે અને સમય રોકનારાં સાધનો કલબ, સીનેમા, ગપો આવી કોઈ પ્રવૃત્તિ સાથેના જોડાણના અભાવે સાંજે ક્યાં જવું, શું કરવું એ પ્રશ્ન અવારનવાર સામે આવીને ઊભા રહેવા લાગે છે. સવારે વહેલાં ઊઠીને ફરવા જવાની ટેવ છે અને પછી સાંજે ફરીથી ફરવા જવાનો ઉત્સાહ કે તાકાત અનુભવાતી નથી. ઘેર વહેલાં જઈને પણ શું કરવું એ પ્રશ્ થાય છે. કારણ કે સાંજના સમયે વાંચન લેખનમાં ચિત્ત સહેજે પરોવાનું નથી અને બીજી કોઈ મનને રોકે એવી ક્રિયા સુઝતી નથી. રાત્રીના જમીને આરામ ખુરશી ઉપર લાંબા થઇને પડુ કે આંખો ઘેરાવા લાગે. આમ છતાં વહેલા સુઈ જાઉં તે રાત્રીના પછીના કલાકો દરમિયાન આમ તેમ જાગતાં આળોટવું પડે. આમેય તે ડાયાબીટીસના પરિણામે તેમ જ ઉમ્મર વધવાના કારણે સાંજ પડે અને ઘેર આવું પછી શરીરે ખૂબ થાક લાગ્યો હોય એવી એક પ્રકારની થકાવટ—સુસ્તી-હું કેટલાય સમયથી અનુભવી રહ્યો છું અને તેથી પાસે પુષ્કળ સમય હોવા છતાં, અનિવાર્ય ન હોય તે, હું કશું વાચન લેખન કરી શકતા નહોતા. આ રીતે સમય જાણે કે નકામા વહી જતા હોય એવી લાગણી મને કેટલાક વખતથી પીડી રહી હતી.
આ બધાં કારણાને લીધે દિવસે તેમ જ રાત્રે હું એક પ્રકારની બેચેની, અસ્વસ્થતા, શૂન્યતા અનુભવી રહ્યો હતો. આમાંથી કેમ છૂટવું એ વિચાર મને ખૂબ મુંઝવવા લાગ્યો અને એ મુંઝવણમાંથી રેંટીયા મને યાદ આવ્યો અને તે પ્રવૃત્તિ શરૂ કરી. ઘણી વાર રાવારના ભાગમાં દશ અગિયાર વાગ્યે પણ વાંચતાં કે લખતાં