________________
માળિયા
RS.
તા. ૧૬-૧૨-૫૯
૧૫૭.
સૈનિકની ફરજ છે. આ ફરજ આજે ચાલી રહેલા સરહદી આક્ર- ર મણના સંદર્ભમાં તે શી રીતે અદા કરી શકે ?” શાન્તિસૈનિકની .
ભાવનામાં જેઓ માનતા હોય, એટલું જ નહિ પણ, તે ખાતર - ચીનના મુખ્ય પ્રધાન શ્રી ચાઉ-એન-લાઇએ નબર છે જેઓ પિતાના પ્રાણની આહુતિ આપી શકે તેવી તાકાત ધરાવતા માસની શરૂઆતમાં ભારત અને ચીનની સરહદને લગતા મતભેદનું.
હાય, અને તે આહુતિ એમ સમજીને કે તેનું તત્કાળ કે ઇષ્ટ નિવારણ કરવા માટે વાટાઘાટોની ચોકકસ ભૂમિકા રજુ કરને પત્ર પરિણામ આવવાનું નથી, તેઓ પોતાનું એક દળ ઉભું કરી શકે ભારતના મહા અમાત્ય નહેરૂ ઉપર, મોકલ્યો હતો તે અરસામાં
છે અને તેમની નાની ટુકડીઓ સરહદના પ્રદેશ ઉપર ચીની સૈનિ- શ્રી જયપ્રકાશ નારાયણે સર્વ સેવા સંઘ વતી નીચેનું નિવેદન - કેને ભેટવા મોકલી શકે છે. આ તે કેવા ગમાર અને બેવકુફ તા. ૧૨-૧૧-૫૯ ના છાપા જોગ પ્રસિદ્ધ કર્યું હતું:
લે છે એમ વિચારીને ચીની સૈનિકે આવી ટુકડીઓને બંદુકની “સર્વ સેવા સંધને પિતાના નમ્ર અભિપ્રાય મુજબ જે ગોળીઓથી વીંધી નાખવાની છે એમ જાણવા છતાં, ચીને આદ- પાયાની, અને વધારે સ્થાયી મહત્વની બાબતો લાગે, તે ઉપર સંધ રેલા અધમ સામે આવી આહુતિએ એક પ્રતીક લેખે આપવાની પિતાનું ચિત્ત અને શકિત વધારે કેન્દ્રિત કરી શકે તે હેતુથી, છે. તેવી આહુતિઓમાં દુનિયાના અન્તઃકરણને--અને સંભવ છે કે રોજબરોજ બનતી ઘટનાઓ સંબંધે ટીકા ટીપ્પણી કરવાથી કે તે * આક્રમણખોર રાષ્ટ્રના અન્તઃકરણને પણ-જગાડવાની શક્યતા રહેલી
સંબ ધમાં ચાલું માર્ગદર્શન આપવાના કાર્યથી સાધારણ રીતે બને છે, પણ આ અને તે પછીનાં જે પરિણામે આવે તે ખરાં. તેટલું દૂર રહેવાની નીતિને સર્વ સેવા સંધ વરેલે છે. એમ આહુતિ આપનાર તે જોવાનું નથી, તે તે એટલા જ સંતોષથી
છતાં પણ આપણી ઉત્તર સરહદને ચીને જે ભંગ કર્યો છે તે ' આ જગતમાંથી વિદાય લેવાને છે કે વિરાટ પાયા ઉપર યોજાયેલા એક એવી અસાધારણ ઘટના છે કે જે વિષે સર્વ સેવા સંઘ
અન્યાયી આક્રમણ સામે મેં ભાથું ઉંચકયું હતું અને બે મહાન મૌન રહી ન શકે એમ તેને લાગે છે. ' ' ' , ' ' ' ' નો રા વચ્ચે શાન્તિ સ્થપાય તે ખાતર ખપી જઈને મેં મારા “સંધ એ વિષે પૂરે સભાન છે કે સરહદભંગને લગતી , એ જીવતરને સાર્થક કર્યું હતું. '
પરિરિથતિ સતત બદલાતી રહી છે. એમ છતાં પણ, એ તે નિશ્ચિત - તકાળ પરિણામનિરપેક્ષ અહિંસક પ્રતિકારને વરેલા શાન્તિ- હકીકત છે કે, ચીનના હેતુઓ ગમે તે હોય તે “પણ, તેણે '' સૈનિકની ચીની આક્રમણના અનુસંધાનમાં આવી કાંઈક કલ્પના ભારતની સરહંદ ઉપર આક્રમણ કર્યું જ છે. આ ઘટનાએ
થઇ શકે છે. તેનું બલિદાન કેવળ આદર્શલક્ષી હશે; પરિણામલક્ષી ભારતને, ભારત-ચીન વચ્ચેનો પરસ્પર સંબંધને અને વિશ્વ- નહિ હોય. હેતુસાપેક્ષ હશે; ફળસાપેક્ષ નહિ હોય. વર્તમાનની શાન્તિની સમસ્યાને ભારે નુકસાન પહોંચાડયું છે. કેઈ પણું પ્રશ્ન | દૃષ્ટિએ તેનું બલિદાન નિરર્થક પણ ભાવીની દૃષ્ટિએ ભારે પ્રેરક અંગે હંમેશા એક ટેબલ ઉપર સામસામા બેસીને તેને નીકાલ
અને કલ્યાણુવર્ધક નીવડવા સંભવ છે. અમુક સિદ્ધાન્ત, ખાતર, લાવવા માટે ભારત હંમેશા તૈયાર રહ્યું છે. આ વસ્તુસ્થિતિને ધમ ખાતર, રાષ્ટ્ર ખાતર કે શીલરક્ષા ખાતર આવી અહિંસક પદ્ધ- ખ્યાલમાં લેતાં ચીને આ જે પગલું ભર્યું છે તે વધારે ન સમજી, તિની અનેક આહુતિઓ અપાયાનાં દષ્ટાન્ત દકેક દેશની તવારીખમાં શકાય તેવું લાગે છે. આમ છતાં પણ, પરિસ્થિતિની ગંભીરતા
છુટાછવાયાં નેધાયેલાં પડ્યાં છે. એમ છતાં પણ આવી પરિણામ- અને તે અંગેની પોતાની જવાબદારી ચીની. સરકારના સ્થાન, ઉપર નિરપેક્ષ સામુદાયિક અહિંસાની કલ્પનાને કઈ વ્યવહારૂ આકાર આવેલ હોવાનાં ચિત્તે દષ્ટિગોચર થઈ રહ્યાં છે. એ જોઈને સંધ આપી શકાય તેમ છે કે નહિ તે એક ભારે જટેલ પ્રશ્ન છે. સંતેષ અનુભવે છે. આમ છતાં પણ વાટાઘાટ કરવાની ચીની કારણ કે સૌથી પહેલાં તે જેનું તત્કાળ પરિણામ શૂન્યવત્ છે એ સરકારે તાજેતરમાં દાખવેલી તૈયારી કેવળ મુત્સદ્દીગીરીની રમતખાતર પિતાના પ્રાણનું બલિદાન આપવા કોણ અને કેટલા નીકળે નહિ નીવડે એવી સંધ આશા સેવે છે.
' '' એ એક મેટો સવાલ છે. વળી આવા આયોજનની વિચારણું કાશ્મીર ઉપર પાકીસ્તાને આક્રમણ કર્યું ત્યાર બાદ આપણા સાથે બીજી પણ કેટલી છુંચે સંકળાયેલી છે. જ્યારે સરકારની દેશને બહારના આક્રમણને સામનો કરવો પડે એ આ પહેલે જ પિતાની નીતિ દેશનું શસ્ત્રો વડે રક્ષણ કરવાની રહી છે ત્યારે પ્રસંગ ઉભો થયું છે. બીજી અનેક બાબતો સાથે આવા પ્રસંગે આવી કે હીલચાલ યા આન્દોલનને સરકાર ચાલવા દે કે નહિ ? આપણને યુદ્ધ અને શાન્તિની સમસ્યા અંગે અને તેને કેમ સરકાર આવી હીલચાલ અનુમત ન કરે તે આવી આન્તર બાહ્ય પહોંચી વળવું તે અંગે તાકીદથી અને ઊંડાણથી વિચાર કરવાની કટોકટીના વખતે સરકાર સામે થઇને આવી હીલચાલ ચલાવવી તક પૂરી પાડે છે. સર્વ સેવા સંધ માને છે કે કોઈ પણ સંયેગ્ય છે કે કેમ ? ત્રીજું એક જ દેશમાં એક જ પ્રતિપક્ષી સામે | ગોમાં અને ઉપયોગ અનિચ્છનીય છે અને અહિંસક સાધન હિંસક અને અહિંસક ઉભય કોટિના પ્રતિકારને લગતી પ્રક્રિયાઓ ઉપગ એ બચાવનો ઉત્તમમાં ઉત્તમ તરીકે છે. એ સૌ કોઈના એક સાથે ચાલી શકે કે કેમ ? આ બધી છું અને સ્મરણુમાં હશે કે મહાત્મા ગાંધીની આ જ શ્રદ્ધા અને શિક્ષણ મુશ્કેલીઓ તો છે જ,
' હતું. છેલ્લાં કેટલાંક વર્ષોથી સંધ વિનેબાજીના માર્ગદર્શન અને આમ છતાં પણ જેઓ અહિંસામાં એક જીવનસિદ્ધાન્ત નેતૃત્વ નીચે લોકોને આ વિચારનું શિક્ષણ આપવાનું અને તરીકે માને છે, અને એમ છતાં દેશની આજની કટોકટી વખતે શાન્તિસેનાની સ્થાપના કરીને તે વિચારને અમલી રૂપ આપ.' ' અને શાન્તિને સાર્વત્રિક ભંગ થઈ રહ્યો છે ત્યારે સક્રિય બન્યા વાનો પ્રયત્ન કરી રહેલ છે. સિવાય ન જ ચાલે એમ પણ જેઓ માને છે, તેમને પિતાની “આ કાર્ય હજુ સાવ પ્રારંભિક અવસ્થામાં છે અને લોકોને માન્યતાને સંગત એવું કાંઇક માર્ગદર્શન મળવું જ જોઈએ. આ અહિંસક રીતે પિતાને બચાવ કરવા માટે નૈતિક તેમજ સંગઠ્ઠનની કામ છે વિનોબાજી, કેદારનાથજી, કાકાસાહેબ કાલેલકર, દાદા દષ્ટિએ તૈયાર કરવા માટે તેનું કાર્ય અત્યન્ત અપૂરતું છે, ધર્માધિકારી જેવી આર્ષ દૃષ્ટિ ધરાવતી, અહિંસાના હાર્દને સમજતી
આ સંયોગોમાં, ભારત સરકારને પોતાની સીમાઓનું અને વાસ્તવિકતાના સંદર્ભમાં સિદ્ધાન્તને વિચાર કરી શકતી સંરક્ષણ કરવા માટે જે ચાલુ પરંપરાગત સાધનને ઉપગ કરે: વ્યકિતઓનું. તેઓ સચેત બની પરસ્પર પરામર્શ કરીને એ પડે તેને સંધ ટેકે આખા સિવાય રહી શકતે નથી. (“In કોઈ કાર્યક્રમ વિચારે તેવી પ્રાર્થના સાથે કાંઈક અનધિકાર ચેષ્ટા these circumstances, the Sangh cannot but જેવી આ ચર્ચા પુરી કરું છું.
પરમાનંદ support the traditional means, that might.
- ૧ -