________________
તા. ૧૫-૧-૫૬ • પ્રબુદ્ધ જીવન
૧૭૭ (૩) દૃષ્ટાંતે :
• કોઈ જાતની મનોદૈહિક સ્થિતિને લગતી વિચારણા કર્યા વિના તેના પર દાંત તરીકે અનુભવમાં આવેલા કેટલાંક કેસની–નેધ બધુ શસ્ત્રક્રિયા કરવાને થયેલો પ્રયત્ન કેવો નિરર્થક થાય છે - ટુંકાણમાં નીચે પ્રમાણે આપું છું :
૧. એમ. સી. નામની ૩૫ વર્ષની સ્ત્રીને પેટમાં અને કમરમાં માસિક સ્ત્રાવને અભાવ
દુઃખાવો તથા અશકિત અને જ્ઞાનતંતુની કમજોરીની ફરિયાદ હતી. અઢાર વર્ષની યુવાન બાળા (સી. જે. ટી.) ને લગ્ન પછી
લગભગ આ જ પ્રકારની ફરિયાદની રાહત માટે તેના પર બે વખત બે માસે માસિક બંધ પડવાના કારણે મારી પાસે લાવવામાં આવી. શસ્ત્રક્રિયા કરી હતી, અને ફરી કરાવવા પણ તે તૈયાર હતી. તેની શારીરિક તપાસ કરતાં ગર્ભ રહ્યાને કાંઈ પણ પૂરા ન હતા. તેમજ સમગ્ર પરિસ્થિતિને અભ્યાસ કરતાં, તે પિતાનું વાતાવરણ છેડીને જ્યાં આ ફરિયાદ માટે બીજું કોઈ સ્પષ્ટ કારણ પણ ન હતું. દર્દીની કમર તેની વધુ સંભાળ લેવાય અને તેના પ્રત્યે ધ્યાન આપવામાં આવે તેવી પર કાઢ જેવા બે ડાઘા હતા. પણ વધુ પ્રશ્નો પૂછતાં રસદાયક બાતમી પરિસ્થિતિને આનંદ માણવા ઈચ્છતી હતી. મળી આવી. તે બાળાના પતિએ તેને એ ડાઘાને કારણે જ ફરી કદી
તંદ્રાવસ્થાના મને વિશ્લેષણમાં સ્પષ્ટ થયું કે તેણીને તેના પતિ પાછી નહી તેડાવવાની ધમકી આપી હતી. તંદ્રાવસ્થામાં મુલાકાત લેતાં
પ્રત્યે અસંતોષ હતું, તેથી તે વાતાવરણમાં પલટો લાવવા ચાહતી રસમય માહિતી મળી શકી. લગ્ન પછીની પ્રથમ રાત્રે પતિની દૃષ્ટિએ
હતી. તેનામાં પતિ પ્રત્યે સહાનુભૂતિ અને વિશ્વાસ પ્રેરતાં અને તેના પેલા બે સફેદ ડાઘ પડયા અને બીજે દિવસે વહેલી સવારે જ તે તેને
ખ્યાલને યોગ્ય માર્ગે દોરતાં, તેને પુષ્કળ જરૂરી રાહત મળી. તેના બાપને ત્યાં લઈ ગયા, અને પિતાની પત્નીના દેખાવ સંબંધી પિતાને છેતરવા માટે ઝગડે શરૂ કર્યો. પેલા ડાઘા અને દેખાવને
૨. એસ. એમ. જે. નામની અઢાર વર્ષની કુમારિકાને પેટના એગ્ય ઉપચાર થતાં જ કુદરતી માસિક સ્ત્રાવ પાછો ચાલુ થયો.
જમણી બાજુમાં સખત દુઃખાવાના કારણે ચાર વખત તેનું લગ્ન
અટકાવવું પડયું. તેના ઉપર એપેન્ડીસેકમી અને ડાઈલેટેશન તથા . ' પ્રદર એ શીવેદના જેવું પડુંનાં નીચેના ભાગનું દર્દ છે, ઘણાં
કુરીટાજ (D. & C.) ની શસ્ત્રક્રિયા પણ કરવામાં આવી, છતાં બીજી કેસમાં તે ઉપચાર કરતાં પણ નાબુદ થતું નથી. અસાવધપણે થતાં
લગ્ન તિથિ સમયે તેની ફરિયાદો પાછી ફરીથી દેખાવા લાગી. તેના જાતીય ખ્યાલો જનન પ્રદેશને ઉશ્કેરીને hyperemia ( અત્યાર્તવ)
મનોવિશ્લેષણ દ્વારા જણાયું કે તે જાતીય સંબંધને અનુભવ કરવા કે hypersecretion (ધાતુસ્ત્રાવ) જેવાં દર્દી ઉત્પન્ન કરે છે અને
જેટલી માનસિક રીતે પુખ્ત બની ન હતી. એ જ તેના દર્દનું મુખ્ય સ્નાયુઓને કમજોર બનાવે છે.
કારણ હતું. એક ૩૭ વર્ષની પારસી બાઈને સખત ઝાડાઓ અને પ્રદર
પ્રસુતિ માટેના ભ્રમજનક ખ્યાલે લાગુ પડે, જેની પાછળ રસદાયક બીના ગુંથાએલી જણાઈ. લગ્ન
- આ સ્થિતિ કાં તે પ્રસૂતિ માટેના તિરસ્કારમાંથી અથવા તે બાદ છ વર્ષે આ લક્ષણો દેખાયાં, અને તેને પતિ તેને મારી પાસે
સગર્ભા થવાની પ્રબળ ઇચ્છામાંથી ઉદ્ભવે છે. લાવ્યો. દર્દને માટે કોઈ શારીરિક કારણ ન હતું. તેને સવિસ્તર
૧. એમ. આર. આર. નામે છત્રીસ વર્ષની બાઈ સગર્ભા થવાથી અહેવાલ સાંભળતાં ધ્યાન ખેંચવા લાયક એક મદો મળી આવ્યો કે પ્રસૂતિ સમયના કષ્ટ વેઠવાના ખ્યાલથી ખૂબ રડતી હતી, પણ હું તેને છ માસ પૂર્વે એક વિમાની અકસ્માતમાં તેને પતિ સપડાયું હતું. તે
Mory] ઇજેકશન આપીને અને Hatus tube પસાર કરીને દુઃખ બનાવ બન્યા પછી તરતમાં જ તેને આ દર્દ શરું થયું હતું. તેમાંયે
મુક્ત કરવા શકિતમાન થે. તેના પતિની હાજરીમાં સ્ત્રાવ વધુ પ્રમાણમાં થતે. અકસ્માતથી તેના ૨. ઝેડ. એચ. એસ. નામે ચાલીસ વર્ષની બાઈને પોતાની પતિને ચહેરો વિકૃત બની ગયા હતા અને તેના ઉપર ગણત્રીના આધારે આઠ મહિના થયા હતા. તેણે પોતાની જાતે એક વિવિધ પ્રકારની શસ્ત્રક્રિયા એ કરવી પડી હતી. પત્ની પતિ પ્રત્યે આ જાણીતી ઇસ્પીતાલમાં પોતાનું નામ પણ નોંધાવ્યું હતું. તપાસ કરતાં કારણે અણગમે અને ત્રાસની લાગણી અનુભવતી હતી. તેની એ તેને કાળજા પાસે લેહીની ગાંઠ અને જલંદર જેવું જણાયું. ખરું જાતની દબાએલી લાગણીએ આ રીતે દર્દનાં લક્ષણ દ્વારા વ્યક્ત થતી. નિદાન થયે તે નિરાશ થઈ હતી. જો કે તેણે ગર્ભનું હલન ચલન છુટાછેડા દ્વારા તેની એ ફરિયાદોને અંત આવ્યો.
થયાનું નિવેદન પણ કર્યું હતું. પિસાબની ફરીયાદ
૩. ટી. એલ. ઝેડ. નામે બત્રીસ વર્ષની બાઈએ લગ્ન બાદ - એસ. એસ. આર. ઈ. નામની છવીસ વર્ષની અપરિણીત સ્ત્રીને બાર વર્ષે મારી પાસે D & C કરાવ્યું હતું. તેને માસિક બંધ થતાં, તપાસવા માટે મારે એક ધણા શ્રીમંત કુટુંબમાં મલાકાતે જવાનું થયું. તે શંકાશીલ બની. ચાર માસની આખરે ગર્ભાશય પણ સદેહજનક " તેની ફરિયાદ એ હતી કે બહુમૂત્રતાના વ્યાધિને પરિણામે તેમ જ રીતે વૃધ્ધિ પામેલું જણાયું. તેમજ સ્તન પણ સારી રીતે વિકાસ પિસાબની ઇચ્છા પર કાબુ ધરાવવાની અશક્તિને લીધે તેને પેસાબ પામીને તેમાંથી દૂધ જે સ્ત્રાવ પણ થતા જણાતા હતા. મેં તેને રોકવાનું મુશ્કેલ બની જતું. તે માટે શારીરિક કારણ કાંઈ મળતું ન હતું. આશાજનક શબ્દો કહ્યા કે કદાચ તે સગર્ભા પણ હોય. અને પંદર * તેની તંદ્રાવસ્થા દરમ્યાનના મનાવશ્લેષણમાં નીચેની માહિતી દિવસ પછી ફરી તપાસાવવા માટે આવવા કહ્યું. અત્યંત આનંદિત મળી આવી, જૂના વિચારના કડક સ્વભાવવાળા તેના પિતા અન્ય પરૂ બનીને તેણે સારી રકમ ધાર્મિક ક્રિયાઓમાં વાપરી, ૫ણ કરીથી તપાસને સાથે છૂટથી ભળવાની તે સ્ત્રીની ઈચ્છાને વિરોધ કરતા. આ જાતને પરિણામે જણાયું કે તેણી સગર્ભા ન હતી. તેથી તેણીની સ્થિતિ સામાજિક પ્રતિબંધ તેના માનસિક દબાણનું કારણ બન્યું, જેને લીધે ધાસ્તીજનક થઇ ગઈ. પણ તંદ્રાવસ્થામાં તેને ધીમે ધીમે સંભાળપૂર્વક જાતીય પ્રવૃત્તિ નિરાશામાં પરિણમી, પિસાબને લગતાં જે લક્ષણો સૂચનેદારા દિલસેઝ આપીને સ્વસ્થ કરવામાં આવી. ધીમે ધીમે સ્તનને દેખાતાં હતાં તે કુદરતી જાતીય પ્રવૃત્તિના ચેતનાવસ્થામાં થયેલા પ્રતિ. વિકાસ અને તેમાંથી થતો દૂધને સ્ત્રાવ તથા જરા ઉપસેલા પેટને ભાગ કારના પ્રતિનિધિરૂપે હતાં. અને પરિણામે વિજાતીય પક્ષની હાજરીમાં અને બીજી ગર્ભની અસ્પષ્ટ ભ્રાંતિજનક હિલચાલ પણ અદ્રશ્ય થઈ. તેના દર્દનું પ્રમાણ વધી જતું.
૪. જે. એસ. એલ. નામે ૬૨ વર્ષની વૃધ્ધ સ્ત્રીને તેના પૌત્ર જાતીય સંબંધના ખેટા ખ્યાલો દૂર કરીને તથા તેને મનમાં મારી પાસે લાવ્યા. તેને સખત ઉલટીઓ અને પેડુના નીચેના ભાગમાં , વધુ સ્થાન ન આપવાની સુચના તેમજ તે બાબતની યોગ્ય દેરવણી દર્દની ફરિયાદ હતી. તપાસ કરતાં પેડુને ભાગ જરા કઠણ અને ત્યાં આપીને આ લક્ષણોનું નિવારણ કરવામાં આવ્યું.
ગાંઠના જે જમાવટ થયેલે લાંગતા હતા. પણ ગર્ભ હોવાને કાંઈ વ્યર્થ શત્રુક્યાની નિષ્ફળતા : પૂરા ન હતા. દરમ્યાન મને વિશ્લેષણ થતાં ભય સ્પષ્ટ થયું. તંદ્રાનીચેના બે કેસે એ બાબતમાં સારું દૃષ્ટાંત પૂરું પાડે છે કે દર્દીની વસ્થામાં બેટો D. & C. કરવામાં આવતાં તેની ફરિયાદ બધી દૂર થઇ.