________________
- ૧૨૦
પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧૫-૧૦-૫૬ પ્રકીર્ણ નોંધ
કોંગ્રેસી નેતાઓના પ્રવચનમાં સંયમ અને સુરૂચિની થઈ
રહેલી ઉપેક્ષા એક કમનસીબ ગેરસમજુતીનું નિવારણ
તાજેતરમાં ગુજરાત પ્રદેશ કોંગ્રેસ સમિતિના મુખ્ય મંત્રી શ્રી. દિભાષી મુંબઈ પ્રદેશની યોજનાને " સ્વીકાર કરીને મુંબઈ ઠાકોરભાઈ દેસાઈએ અમદાવાદ ખાતે કોંગ્રેસી કાર્યકરો અને કેપ્રેસ પ્રદેશના મુખ્ય સચિવ શ્રી મોરારજીભાઈ દીલ્હીથી ઓગસ્ટ માસની પ્રત્યે સહાનુભૂતિ દર્શાવનારાઓની તા. ૨૩-૯-૫૬ ના રોજ મળેલી - સાતમી તારીખે મુંબઈ પાછા ફર્યા કે તરત જ એ ડ્રોમ ઉપર છાપા- સભામાં બેલતાં જણાવ્યું હતું કે “ ગુજરાતભરમાં મહાગુજરાત ભાગવાળાઓની મુલાકાત વખતે દિભાષી મુંબઈ પ્રદેશની નવરચનાને નારાઓએ કોંગ્રેસ સાથે વેર બાંધ્યું છે. તેઓ કોંગ્રેસને દુશ્મન માની સ્વીકાર કરવાને આગ્રહ કરતાં તેમણે એમ જણાવ્યાની માન્યતા ને તેને ખતમ કરવા તૈયાર થયા છે. આ લોકોને મહાગુજરાત નથી ચેતરફ ફેલાઈ રહેલી કે “ Those who will oppose will જોઈતું. એમને તે કોગ્રેસને ખતમ કરવી છે, પરંતુ કેગ્રેસને ખતમ suffer_“જેઓ વિરોધ કરશે તેમને ખમવું પડશે. ખાસ કરીને કરી શકતા નથી એનો બધો રોષ છે. અમદાવાદના છાપાઓ એ દિવસે દરમિયાન આ વાકયને શ્રી મોરારજી- “ અમદાવાદમાં ઓગસ્ટની આઠમી તારીખે થયેલા ગોળીબાર ભાઇ સામે વારંવાર ઉપયોગ કરીને એમ સૂચવી રહ્યા હતા કે દિભાષી વિષે અનેક પ્રશ્નને અમારા માથા ઉપર મારવામાં આવે છે. એ ગોળીમુંબઈને એક વાર નિર્ણય લેવાયા બાદ કોઈએ પણ તેનો વિરોધ બાર કેમ કરવામાં આવ્યો ? કેવી રીતે કરવામાં આવ્યા? પગ કર નહિ એમ મેરારજીભાઈ ઈચ્છે છે. અને જે તેને વિરોધ વીંધાય એમ કેમ ન કરવામાં આવ્યું ? નાનામેટાને ખ્યાલ કેમ ન કરવાની ધૃષ્ટતા કરશે તેમને હેરાન થવું પડશે એમ તેઓ ધમકી રાખ્યો ? તેના જવાબમાં હું જણાવું છું કે ગોળીબાર ઉપર કાંઈ આપે છે. એ દિવસોના છોપાઓમાં શું આવેલું તે વિષે મને પણ સરનામાં લખેલાં હતાં નથી કે તે અમુકને જ વાગે, અને અમુકને ચક્કસ ખ્યાલ નહિ હોવાને કારણે મોરારજીભાઇએ ઉપર મુજબ ન વાગે, શરીરના અમુક ભાગને જ વાગે અને અમુક ભાગને ને વાગે. કહ્યાનું મેં પણ માની લીધેલું.
ગોળીબારથી અમારાં દિલ ઘવાયા છે એમ જેઓ કહે છે તેમનામાં સમયાન્તરે ગયા સપ્ટેમ્બર માસ દરમિયાન શ્રી મેરારજીભાઇને દિલ જ નથી, બીજું કાંઈક છે. રક્ષણું માટે ગોળીબાર ન થાય તે મળવાને વેગ પ્રાપ્ત થતાં તેમને મેં પૂછેલું કે “ઓગસ્ટ માસની અધેર વ્યાપી જાય. ગોળીબારથી મરી ગયા, મરી ગયા એમ કહેવામાં ૨૬મી તારીખની અમદાવાદની જાહેર સભામાં આપે સ્પષ્ટપણે જણાવ્યું આવે છે. કટોકટીના વખતે આવી મૂર્ખાઈ ભરી વાત કરશે તે મરી હતું કે ભારતની લોકસભાએ દ્વિભાષી મુંબઈનો નિર્ણય કર્યો છે. જશે. છવી નહિ શકે. * એમ છંતાં જેને એ ન ગમતું હોય અને મહાગુજરાતને જેને આગ્રહ “આ તે કેંગ્રેસનું રાજ્ય ચાલે છે. કંઈ ગરબા ગવાતા નથી. હોય તે મહાગુજરાતના પક્ષમાં પોતાના વિચારો વિના સંકોચે રજુ બહુચરાજીમાંથી આવ્યા હોય તેમ તાળીઓ પાડવાથી કે બુમ મારવાથી કરી શકે છે તેમ જ તેને પ્રચાર કરી શકે છે. આ લોકશાહીના મહાગુજરાત નહિ મળે. પથ્થરમારાની તપાસ કરાવે, હું ગોળીબારની જમાનામાં કોઈના ઉપર આ અંકુશ મુકી શકાય જ નહિ. આપણુ તપાસ કરાવું. તે સિવાય તપાસ નહિ થાય. મહાગુજરાત માંગનારાઓને દેશને લગતા કેઇ પણ પ્રશ્ન ઉપર દરેક વ્યકિતને પિતાના મગનભાઈએ એવી ગોળી મારી છે કે એમની છાતી જ બેસી જાય.
અભિપ્રાય મુકત મને પ્રગટ કરવાની છૂટ હોવી જ જોઈએ. જે આ શ્રી મગનભાઇ દેસાઇ પૂછે છે કે મુંબઈ માટે તમે શું કહે છે ? ' બરાબર હોય તે એ જ માસની છઠ્ઠી તારીખે દીલ્હીથી મુંબઈ આવી કે ગ્રેસને કોઈ બહારનું ખતમ નહિ કરી શકે. માત્ર તેના અંદરના પહોંચતાં “Those who will oppose will suffer–“જેઓ દુશ્મનથી ખતમ થશે.” વિરોધ કરશે તેમને ખમવું પડશે–એમ આપે કેમ જણાવ્યું ?” - આ જ સભામાં શ્રી મગનભાઈ દેસાઈ ( હરિજન પત્રના - તેમણે મને જવાબ આપ્યો કે “હું એ શબ્દો બેલ્યા જ નથી. માછ તંત્રી) એ બોલતાં જણાવ્યું હતું કે “આ મહાગુજરાતના નેતાઓ (1) એ પ્રસંગે મેં એમ જણાવ્યું હતું કે “Those who misbehave મહારાષ્ટ્રને ચાળે ચઢયા છે. તેમને એકમત હશે તે પણ તેમને મહાwill suffer– જેઓ અગ્ય રીતે વર્તાવ કરશે તેમને ખમવું પડશે – ગુજરાત મળવાનું નથી. કારણ કે પાર્લામેન્ટની પાસે સાર્વભૌમ સત્તા અને તે પણ એ અનુસંધાનમાં મેં જણાવ્યું હતું કે જ્યારે કેબીનેટ છે. ગુજરાત કે મહારાષ્ટ્ર પાસે એ સત્તા નથી. ગોળીબારની વાત સમક્ષ મેં દ્વિભાષી મુંબઇને સ્વીકાર કર્યો ત્યારે મેં ત્યાં ખાસ નોધ કરનારા આજે વાતેના ગોળીબાર કરી રહ્યા છે. લાગણીવેડાથી, સભાઓ કરાવી છે જેને ભારત સરકારે જરૂરી પ્રસિદ્ધિ આપી નથી અને તે ભરવાથી કે બીજાઓની સભાઓ તેડવાથી કે કોંગ્રેસનાં પજવણાં
ધ એ મતલબની છે-કે આ દ્વિભાષી રચનાને અમલ થયા બાદ કરવાથી કંઈ અર્થ સરવાને નથી. તમે શું સુધારો કરવા માંગે છે મહારાષ્ટ્ર જો યોગ્ય રીતે વર્તે નહિ તે મહાગુજરાત, મહારાષ્ટ્ર અને એ કહોને ? ગુજરાતને ચળવળ ચલાવવાનું કે બળવો પોકારવાને કેન્દ્રશાસિત મુંબઈ એ મુજબની ત્રણ એકમોની મૂળ રચના જ હકક છે, પરંતુ જનતા કરફયુ’ એ તે જુલમ જ હતા. હાથે કરીને આવીને ઉભી રહે અને જો ગુજરાતની પ્રજા અયોગ્ય રીતે વર્તે તે શા માટે નાહક દુઃખ ઉભું કરે છે ?” મહાગુજરાતનું જુદું રાજ્ય થાય. અને મુંબઈને મહારાષ્ટ્રમાં સમાવેશ તેમણે એ જ વ્યાખ્યાનમાં આગળ ચાલતાં જણાવ્યું હતું કે થાય. આના અનુસંધાનમાં ઉપરના વાકયથી હું એમ સૂચવવા “ગુજરાતીમાં કહેવત છે કે નબળે ધણી બૈરી ઉપર શુરે. એ પ્રમાણે ઈચ્છતા હતા કે આ ત્રણ એકમમાંથી જે કોઈ ખોટી રીતે વર્તશે તમે ગુજરાતની કોંગ્રેસને શા સારૂ લઈ પડયા છો ? ગુજરાત નથી તેને સહન કરવું પડશે.”
જોઈતું એવું કાંગ્રેસે કયારે કહ્યું છે ? કોંગ્રેસીઓને ખાસડાં અને તેમને આ જવાબ મળ્યા બાદ, પછી એ દિવસેના એટલે કે
જુતાથી મારો છો શા માટે ? જે જવાહરને તમે લાડીલા કહીને તા. ૭-૮-૫૬ ના અંગ્રેજી છાપાએ મેળવવા મેં પ્રયત્ન કર્યો અને
સંબોધે છે તે જવાહરની સરકારે આ વિશાળ દિભાષી મુંબઈ રાજ્યનો તે દ્વારા શ્રી મેરારજીભાઈના ઉપક્રત કથનની મને પ્રતીતિ થઈ
નિર્ણય કરેલ છે. કોણ કોને શા માટે દંડી રહ્યું છે ? અને પક્ષગ્રસ્ત છાપાવાળાએ આવી એક વિશિષ્ટ વ્યકિતના અમુક વિધાનને વિકૃત રૂપ આપીને કેવી ગેરસમજુતી ફેલાવી શકે છે અને મહાગુજરાતને દેરનારા ઇન્દુલાલ અને બીજા વિદ્યાર્થીનેતાઓ
શાની વાત કરી રહ્યા છે ? કોઈ મરી નથી ગયું છતાં વિજ્ઞાન ભણતી લોકલાગણીને એ રીતે બહેકાવી શકે છે તે વિષે મેં ભારે આશ્ચર્ય
કોલેજિયન બહેને શાના છાજીયા લેતી હતી ? એક ગુજરાતણું રાંડે. અને દુઃખ અનુભવ્યું.
એ બીજી ગુજરાતણને ગમે ખરૂં ? શું ગુજરાતને આ શોભે એવી ઉપર મુજબના સવાલજવાબને પ્રસિદ્ધિ મળે તે ખાસ ઈચછવા- વસ્તુ છે ? આ પ્રકારે જે કદાચ મહાગુજરાત થઈ ગય તે થાય છે એમ લાગવાથી આ નેધ શ્રી મેરારજીભાઈ પાસે મંજુર છે કે આ લેકે બીજાં રાજ્યો પણ લઈ લેશે. તે પછી તે લશ્કર કરાવીને અહિં પ્રગટ કરવામાં આવે છે..
આણબેબ નકામાં થઈ જશે ( હસાહસ).
yang te
gee are 1432
Behring