Prabuddha Jivan 1962 Year 23 Ank 17 to 24 and Year 24 Ank 01 to 16

SR No.: 525947
Original Sutra Author: N/A
Author: Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1962
Total Pages: 252
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 22 MB

Page 109

તા. ૧-૯-૬૨
પ્રબુદ્ધ
પૂજા કરવા લાગ્યા અને દારૂ, માંસ, મચ્છી તો છાડયા, એટલું જ નહી પણ, એણે ઘણાઓને એમાંથી છેડાવ્યા પણ ખરા. પાછળથી એ કોંગ્રેસ કાર્યકર બન્યા. ધારાસણાના વીર સત્યાગ્રહી બની અહમદનગરની જેલયાત્રા પણ ભોગવી. આજે એ એટલું સુંદર બાલે છે કે એને સાંભળતાં તૃપ્તિ જ ન થાય. રામાયણે વાલ્મીકિની વાત લખી છે.એ વાલ્મીકી કેવા હશે એ તો આપણે જાણતા નથી. પણ હું તો મારી નજરે કળિયુગના એ વાલ્મીકિ પ્રત્યક્ષ દર્શન કરી પાવન થાઉં છું. મારી સાધનાકાળના એ મારા કયારેક સહભાગી પણ બનતા, વાવેશ્વર બેસવાનો મારો આ નિત્યના કાર્યક્રમ લગભગ ૨૦ થી ૫૫ વર્ષ સુધી એકધારો ઓછાવત્તા પ્રમાણમાં ટકી રહ્યો, પણ ૨૧ થી ૩૦ વર્ષના ગાળા એ તીવ્ર વૈરાગ્યને— જીવનની સાધનાનો-હાઈ સવારના ૬ થી ૧૦ અને સાંજના પણ કલાકેક ત્યાં ગાળતો. વરસાદ ધોધમાર પડી રહ્યો હોય તો પણ છત્રી ઓઢી વૃક્ષઘટા નીચે બેસી રહેતા. ભગવાન મહાવીરના દર્શનની ઝંખના “મને વ્યથિત કરી રહી હતી. છતાં સમય મળે ત્યારે ધાર્મિક વાચન કરતા. શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર, સ્વામી રામતીર્થ, સ્વામી વિવેકાનંદ, મહાત્મા ગાંધીજી અને કિશોરલાલ મશરૂવાળા એ મારા પ્રિય લેખકો હતા. શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર વૈરાગ્યની ભૂમિકા બાંધી આપી, સ્વામી રામતીથે અદમ્ય ઉત્સાહ પૂર્યો, વિવેકાનંદે સાચી માનવતા શીખવી, ગાંધીજીએ વ્યવહારમાંથી માર્ગ કાઢતાં શીખવ્યું. પણ જીવનમાં ઉઠતી સમશ્યાઓના ઉકેલની ચાવી તા કિશોરલાલભાઈએ જ બતાવી. નવું જીવનદર્શન આમ એમના ગ્રંથામાંથી મને પ્રાપ્ત થયું હતું, જે કારણે ૧૯૩૧ માં વિલેપાર્લે - રાષ્ટ્રીય શાળાના મકાનમાં મે એમની મુલાકાત લીધેલી. એ મુલાકાત એટલી ભવ્ય અને રોમાં`રાક હતી કે, એ વિષે મેં એક લાંબા લેખ પ્રબુદ્ધ જીવનમાં આપેલા. નાનામાં નાના પ્રત્યે પણ સમરસ થવાની એમની આત્મીયતાની વૃત્તિથી હું ત્યારે આકર્ષાયેલા. પાછળથી અમારી વચ્ચે જે પત્રવ્યવહાર ચાલેલા તે ૧૯૫૨ ના ફેબ્રુ. માં “અખંડાનંદ'માં પ્રસિદ્ધ કરવામાં આવ્યા હતા.
આ સાધનાકાળ દરમ્યાન રજાના દિવસે ગામથી દૂર અંધારિયા વનમાં ખરા બપારે જઈ ચડતો. અને એકાદ રાયણ કે જાંબુના વૃક્ષ નીચે થડના ટેકો લઇને ધ્યાનમાં બેસતો. વાધરીએ વાતો કરતા કે આ વાણિયા રોજ અહિં કેમ આવે છે? કોઇ કહે કે રાયણ-જાંબુ ચારવા આવતા હશે, તો કોઇ વળી કહે કે ‘ડુંગળુ ખસી ગયું હશે. પણ એક દિવસ મારો એક ઓળખીતા વાઘરી ભૂપતા આવી ચડયા ને જણાવ્યું કે “આતા જ્ઞાની શેઠ છે, તમને તે કઈ ભાન છે કે નહીં ?” બધા વાઘરી ત્યારથી ભેગા થતા ને કંઇક ને કંઇક પ્રકારની જ્ઞાનવાર્તાઓ ચાલતી.
રજાના દિવસ હોય ત્યારે હું સવારના ૬ વાગે ઘેરથી ભાગી છૂટતો અને દૂર દૂર વાવેશ્વર કે અંધારિયા વનમાં તો કયારેક ખુલ્લા ખેતરોમાં રખડતો. કયાંક ને કયાંક વાઘરીઓ કે ખેડૂતો પાસેથી થોડું ખાવાનું મળી રહેતું. બે ત્રણ વખત તો લોકો મને શોધવા નીકળેલા, પણ પછી ઘરે જણાવી દીધું કે સાંજે ૬ વાગ્યા પછી હું ન આવું તે જ મારી તપાસ કરવી.
આદિવસોમાં ચિત્ત ખૂબ જ વૈરાગ્યના રંગે રંગાયેલું હતું. એમાં રાષ્ટ્રીય લડતને કારણે જેલમાંથી છૂટેલા જયવિજયજી નામના એક જૈન મુનિ રાત્રે રોજ શ્રીમદ્ રાજચંદ્રનું જીવન સંભળાવતા. મોડી રાત સુધી ‘અપૂર્વ અવસર એવા ... કયારે આવશે, કયારે થઇશું બાહ્યાંતર નિગ્રંથ જો' એ ભાવનામાં હું તરબોળ રહેતા. પરિણામે આંખામાંથી આંસુની ધારા ચાલતી અને પથારી આંસુઓથી ભીંજાઇ જતી. મારે માટે ઉત્કટ વૈરાગ્યના એ દિવસેા હતા. પત્ની મને શા વન આપવા પ્રયત્ન કરતી, પણ મારી હૃદયભાવનાને એ કેવી રીતે શાંત કરી શકે?
શાંત
2
જીવન
૨૩
આવી મસ્તીમાં એક વાર મારા મિત્ર ઠા. રતાજી માપતાજી સાથે ફરતાં ફરતાં અવલ મરચીની જગ્યાએ પહોંચ્યો. વાઘરણ બારોના સૂંડલા ભરી વેચવા જતી હતી. મને જોઇ એ હેઠે બેઠી અને મને પાસે બેસાડી મીઠાં મીઠાં બાર વીણી ખાવા આપવા લાગી. પાસે મૂળા પણ મૂકયા. રતાજી મૂળા ખાવા લાગ્યા ને હું બોર. વાઘરી મારા પર તડકો પડતા હાઇમને છાંયા આપવા આડો ઊભા રહ્યો. બીજા વાધરી સાથે હું જ્ઞાનવાર્તાએ ચડયા હતા. પણ એક વિચાર મને શરમાવી રહ્યો હતો કે ખરેખર બાઇ શબરીનો જ અવતાર હતી અને વાઘરી રામના પગ ધાનાર નાવિકના અવતાર હતા, જયારે મારામાં તો રામ થવાની કશી જ યોગ્યતા નહોતી.
પત્ની કયારેક શાક લેવા મેક્લે અને જો હું વાઘરીઓ સાથે જ્ઞાનવાર્તામાં ચડી જાઉં તો શાક શાકને ઠેકાણે રહે અને વાઘરી. શાક વેચ્યા વિનાના રહે. પણ એ લોકો એવા ભાળા દિલના અને જિજ્ઞાસા વૃત્તિના હતા. તેઓ વળી કયારેક મારા ઘેર આવી ચડતા અને અમે વાતાએ ચડી જતા અને સમયના કશે! ખ્યાલ રહેતો નહિ. અને આમ વાતમાં ને વાર્તામાં બપારના ૩ વાગી જતા. પત્ની ભાણું ઝાલીને બેસીરહે. એથી જયારેએને ભગવાનના ફોટાના દર્શન કરાવી વિદાય કરૂં ત્યારે જ અમે ખાવા ભેગા થઇએ. પણ પત્નીનો મને મોટો સહારો હતા.
વાવેશ્વરની જગ્યામાં ઉચ્ચ કોટિના અનેક સંતે ફરતા ફરતા આવી ચડતા. કેટલાક થોડો સમય રોકાતા પણ ખરા. એકવાર એક ૨૫ વર્ષના યુવાન અને કમાલહુસ્ન (સુન્દર) સાધુ આવી ચડયો. લોઢાની થોડી કડીઓ ભેરવેલા ચિપિયાના વાઘથી એ જયારે મધુરકંઠે ગાતા ત્યારે સમગ્ર વાતાવરણ ભકિતમય બની જતું, છતાં એ એટલો નિસ્પૃહ હતા કે કશાની જ એણે કદી યાચના કરી નહોતી. કુતુહલવશ બની જોયું તો લીમડાના પાન વાટી એનું જ એ ભાજન કરતો. આથી હું રોજ દૂધ - મગફળી અને ગાળ લઇ જતો ને ખૂબ આગ્રહ કરતા ત્યારે જ એ લેતા. એના વૈરાગ્યે મને ઠીક ઠીક પ્રેરણા પુરી પાડી હતી, પણ એક સવારે એ મસ્તયોગી મને છોડીને ચાલી નીકળ્યો,
થોડા સમય પછી એક બીજા મહાત્મા આવ્યા. એમણે તે અહીં જ અણ જમાવ્યા. પણ એમના પ્રતાપે ભયંકર લાગતું વાવેશ્વર રમણીય તીર્થ બની ગયું. પરિણામે કૈંક સંત અહીં આવી ચડતા ને થોડું ઘણુ રોકાતા. અખિલ હિંદ રાષ્ટ્રભાષાના પ્રમુખ શ્રી મોહનલાલ ભટ્ટના પિતા તો અહીં સ્વામીજીના મરણ બાદ પણ વર્ષો સુધી એકલા જ રહેલા. સેવાગ્રામ ગાંધી આશ્રમના
સંત ૐ. ભણશાળીજી પણ હાઠે કડી ભેરવેલી સ્થિતિમાં જ અહીં આવી ચડેલા. અમારી શાળાના આચાર્ય સુમનભાઈએ પણ ત્યાં આસન જમાવેલું. આમ આખો દિવસ અહીં ભકિતનું જ્ઞાનનું વાતાવરણ જામેલું રહેતું. સવાર સાંજ અનેક ભકત સ્ત્રી-પુરુષ અહીં સ્નાનાર્થે ભકિત અર્થે આવતાં. હું મારા સ્થાને હોઉં ત્યારે કેટલીક સ્ત્રીઓ આવી મારા ચરણસ્પર્શ પણ કરતી, જેથી મેં સ્થાન બદલી સરોવરના કાંઠે આવેલી દેરી પર આસન જમાવ્યું. આ સ્થાને પાછળથી ઘણા અનુભવા થયેલા જેની મારા પર આજ પણ ઉંડી છાપ પડેલી છે.
ભકિતની ઉત્કટ દશામાં એક વાર ભગવાન મહાવીરના દર્શનની ઝ ંખના વડે ચિત્ત વ્યાકુળ હતું. અકસ્માત ત્યારે ખુલ્લી આંખે શ્વેતહસ્તિ પર સુવર્ણકમળ પર બિરાજમાન થયેલાં ભગવાન મહાવીરનાં દર્શન થયા. એ ભવ્ય દર્શનનું વર્ણન કલમથી કદી ઉતરી શકે તેમ નથી. દિવસો સુધી એની સ્મૃતિ દિલને આનંદથી ભરી દેતી અને ચિત્તમાં પ્રસન્નતા વ્યાપી જતી. ચિપ્રસન્નતા એ નિર્વાણની ઝાંખી છે એનો આ પ્રથમ અનુભવ હતો. બીજીવાર પણ એક રીતે મારી સમક્ષ અર્ધ ધાતી પહેરેલા અને અર્ધધાતી ઓઢીને ઊભેલા