Prabuddha Jivan 1962 Year 23 Ank 17 to 24 and Year 24 Ank 01 to 16

SR No.: 525947
Original Sutra Author: N/A
Author: Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1962
Total Pages: 252
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 22 MB

Page 119

તા. ૧૬-૬-દૂર
છે
પ્રબુદ્ધ જીવન
૩૩
ફેલાવો કરવામાં આવે છે તેમ, ચીનમાં આજે લગભગ સર્વત્ર શિખ- વવામાં આવે છે. આ બેલી બીજી બોલીઓ કરતાં વધારે સાદી અને સહેલી છે. ૧૯૧૭ ની આખર સુધીમાં ચાઉં એનલાઇન કહેવા મુજબ આ બેલી શિખવી શકે એવા ૭,૨૧,૦૦૦ શિક્ષકો તૈયાર કરવામાં આવ્યા હતા. - ત્રીજું, ચીની ભાષા લખવા માટે રોમન લિપિને સ્વીકાર થઇ રહ્યો છે. આ લિપિ મૂળ ૨૬ અક્ષરોની છે તેમાં પાંચ અક્ષરો ઉમેરો કરીને કુલ ૩૧ અક્ષરોની લિપિ બનાવવામાં આવી છે. ઝીણવટ ભર્યા જુદા જુદા ઉચ્ચારો કેમ દર્શાવવા એ આ ફેરફાર અંગેનો મુખ્ય પ્રશ્ન છે. તેને ઉકેલ, વીએટ નામમાં કરવામાં આવ્યો છે તે મુજબ, જુદા જુદા ઉચ્ચાર સૂચવતા ચિના ઉપયોગ વડે સાધવામાં આવ્યો છે. ચીની બોલીઓને લખવા માટે રેમન લિપિને ઉપયોગ કરવાના પ્રયત્નો એ તદન આધુનિક નથી. ૧૬૦૫ની સાલમાં મેટીઓરીકી નામના ચીનમાં વસતા એક ઇટાલિન પાદરીએ ચીની અક્ષરોના ઉચ્ચારો સૂચવવા માટે રોમન અક્ષરોને ઉપયોગ કર્યો હતો. ૧૬૨૫ ની સાલમાં નિકોલાસ ટ્રી ગલ્ટ નામના એક ફ્રેંચ મીશનરીએ - પાદરીએ - પશ્ચિમના વિદ્વાનો માટે એક ગાઈડમાર્ગદર્શક પુસ્તક પ્રગટ કર્યું હતું, જેમાં ચીની અક્ષરાકૃતિઓ માટે શમન અક્ષરે કેમ વાપરવા તેને લગતી પદ્ધતિનું તેણે નિરૂપણ કર્યું હતું. બીજા અનેક પરદેશી વિદ્વાનોએ પણ રેમન લિપિના ઉપયોગને લગતા અનેક પ્રયત્નો કર્યા હતા. આ બધામાં ‘વાડે પદ્ધતિ સૌથી વધારે લોકપ્રિય બની હતી. આ પદ્ધતિ ‘વાડે પદ્ધતિ'ના નામથી ઓળખાતી આવી છે, કારણ કે તેને શોધક - યોજક થોમસ ફ્રાન્સીસ વાડે નામને એક અંગ્રેજ હતું, જેણે ૧૮૬૭ માં ચીની ભાષાના ઉચ્ચારસુચક રોમન અક્ષરો નકકી કર્યા હતા. આ પદ્ધતિ આજે પણ પ્રચલિત છે.
શ્રી ચાઉ - એન - લાઈ આ મહત્વના લિપિ - પરિવર્તન અંગે પ્રશ્ન પૂછે છે કે “રામન અક્ષરોને સ્વીકાર ચીની લોકોની રાષ્ટ્રનિષ્ઠા સાથે અથવા તો રાષ્ટ્રીય ભાવના સાથે વિસંવાદી તો નહિ લેખાયને ?” આ પ્રશ્નનો પોતે જ જવાબ આપતાં તે જણાવે છે કે, “રામના અક્ષરાવલિ હવે દરેક પ્રજાની અક્ષરાવલિ બની છે. બીજી રીતે આપણે એમ કહી શકીએ કે રોમન અક્ષરાવલિ આન્તરરાષ્ટ્રીય ઉપયોગની પ્રતીકમાળા સમાન છે, અને કોઈ પણ એક દેશ તે માત્ર પોતાની હોવાનો દાવો કરી શકે તેમ છે જ નહિ. આપણે એમ કહી નહિ શકીએ કે, ફ્રેંચ લોકો અંગ્રેજી અક્ષરો વાપરે છે. અને એમ પણ કહી નહિ શકીએ કે અંગ્રેજો ફ્રેંચ અક્ષરો વાપરે છે. એ મુજબ જયારે આપણે રોમન અક્ષરોને અપનાવીએ છીએ અને ચીની ભાષાની આવશક્યતાઓ મુજબ આપણે તેમાં જરૂરી ફેરફારો કરીએ છીએ ત્યારે તે આપણી જ ભાષાના ઉચ્ચારસુચક અક્ષરો બને છે અને પછી તે પુરાણી રોમન ભાષાના અક્ષરો રહેતા જ નથી અને કોઈ પરદેશી ભાષાના અક્ષરો તરીકે તેને ઓળખવા એ પણ બરોબર નથી.
અક્ષરો શબ્દોચ્ચાર સૂચવવાનું સાધન છે. જેવી રીતે આપણે ટ્રેઇન, સ્ટીમરોને, મોટરોન અને એરોપ્લેનને ઉપયોગ કરીએ છીએ તેવી જ રીતે આ અક્ષરોને આપણે ઉપયોગમાં લઇએ છીએ. પ્રભવસ્થાનની ઉમગસ્થાનની – દષ્ટિએ અલબત આ બધાંની અન્ય દેશોમાંથી આયાત કરવામાં આવી છે. આ તે ગણવા માટે અને હિસાબ કરવા માટે અરેબિક અંકસંખ્યાના ઉપયોગ જેવું, વર્ષ - મહિના, તારીખની નોંધ માટે જયોર્જિયન પંચાંગ અને ખ્રિસ્તી સંવતના ઉપયોગ જેવું, અત્તર માપવા માટે કિલોમીટરના ઉપયોગ જેવું અને વજન નકકી કરવા માટે કીલોગ્રામના ઉપયોગ જેવું છે. આમ હોવાથી રેમન આલ્ફાબેટની અક્ષરમાળાને સ્વીકાર આપણા લોકોની રાષ્ટ્રનિષ્ઠાને - રાષ્ટ્રીય ભાવનાને - લેશ માત્ર નુકસાનકારક કે બાધાકારક નથી.”
ભારતે પણ આ વિચાર ધ્યાનમાં લેવા જેવો છે. શ્રી નહેરુએ - પોતાની બહેન કૃષ્ણા (હઠીસિંગ) ના લગ્નને લગતાં નિમંત્રણા
રેશમન હિંદીમાં એટલે કે હિંદી શબ્દાને રોમન લિપિમાં છપાવીને વહેંચ્યા હતા, ત્યારે ગાંધીજી આથી બહુ નાખુશ થયા હતા. એ ઘટનાની નહેરુએ પોતાની આત્મકથામાં નોંધ કરી છે.
રોમન લિપિ કોઇ એક આદર્શ લિપી છે એમ કહેવાનો આશય છે જ નહિ, એ તે જાણીતી હકીકત છે કે એક પરિપૂર્ણ લિપિની શોધ કરનારને ઈનામ આપવા માટે બર્નાડ શૉએ પોતાની મિલ્કતને અમુક ભાગ જુદો કાઢયો હતો. અંગ્રેજી સ્પેલિંગની વિચિત્રતા તરફ પણ તેણે અનેક વાર ધ્યાન ખેંચ્યું હતું. પણ સ્પેલિંગની આ વિચિત્રતાઓ અંગ્રેજી ભાષાની ખાસિયત છે અને ન હિ કે રોમન લિપિની ખાસિયત છે.
આજના સંયોગમાં રોમન લિપિ સૌથી વધારે વ્યવહારુ અને આ દુનિયામાં સૌથી વધારે ઉપયોગમાં આવતી લિપિ છે. ઈન્ડોનેશીયા, મલાયા, ફિલિપાઈન્સ, વિયેટ નામ અને હવે ચીન - આટલા એશિયાના દેશ છે કે જેમણે આ લિપિને અપનાવી છે.
ચીને સીરીલિક કે રશિયન લિપિને પસંદ ન કરતાં આ રોમન લિપિ માટે પસંદ કરી હશે? સિકિયાં કે જ્યાં સીરીલિક લિપિને કેટલાક સમયથી ઉપયોગ થઇ રહ્યો હતે ત્યાં પણ રોમન લિપિ હવે તેનું સ્થાન લઈ રહેલ છે. ચીન અને રશિયા વચ્ચે ચાલી રહેલ સંધર્ષના સંદર્ભમાં રોમન લિપિને અપાયેલી પસંદગીને રાજકીય હેતુ સાથે સંબંધ હોવાની કોઈને ગંધ આવવાનો સંભવ છે, પણ ખરું કારણ રાજકીય નથી. સગવડ અને વ્યવહારૂતાના કારણે જ રોમન લિપિને પસંદ કરવામાં આવી છે. ચીનને ભાષાકીય સુધારણા કાર્યક્રમ લાંબી મુદતને કાર્યક્રમ છે. વિયેટ નામને અનુભવ ધ્યાનમાં લેતાં આ કાર્યક્રમને પાર પાડતાં અડધી સદી નહિ, તો પણ અમુક દશકા તે લાગવાના જ. વિયેટ નામની ભાષાનું બંધારણ ચીની ભાષાને ઘણા અંશમાં મળતું છે. ઘણા દશકા અગાઉ વિયેટ નામની ભાષા ચીની લિપિમાં જ લખાતી હતી. પણ અત્યારે તે કેવળ રોમન લિપિમાં જ લખાય છે, પણ એ પરિવર્તન થતાં ૭૦ વર્ષ લાગ્યાં છે. આમ હોવાથી ધીમે ધીમે સાદો આકાર ધારણ કરતા ચીની અક્ષરાકૃતિઓ અને તેનું રોમન લિપિમાં રૂપાન્તર-આ બન્ને ચીનમાં લાંબો વખત સુધી એક સાથે ચાલુ રહેવાનાં એમાં કોઈ શિક નથી.
અંગ્રેજી શિક્ષણને પૂરો અવકાશ ભાષાસુધારણાના કાર્યક્રમની સાથે સાથે ચીને અંગ્રેજી ભાષાના શિક્ષાણને માધ્યમિક શાળાઓમાં અને કેટલાક ઠેકાણે પ્રાથમિક શાળાઓમાં પણ દાખલ કરેલ છે. આમ શા માટે કરવામાં આવેલ છે તેને ખુલાસો કરતાં ૧૯૬૦ ના ડીસેંબરની ૨૫ મી તારીખના પેકીંગના એક અગ્રગણ્ય સામયિકમાં પ્રગટ થયેલ લેખ જણાવે છે કે “આપણા દેશનું આંતરરાષ્ટ્રીય વર્ચસ વધવા સાથે આપણા દેશ અને દુનિયાના બીજા દેશના લોકો વચ્ચેનો સંબંધવ્યવહાર ઉત્તરોત્તર વૃદ્ધિગત થવા લાગ્યો છે. એ વાત સાચી છે કે અંગ્રેજી ભાષા વાપરતા દેશો, મુડીવાદી દેશે છે અને તેમાં આખી દુનિયાના લોકોના મુખ્ય શત્રુ સમાન યુનાઈટેડ સ્ટેઇટસના શાહીવાદનો સમાવેશ થાય છે. આને લીધે કેટલાએક વિદ્યાર્થીઓ અંગ્રેજી ભણવા માટે નારાજ હોય એ સમજી શકાય તેવું છે. આમ છતાં પણ એ બાબત આપણને પૂરું ભાન હોવું ઘટે છે કે, કોઈ પણ એક ભાષાને કોઈ એક વર્ગ કે બીજા વર્ગના વલણ સાથે અનિવાર્ય એવો કોઈ સંબંધ છે જ નહિ. કોઈ એક જ વર્ગની ન ભૂંસાય એવી કોઈ ભાત તેના ઉપર પડેલી હોય છે એમ માની લેવાને કોઈ કારણ નથી અને
અંગ્રેજી બોલતા હજારો લાખો માનવીઓમાં શાહીવાદી માનસથી | વિકૃત બનેલા માણસની સંખ્યા અતિ અલ્પ છે, અગણ્યવત છે.”
અનુવાદક : પરમાનંદ મૂળ અંગ્રેજી : શ્રી સુધાકર ભટ્ટ