Prabuddha Jivan 1959 Year 20 Ank 17 to 24 and Year 21 Ank 01 to 16

SR No.: 525944
Original Sutra Author: N/A
Author: Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1959
Total Pages: 252
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 26 MB

Page 215

*
જી
તા. ૧-૧૯ *
* પ્રાણુ જીવન
શાસ્ત્રમાં સ્વકીયા, બીયારની કસોટી ઉજવનાદિ, માનસિક
પ્રેમનું વિવિધત ભયું વર્ણન કરતાં હજી થાક્યા નથી અને કોઈ ઊંડે નથી. આપણી મીમાંસ છીછરી કે કૃત્રિમ નથી, અને આપણા 'કાળે થાકશે એમ માનવનું કારણ નથી. '
આદેશે ઓછા ભવ્ય નથી. જે આપણી પાસે જીવન વિમુખ વૈરાગ્ય " .અઢારમી અને એગણીસમી સદીના આપણું અંગ્રેજ વિદ્યા- ' છે તે જીવનને બધી રીતે સમૃદ્ધ અને કૃતાર્થ કરનાર અનાસક્તિ ગુરૂઓએ આપણુ ગારિક સાહિત્યને અશ્લીલ કહી અપ્રતિષ્ઠિત પણ છે. જે આપણે ત્યાં વામાચારી તાંત્રિકની મજાળ અને કર્યું. આજે એ સ્થિતિ બદલાઈ છે. પશ્ચિમના સમાજધુરીણે અને એમાંથી ફેલાયેલું દુગધી નરક હતું, તે એ જ વસ્તુની આખી ન્યાયાધીશે પણ દહાડે દહાડે રપતિ વાસ્તવવાદી 'થતા જાય છે. ભૂમિકા શુદ્ધ કરી, " ભુકિત અને મુકિત - બન્નેને સમન્વય આવી સ્થિતિમાં હવે આપણે આપણું શંગાર અને કામવિજ્ઞાન સાધતે દક્ષિણાચારી તંત્રમાર્ગ પણ હતું. શાકત ઉપાસનામાં જે અંગેનું સંસ્કૃત સાહિત્ય એક વાર એકત્ર કરી, એમાંથી નીકળતા ભૂલે થઈ. તે વૈષ્ણએ સુધારી અને આખી. પ્રજાની રસવૃત્તિ"જીવનાનુભવે અને જીવનસિદ્ધાન્ત સ્વતંત્રપણે તારવી કાઢવા જોઇએ. શુદ્ધ દિશાએ વાળી, જ્યારે આ પણ સંસ્કૃતિ-ધુરીએ . જોયું કે
સ્મૃતિઓમાં આઠ પ્રકારના વિવાહે છે, અનુલમ અને પ્રતિલામ કષ્ણભકિતમાં અનાચાર દાખલ થઈ શકે છે. ત્યારે એમણે મધ , વિવાહને વિસ્તાર છે. એમાં સંડોવાયેલા કારીગર વણે અને પુરૂષોત્તમ શ્રીરામચંદ્રની ઉપાસના અગઈ કરી. બીજી બાજુ, "આદિવાસીઓ વિષે પણ એમાંથી જાણવાનું મળે છે. કામશાસ્ત્રમાં રામાયણનાં બાલબ્રહ્મચારી હનુમાનના શાકતએ શા હાલ કર્યા , તેમ જ વૈદકશાસ્ત્રમાં એ વિષય પરત્વે જે માહિતી મળે છે તે બધી એ પણ આપણે જોયે જ છૂટકે છે.
' - જીવન અને સંરકૃતિની દૃષ્ટિએ ગોઠવવી જોઇએ અને તટસ્થ ભાવે ' મારે એટલું જ કહેવું છે કે પાશ્ચાત્ય લેકને જીવનાનુભવ
આ બધાનું મૂલ્યાંકન કરવું જોઇએ. કાવ્યશાસ્ત્રમાં અને નાટય- પ્રમાણુ સમજી એમના સાહિત્યમાંથી ઉછીની પ્રેરણા મેળવી, શાસ્ત્રમાં સ્વકીયા અને પરકીયાના અનેક પ્રકારે વર્ણવ્યા છે. કેવળ આપણે આપણું પ્રેમજીવન ચીતરવાનો પ્રયત્ન ન કરતાં, આપણે ધર્મશાસ્ત્ર અથવા શિષ્ટાચારની કસોટી ઉપર જ એ બધી વસ્તુઓને ત્યાંના એટલા જ સમૃદ્ધ સાહિત્યનું અધ્યયન કર્યા પછી આપણાં કસવાને જમાને હવે રહ્યો નથી. પણ ભાવનાશુદ્ધિ, માનસિક પિતાના આદર્શો અને અનુભવો પ્રમાણે એ ક્ષેત્ર આપણે ખેડીએ
- આરોગ્ય, સમાજવારી, જીવનવિકાસ અને જીવનસમૃદ્ધિ–એ બધી તો એમાંથી આપણને સંતોષ થાય અને પછી જગતને પણ - દષ્ટિએ શૃંગારરસ ને કામવિજ્ઞાન બનેને રીતસર ઠેકાણે પાડવાં પ્રેરણા મળે. એવું મૌલિક સાહિત્ય નિર્માણ થઇ શકે. સ્ત્રીપુરૂષ' જોઇએ. આ કામ-જીવનવિમુખ, ચોખલિયા અને સતકી લેકેનું સંબંધ, કામવિજ્ઞાન, એનવિકાર, ચતુર્વિધ પુરૂષાર્થ, ચાર આશ્રમ, નથી એ પહેલેથી જ કબૂલ કરીએ, પણ, ખરજવું વધારીને સત્ત્વ, રજ, તમ આદિ ગુણોની આખી સૃષ્ટિ, આ પણ સ્મૃતિઓ, એમાં જ માણનાર વિકૃત રોગીઓ-૫૭ - આમાં પ્રમાણ નથી એ આપણો આયુર્વેદ, ગવાસિષ્ઠમાં વિસ્તરેલું ગશાસ્ત્ર અને પણ આપણે સ્વીકારવું જોઈએ. સ્ત્રીજીવન અને પુરૂષજીવન વિષેને અધ્યાત્મ તેમ જ ભકિતમાગ એ બધું એકત્ર કરી : હેવલોક ) કિન્સી (Kinsey): રિપોર્ટ વાંચ્યા પછી તે આપણી પ્રજાના એલિસની પેઠે જ્યારે આપણે આ વિષયની સવિસ્તર મીમાંસા વાસ્તવવાદી સામાજિક જીવનમાંથી અને કલ્પનામાંથી વિસ્તરેલા .કરીશું ત્યારે જગત તે ચંકિત થશે જ, પણ આપણે ' પણ સાહિત્યનું ખાસ અધ્યયને જવાબદાર વ્યકિતઓએ કરવું જોઈએ આશ્ચર્યચકિત થઈશું કે આપણે ત્યાં આટલે સમૃદ્ધ વારસે હતા. અને એમાંથી, તટસ્થપણે માનસિક તેમ જ સામાજિક આરોગ્યના અને સંભવ છે કે ગાંધીયુગને અંતે આપણે એ વિષયને કેવળ નિયમે તારવી કાઢી, ચારે પુરૂષાર્થને યથાપ્રમાણુ અવકાશ મળે એ રીતે વર્ણનાત્મક બેજવાબદારીની ભૂમિકામાંથી ઉગારી ઐહિક જીવન - " - સમાજની દોરવણી કરવી જોઈએ. આમાં પણ શરીર સૌન્દર્યનું કેન્દ્ર' અને આધ્યાત્મિક આદશ: – બન્નેને પરમ સંતોષ આપે એવી છે સિદ્ધવનું તત્વ અલગ, મનેવિકારનો વિસ્તાર અલગ, કામવિજ્ઞાનઅલગ, ભૂમિકા ઉપર લઈ જઈ શકીશું.
કે . ' પ્રેમજીવનની સુવાસ અને એની વિકૃતિમાંથી ઉત્પન્ન થતા કેયડા- ગુજરાતી ભાષાની શકિત વધારવી હોય તે એક તરફ કે, હું એની મીમાંસા અલગ- એ રીતે ચતુર્વિધ વિભાગમાં આ વિષય સંરકૃત ભાષાનું ધાવણ દરેક લેખકને મળવું જોઈએ અને બીજી 'જો ખેલો હોય તે હું માનું છું કે આપણી કવિતા, 'આપણી " બાજુએ ગુજરાતી પ્રજાના કેવળ મધ્યમ વર્ગમાં નહિ – પણ તમામ નવલકથાએ અને આપણાં નાટકે – બધાં ક્ષેત્રમાં સમાજને નવો જ પ્રજાના મૂળ સાહિત્યમાં એનાં મૂળિયાં પહોંચતાં જોઇએ. આ જ ખેરાક મળશે. એ જેટલો ઉત્તેજક હશે તેટલે જ વિચાર–પ્રેરક સંસ્કૃત સાહિત્યમાં, મારી દૃષ્ટિએ, પાલિ તેમ જ અધ : પણ હશે. આજની બેજવાબદારીને ઠેકાણે એમાં જીવનચિંતન માગધી સાહિત્ય પણ આવી જ જાય છે. પ્રાકૃત ગણાતી.. પણ . . દાખલ થયેલું હશે. અને પછી જ સાહિત્યકારે આવા નવજીવન- સંસ્કૃતની પાછળ પાછળ ખીલેલી તમામ ભાષાએ સંસ્કૃતની નિર્માણમાં પિતાનું સ્થાન લઈ શકશે. '
અંદર જ ગણવી જોઇએ, પછી ભલેને એને પ્રાકૃત કે અપભ્રષ્ટ જોઇડ અને યુગની મીમાંસા મળ્યા પછી સાહિત્યકારને નામથી પંડિતએ નવાજી હોય. કવિતા લખવામાં કે નવલકથાઓ રચવામાં જેમ ન ખોરાક જેમ સંસ્કૃત સાહિત્ય આજે સહેજે ઉપલબ્ધ છે તેમ અને નવી દિશા મળ્યાં છે તેવી જ રીતે આપણા જૂના સંસ્કૃત સંસ્કૃત પછીનું - સંસ્કૃત કુટુંબનું બીજું સાહિત્ય સહેજે. ઉપ
સાહિત્યમાંથી આપણું જીવનનું જે સ્વતંત્ર આકલન મળે છે લબ્ધ નથી. એનું અધ્યયન પણ સંસ્કૃત જેટલું સાર્વત્રિક નથી ને તેનું જે, વિજ્ઞાન અને અધ્યાત્મની દૃષ્ટિએ, અધ્યયન થાય તે એટલે અત્યારે એ બધું સાહિત્ય કાંઈક અંશે અજ્ઞાન જેવું રહ્યું
સ્ત્રીપુરુષસંબંધનાં સુંદરમાં સુંદર અને વિવિધ ચિત્રો આપણે છે. એ વિસ્તારમાંથી મહત્ત્વને . અંશ. તારવી કાઢી ગુજરાતી રજુ કરી શકીએ. પેલા અમેરિકન માયસે આપણે ત્યાંના યૌન ભાષાંતર સાથે પ્રકાશિત કર્યું હોય તે આપણે સાંસ્કૃતિક વારસે સંબંધ વિષેના તમામ ઉલેખે બે ભાગમાં એકત્ર કર્યા છે. સમજવામાં આપણને ઘણી મદદ થશે અને આપણી દૃષ્ટિ પણ એમાં પ્રકૃતિ, સંરકૃતિ, વિકૃતિ- ત્રણેને ગમે તેટલે વિસ્તાર છે. વ્યાપક અને વિશાળ થશે. પશ્ચિમના લોકોનું જીવન, એ લેકેનું જ પરંપરિત અધ્યયન, એ ગુજરાતી ભાષાને અને પૈત્રક કે માતૃક વારસે બધા ઉપલેકના ઝપાટાભેર બદલાતા આદર્શો અને એમના - નવા નવા લબ્ધ થાય એ ગુજરાતી પ્રજાને અધિકાર છે. જૈન અને બૌદ્ધ. ઉલે-એ બધાના કેવળ અનુયાયી થઈને કયાં સુધી ચલાવીશું? પરંપરાનો ધાર્મિક અને સામાજિક પુરૂષાર્થઆ૫ણી આગળ આપણે ત્યાંના જીવનવિસ્તારને ચિતાર આપણી સંસ્કૃત સાહિત્યમાં પૂર્ણપણે પ્રગટ ન હોય તે તે સાંસ્કૃતિક અન્યાય તેમ જ ઓછો નથી. પાશ્ચાત્ય લેકની મીમાંસા જેમ એકાંગી અને અધુ- "હાડમારી ગણાય કચરી છે, તેમ આપણી પણ હશે. પણ આપણે અનુભવ ઓછો અપૂર્ણ .
-
કાકા કાલેલકર