________________
તા. ૧-૧-૫૮
ક . પ્રબુદ્ધ જીવન, . ' કી ક્ષેત્રે લોકશાહી સ્થાપવી, તેને વ્યવસ્થિત બનાવવી. તથા ચારેયની સમાનતા છે. કેટલીકવાર ગૃહસ્થ પણું સાધુઓ કરતાં કે : " અહિંસક હથિયારને, સર્વે પ્રજવ્યાપી બનાવી વિશ્વશાંતિને વાં. આગળ નીકળી જાય છે. અલબત્ત " સમુચ્ચયે જોતાં સાધુઓ
માગે દરેક રાષ્ટ્રને દોરવું. . આવી અહિંસાની મહાન જેવા કે ગૃહસ્થ કરતાં આગળ હોઈ શકે છે. કારણ કે સાધુવર્ગને બદારી ભારત ઉઠાવશે તે માટે દુનિયા મીટ માંડી રહી છે. પરસાધનાની અનુકૂળતા સવિશેષ હોય છે. પણ આ પરથી આવી જવાબદારી ભારત તે જ ઉઠાવી શકે, જે તેમાં ' , 'સાધુ ગૌરવગ્રંથી લઈને કરે, તે તે અટક' જ, પડે. મારા નિઃસ્પૃહી સાધુપુરુષે મશાલચી બનીને દેરતા હોય. આવા પૂરતું તે હું જણાવી શકું છું કે હું એક સાધુ છું, તેથી સાધુપુરુષેએ પ્રાણુમમતા, પ્રતિષ્ઠાને. લેભ અને હરેક પ્રકારને ' તમે ભાઈએથી હું ઊંચું છું કે જુદો છું એમ મને લાગપરિમહ છોડવા તત્પર થવું પડશે. જૂનાં મૂલ્યોને સ્થાને નવાં કરું. તું જ નથી. હું તમારામાં જ એક છું અને આપણે
મૂલ્ય સ્થાપવાનું કામ, જૂની નેતાગીરીને સ્થાને નવી નેતા- બધાંએ સાથે ચાલીને, એકમેકને પ્રેરક તેમ જ પૂરક બળ: “ગીરી ઉભી કરવાનું કામ, તથા ધર્મ-વિજ્ઞાન, ધર્મ-રાજકારણ, ' આપીને આગળ વધવાનું છે એમ હું માનું છું. આ દષ્ટિએ - H~વ્યવહારએ બધાની સધિનું કામ તેવા સાધુપુરુષે સારી, તમારા સંધ સાથે આત્મીયતા અનુભવતાં મને ખૂબ ખૂબ પેઠે કરી શકે તેમ હું માનું છું. . ,
સતેષ થાય છે.” * ' પ્રશ્ન ૬: ભાલ નળકાંઠામાં આપની પ્રેરણાથી થયેલા રચનાત્મક કાર્યની આ મુજબ કેટલાક પ્રશ્નોના મુનિશ્રી તરફથી ખુલાસા કર, રૂપરેખા સમજાવવા વિનંતિ છે. આ
વામાં આવ્યા, પિતાના આજ સુધીના જીવનની તથા વિવિધ પ્રવૃત્તિઉત્તર: અત્યારે મારી પાસે બહુ ઓછી મિનિટે છે. તેથી ભાલન- એની ટુંકી રૂપરેખા તેમણે રજુ કરી, અને તેના અનુસંધાનમાં
લકાંઠા, પ્રયોગ વિષે વધુ નહીં કહું એ વિષે આજના રાત્રી- પિતાના આજના જીવનની પ્રક્રિયા સંબધે તેમ જ “જુદી જુદી " પ્રવચનમાં હું વધુ કહેવાને છું. અહીં વિગતેને બદલે તત્વ- બાબતોને લગતાં તેમના માનસિક વલણ અંગે તેમણે મુકત મને
દર્શનની રીતે કહું તે આજના જગતમાં રાજ્યની બેલબાલા ચર્ચા કરી અને આ નિખાલસ ચર્ચા સાંભળીને અને તે પાછળ ' છે. આ દેશમાં રાજ્ય કરતાં સમાજશકિત ઉપર વધુ ઝોક વ્યક્ત થતા વાત્સલ્યભર્યા માનસને પરિચય પામીને સૌનાં દિલ . હતા. ઋષિમુનિઓ અને બ્રાહ્મણ હૃદયપરિવર્તનની શક્તિ આનંદ અને સંતોષથી અદ્ર બન્યાં. એ જ ભાવ સંધના મંત્રી , , ઉપર સારી પેઠે ખેડાણ કરતા જ આવ્યા છે. કમભાગે સમાજ શ્રી ચીમનલાલ જે. શાહે મુનિશ્રીન સંધમાં થયેલા આગમન
ઉપર રાજ્ય ભરડે લીધે છે. તે ભરડે દિને દિને વધતો જાય બદલ આભાર માનતાં પ્રગટ કર્યો અને જણાવ્યું કે “અમારામાંના છે. છે. સદભાગ્યે ભારતનાં એટલા ભાગ્ય છે કે ભારતીય રાજ્યની કેટલાકના મનમાં મુનિશ્રીના વિચારો અને વલણ વિષે ગેરસમજુતી : ધૂરા એવી સંસ્થાના તથા એવી વ્યક્તિઓના હાથમાં છે કે પ્રવર્તતી હતી અને કેટલાક ખાટા ખ્યાલે અમારું મન સેવતું
તેઓ હદયપરિવર્તનની શકિત ઉપરની શ્રદ્ધા ગાંધીજીને પ્રતાપે હતું. આ ગેરસમજુતીઓ અને ખેટા ખ્યાલેનું મુનિશ્રીની પ્રેમ, . ભૂલી શકયા નથી. પણ સમાજની શકિત જે પિતાનું તેજ નમ્રતા અને સરળતાભરી વાણી સાંભળીને નિવારણ થયું છે અને વિશ્વવ્યાપી અને વિશ્વપ્રભાવક ઉભું નહીં કરે તે રાજ્યની ધુરા અમે તેમના વિષે આત્મીય ભાવ અનુભવી રહ્યા છીએ. અને એવે સ્થળે અને એવા હાથમાં જઈને પડશે કે પછી હૃદય- તેમની અને અમારી વચ્ચે એક સ્નેહની–સંભાવની ગાંઠ બંધાણી પરિવર્તનની આધ્યાત્મિક શકિતની શ્રદ્ધાને છેદ ઉડે તે નવાઈ છે. આ માટે તેમના અમે રૂણી છીએ અને તેમને અમે ભાવપૂર્વક .. નહીં. આથી ભાલનલકાંઠાને પ્રયોગ સમાજની નૈતિક શક્તિ કે પ્રમાણે કરીએ છીએ.” ' ઉપર સવિશેષ ઝોક આપી, ભારતીય લોકશાહીને વિદિત,. ત્યાર બાદ અમારા સંધના વતી સંધના પ્રમુખશ્રીએ તેમને . શુદ્ધ, સંગીન અને વિશ્વલક્ષી બનાવવા મથી રહ્યો છે. જો કે ખપતા ! આહાર વહેરાખ્યું અને સૂર્યાસ્ત સમીપ હોવાથી ત્યાં જ
આજે તેનું ક્ષેત્ર ગુજરાત પૂરતું સીમિત છે... સવિશેષપણે અમારી સાથે વાત કરતાં વહેરાવેલ દૂધ તથા કુળને, ઉપયોગ કર્યો * ‘સવગી ધાટ તે તેણે ભાલનલકાંઠાના ચાર તાલુકાઓમાં પકડયા તેમણે અને પછી અમારી તેમણે રજા લીધી. આ રીતે લગભગ ત્રણ
છે, એમ છતાં તે દેશવ્યાપી બને તેવા સંયોગે ઝડપથી ઉભા કલાક ' અમે સન્તબાલજીના સાનિધ્યમાં પસાર કર્યો અને તેનાં .. થતા જાય છે. આ પ્રયોગ કોંગ્રેસની રાજ્યક્ષેત્રની શકિતને પ્રેરક સ્મરણે મનમાં સંગ્રહીને અમે ક્યાં પડયાં. ' . 'જાળવી રાખવામાં માને છે. તેથી જ તે તેની સાથે પ્રેરક વિનોબાજીની પદયાત્રા વિષે થોડુંક વધારે તરીકે રચનાત્મક કાર્યકરોની આધ્યાત્મિકતાલક્ષી નૈતિક શકિતને ' , ચાલુ દિનચર્ચા કરતાં જુદા જ ઉપક્રમવાળી. દિનચર્ચામાં
જોડે છે. તેમ જ મુખ્યપણે ગામડાની નૈતિક સમાજશકિતને ભલેને થોડા દિવસ માટે પણ જોડાવાનું બને છે ત્યારે ક્ષણે ક્ષણે 'પૂરક તરીકે જોડે છે. આ તત્વદર્શનને સામે રાખી તેણે જ્યારે આપણે કોઈ અવનવા સંવેદનેમાંથી પસાર થતા હોઇએ એમ
જ્યારે આર્થિક, સામાજિક, રાજકીય કે ધાર્મિક ક્ષેત્રના પ્રશ્નો આપણને લાગે છે. દા. ત. આપણે સપાટ પ્રદેશમાં વસનારા અને તે આવ્યા, ત્યારે ત્યારે બરાબરે લીધા છે, લઇને પાર પાડયા છે. વિચરનારા અને બહુ જ ઠંડા નહિ, બહુ જ ગરમ નહિ એવા ગામડાઓના સસસ્વાવલંબન માટે તે ફરજિયાત બચત અને હવામાનમાં રહેનારા એવા માટે પખવાડીયું કે મહિને દિવસ હીમ
નૈતિક પ્રતિનિધિત્વવાળી સહકારી પ્રવૃત્તિ ખેડે છે. શુદ્ધ અને ગિરીના શીતળ, પહાડી અને અમાપ વિસ્તારવાળા પ્રદેશમાં પરિ - નવ ન્યાય માટે લવાદી ક્ષેત્ર ખેડે છે. શુદ્ધિ પ્રાગે માંનાં ત્યાંગ- ભ્રમણ કરવાને કોઈ સુગ ઉભે થાય તે આપણે કોઈ જુદી જ
તપ દ્વારા તે પિતાના અને સર્વ ક્ષેત્રના દેશે સામે મૌખિક સૃષ્ટિ ઉપર ઉતરી આવ્યા હોઈએ, અને ત્યાંના હવામાન જુદા, .. માત્ર નહીં, પણ આચારાત્મક અહિંસક પ્રતિકારે અસરકારક, કરી વનસ્પતિ જુદી, પ્રાદેશિક રચના જુદી અને લેકે પણ કાંઈક જુદા- - -
તે પતાવે છે. આ વિષે આપ સૌ અહીં બેઠાં વિશાળ માહિતી - એમ આપણને સતત લગ્યા કરવાનું. આ પ્રમાણે મુંબઈનું - મેળવી યથાશક્ય સહયોગ આપશે જ, એની મને ખાતરી છે. એક પ્રકારનું જીવનઃ આકાશમાં સવારનું અજવાળું થાય ત્યાર ' " તમે સૌએ જે આત્મીયતા દાખવી છે, તેથી હું ખૂબ સંતોષ પછી જ બેટા ભાગે આંખે ઉધડે અને બીછાનાને ત્યાગ કરવામાં
પાં' છું. આટલું પ્રશ્નો વિષે કહી ટૂંકમાં ફરી એક વાર એવે, ચાપાણી અને છાંપાના વાચનથી દિવસનો પ્રારંભ થાય; - મુંબઈ. જૈન યુવક સ ધ સાથે આજે થયેલી આત્મીય વાતથી દિવસને ભેટે ભાંગ ચાલુ વ્યવસાયમાં પસાર થાય, સાંજના ફરવા ' મારે અંતઃસતેષ પ્રગટ કરી લઉં છું. જૈન સંઘમાં ચાર જવું, કોઈને મળવું, કઈ વાર–સીનેમા જોવા જવું, સાંજનું છાપું
અંગો સમાવેશ છે. તેમાં સાધુ સાધવી, શ્રાવક અને શ્રાવિકા પણ જેવુજ જોઇએ, રાત્રીના જમવું, થોડા સમય ગપ્પાં મારવાં.
::
, ,