Prabuddha Jivan 1956 Year 17 Ank 17 to 24 and Year 18 Ank 01 to 16

SR No.: 525941
Original Sutra Author: N/A
Author: Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1956
Total Pages: 260
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 24 MB

Page 219

૧૩૧
એની કરવી પડી હતી.
વિમાન ખાસ કરીને સ્વ. અથવા તે અટક કેન્દ્રસ્થ વહીવટ
તા. ૧–૧૧–૫૬
પ્રબુદ્ધ જીવન શરૂ થયા બાદ અમે ઓચિંતા છૂટા પડ્યા અને ત્યારબાદ થોડા દિવસમાં પ્રાદેશિક નવરચના દ્વારા રાષ્ટ્રીય ભાવનાને હું કારાગારની કોટડીમાં પૂરાઈ ગયે–તે સિવાય સામાન્ય રીતે અમારી
" સુદઢ બનાવે ! વચ્ચે મીઠો સંબંધ જળવાઈ રહ્યો હતે. મારા પ્રથમ પ્રધાનમંડળમાં મજુર ખાતા માટે–જે ખાતા વિષે
( તા. ૧૪-૧૦-૫૬ ને ભારત જ્યોતિમાં પ્રગટ થયેલા એક
અંગ્રેજી લેખને અનુવાદ) હું શુન્ય કરતાં પણ ઓછું જાણતો હત––શ્રી ગુલઝારીલાલ નંદાને
ભારતના ઈતિહાસમાંથી તારવી શકાય એવા અનેક બોધપાઠ મેળવવા માટે મારે ગાંધીજીની સહાય લેવી પડી હતી. તેવી જ રીતે
માંથી એક બોધપાઠ આપણું ખાસ ધ્યાન ખેંચે છે અને તે એ છે મારા બીજા પ્રધાનમંડળમાં નાણાં ખાતું શ્રી વૈકુંલાલ મહેતા સંભાળે એવી મારી ઇચ્છા હતી અને તે કબુલ કરાવવા માટે મારે ગાંધીજીને
કે લાંબા લાંબા ગાળે અને ઘણી વખત તે આન્તર વિગ્રહ અને
વહીવટી અરાજકતામાં સદીઓ પસાર થયા બાદ દેશમાં સ્થપાયેલ બંધારણ સભા ચાલતી હતી તે દરમિયાન ખાસ કરીને સ્વ.
રાજકીય એકતા કાં તે કઈ શકિતશાળી સમ્રાટના પ્રભુત્વના કારણે શ્રી. એચ. સી. મુકરજી અને શ્રી, અલાદી કણસ્વામી ઐશ્વર અથવા તો સુદઢ કેન્દ્રસ્થ વહીવટના પરિણામે નિર્માણ થયેલ છે. જ્યારે રેવરન્ડ જેરોમ ડીઝા અને બીજા વિખ્યાત મહાનુભાવો સાથે મારે
જ્યારે કેન્દ્રસ્થ વહીવટ નબળો પડે છે ત્યારે ત્યારે રાજકીય એકતાનું મૈત્રી બંધાણી હતી. જે બંધારણને વિરોધપક્ષના સભ્ય તરીકે
બંધારણ ઢીલું પડયું છે અને જ્યારે કેન્દ્રસ્થ સત્તા શિથિલ થઈ છે પાછળથી જેમણે કિંમતવગરનું, નકામું વગેરે કહીને વખોડ્યું એવા
તે વખે એવા ત્યારે રાજકીય એકતા પણ નાબુદ થઈ છે. સમ્રાટ અશોકે જે ઝડપથી ડે. અબેડકરે તે બંધારણ ઘડવામાં ખૂબ જહેમત ઉઠાવી હતી.
પિતાનું વિશાળ સામ્રાજ્ય ઉભું કર્યું હતું લગભગ તેટલી જ ઝડપથી વાત પરથી વાતમાં એટલું જણાવવાનું અસ્થાને નહિ ગણાય છે જે તેના સ્થાપક અને કન્ઝવતી મહામાનવ હતા તેના મૃત્યુ બાદ એ ૨૬ મી જાન્યુઆરી ૧૯૫૦ ની પહેલાં સૌરાષ્ટ્ર મુંબઈમાં ભળી જાય
સામ્રાજ્ય છિન્નભિન્ન થયું હતું. ત્યાર પછીના ગુપ્તકાળમાં અને એવી જ્યારે સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલની સરકારના હતી ત્યારે પછીના મુસ્લીમ સંતનની બાબતમાં પણ એ જ પ્રમાણે બનતું
આવ્યું છે. મેં તેમને સૂચવ્યું હતું કે બધા પ્રશ્નોને સર્વોત્તમ ઉકેલ એ છે કે મુંબઈને વિશાળ દિભાષી રાજ્ય બનાવવું. આવી જ રચના આજે
આપણને માલુમ પડે છે કે દરેક સમયે અમુક સમય સુધી સ્વીકારવામાં આવી છે તેથી મને આનંદ થાય છે.
આ દેશમાં અરાજકતા રાલી છે અને પછી એકાએક કઇ શકિતભારતના હાઈ કમીશનર તરીકે માં જ્યાં ઘણા વિખ્યાત શાળી રાજ્યકર્તા પેદા થયું છે, જેણે તેને સામને કરનાર સર્વ વિધી મહાનુભાવો, મહાપુરૂષે તેમ જ સજ્જનને મળવાની મને તક મળી બળાને તાબે કર્યા છે અને જેને આપણે હિંદના નામથી ઓળખીએ હતી- લગભગ બે વરસ રહ્યા બાદ હું મુંબઈ પાછા આવ્યા. ગયે છીએ તે સમગ્ર પ્રદેશ ઉપર ધીમે ધીમે પિતાની સત્તા જમાવી છે વરસે ઓફીસીયલ લંગ્રેજ કમીશનના અધ્યક્ષપદે મારી નિમણુંક થઈ. અથવા તો કોઈ એક પરદેશી સત્તા દેશ ઉપર ચઢી આવી છે અને સંપૂર્ણ વિનમ્રતા સાથે આ પદને મેં સ્વીકાર કર્યો. કમીશનમાં નિયુક્ત થયેલા મારા ૨૦ સહકાર્યકરોમાં, વિખ્યાત કવિઓ, ઉપ-કુલપતિઓ,
દેશમાં અંદર અંદર લડતા વર્ગો ઉપર તે તુટી પડી છે અને સંસદના સભ્ય. પતિ અને પત્રકારોનો સમાવેશ થશે
તેમની હકુમતના પ્રદેશો ઉપર પિતાની હકુમત તેણે જમાવી પણ ક્ષેત્રે મહત્તા વગરને એ હું તેમને અધ્યક્ષ હતે. કમીશનનું છે. પણ અશોક અથવા ચંદ્રગુપ્ત, શિવાજી અથવા તે વિજય કામ બહુ જ રસવાળું બન્યું હતું જેમાં રાષ્ટ્રના અનેક ખૂણાઓની નગરના રાજવીઓ જેવા સ્થાનિક શાસકે અથવા તે મેગલ કે મુસાફરીને સમાવેશ થતો હતો. દક્ષિણનાં આપણાં કેટલાક બધુઓને અકથાન જેવા પરદેશી વિજેતાએ એવું સ્થાયી અને સ્થિર સામ્રાજ્ય હિંદી રાષ્ટ્રભાષા થાય તે સામે વિરોધ છે. જ્યારે આ બાબત અંગે જુબાની નેધવા મેં મદ્રાસની મુલાકાત લીધી ત્યારે વિરોધીઓએ ૬ ઈંચ
ઉભું કરી શકયા નથી કે જે તેના સ્થાપકની હયાતી બાદ લાંબો એરસ ચોરસ કાળા વાવટાઓ વડે મારું સ્વાગત કર્યું. મે લાંબે કાળે વખત ટકી શક્યું હોય. આજે આપણને એ બાબત એકદમ સ્પષ્ટ કેટ પહેર્યો હતો તે તેમને બતાવ્યું અને કહ્યું કે હું મારી જાત વિરૂદ્ધ થઈ ચૂકી છે કે આટલી મોટી સંખ્યા ધરાવતી અને વિવિધ પ્રકારના જે દેખાવ કરી રહ્યો છું તેનાથી વધારે દેખાવ મારી સામે કાળા કાપડથી રીતરીવાજો અને ભાષાઓના કારણે રંગબેરંગી લાગતી એવી આ તમે નહિ કરી શકે. દેખાવ કરનારાઓ પરિસ્થિતિની મજાક સમજી ભારતની પ્રજા ભૌગોલિક સીમાઓને ઓળંગી જતી અને પ્રાદેશિક ગયા અને તેમણે મને મુક્ત હાસ્યની નવાજેશ કરી. હિન્દીના કેટલાક પ્રચારકો સામે કેટલાક વર્તુળોમાં જે આશંકા પેદા થઈ છે તેને વફાદારીઓની ઉપેક્ષા કરતી એવી રાષ્ટ્રીય એકતાની ઊંડી ભાવના ઈન્કાર થઈ શકે તેમ નથી.
તે સિવાય એક સુદઢ અને સ્થાયી રાજકારણ ઘટકમાં સંગકૃિત થઈ ન શકે, આગે નજર
આજે આપણા દેશમાં એક એવું રાજ્યબંધારણ ઉભું કરવામાં અઢાર વરસ પહેલાં મેં રેડિયે પર જ્યારે મારાં સંસ્મરણ અંગે આવેલ છે કે જેમાં વહીવટી હેતુસર દેશનું જુદા જુદા પ્રદેશમાં પ્રવચન કર્યું હતું ત્યારે અરેબિયન નાઈટ્સમાંની એક વાર્તાને મેં જે કે વિભાજન કરવામાં આવ્યું છે એમ છતાં પણ જેમાં શકિતનિર્દેશ કર્યો હતે. તે વાતોમાં એમ” આવે છે કે બહમન અને પરવીઝ શાળી કેન્દ્રસ્થ સત્તાયુકત સ્વતંત્ર હિંદી સંધની પુરી જોગવાઈ કરવામાં બંનેએ પાછળ દૃષ્ટિ કરી, એટલે તેઓ પાષાણમાં પરિવર્તિત થઈ ગયા; માત્ર પરી ઝાદીએ પાછળ જોયા વગર આગળને આગળ ચાલ્યું જ
આવી છે-આ પ્રકારની રાજ્યરચના ઉભી કરવા પાછળ ઈતિહાસમાંથી રાખ્યું અને એ રીતે તેને સેનેરી પાણી, ગીત ગાતું વૃક્ષ અને વાતે
આપણને મળતા ઉપર મુજબના વાસ્તવિક બોધપાઠને સચોટ સ્વીકાર કરતુ પંખી-એ ત્રણેની પ્રાપ્તિ થઈ. લોટની પત્નીએ પાછળ જોયું રહે છે. આપણે જોયું છે કે જ્યારે આઝાદી આવી ત્યારે હિંદુસ્તાન એટલે તેનું મીઠાના થાંભલામાં પરિવર્તન થઇ ગયું તેને પણ મેં નિર્દેશ વહીવટી હેતુસર ઉભા કરવામાં આવેલા કેટલાક પ્રાન્ત અને શાહીવાદી કર્યો હતો. વાર્તાને સાર એ હતું કે જે ભૂતકાળને આપણા પર સવાર નીતિની શરમજનક સંતતિરૂપ અનેક દેશી રાજ્યોમાં વહેચાયેલું હતું થઈ જવા દઈએ તે ખેલ ખતમ. સારામાં સારૂં તે એ છે કે આપણે ભૂતકાળમાં દષ્ટિ કરવી નહિ, આગળ જેવું નહિ, પાછળ જેવું નહિ
–આ કેવળ એક અકસ્માત હતું. ગુલામીની સદીઓની સંચિત અસઅને એ રીતે જે નથી તેને માટે દુ:ખી થવું નહિ પરંતુ સમગ્ર રીતે રામાયા મુકત થવા માગતા સ્વતંત્ર પ્રજા માટે દરશના આ પ્રકારના અને સંપૂર્ણપણે વર્તમાનમાં જ જીવવું અને એ રીતે ઈશ્વરી સર્જનના વિષમ રચનામાં પાયાને ફેરફાર કરે અત્યન્ત જરૂરી હતા. હિંદના સૌંદર્ય, એકરૂપતા અને સંવાદિતાને આનંદ માણો. મેં મારી પોતાની જુદા જુદા ભાગોમાં સ્થિરતાને પામેલી ભિન્ન ભિન્ન અને ઘણી વખત આપેલી સલાહ અવગણીને ભૂતકાળમાં દ્રષ્ટિપાત કર્યો છે તેના બચાવમાં મારે માત્ર એટલું જ કહેવાનું છે કે રાજકારણમાં હું ઘણાં વર્ષો થયાં પરસ્પરીવરાધી એવી વહીવટી, આર્થિક અને સામાજિક તત્કાલીન ભાગ લઈ રહ્યો છું અને તેથી બીજાઓને સલાહ આપવી પણ પિતે રચનાઓને, આઝાદીના ઉદયની ઘડિએ, રાષ્ટ્રીય મહત્ત્વાકાંક્ષાઓ સાથે તે સલાહને અનુસરવું નહિ એવી ટેવ હજી હું ટાળી શક્યો નથી. કેાઈ મેળ બેસે તેમ હતું જ નહિ અને રાષ્ટ્રીય પ્રગતિ માટે આવી
મૂળ અંગ્રેજી : બાળાસાહેબ ખેર ચિત્રવિચિત્ર રચના ભારે વિનરૂપ બને તેમ હતું. આ કારણને લીધે
અનુવાદક: શાંતિલાલ નંદુ આઝાદી મળ્યા બાદ તરતમાં જ, રાજકીય ક્રાન્તિનાં મીઠાં ફળો આખા