Prabuddha Jivan 1956 Year 17 Ank 17 to 24 and Year 18 Ank 01 to 16

SR No.: 525941
Original Sutra Author: N/A
Author: Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1956
Total Pages: 260
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 24 MB

Page 188

૧૦૦
પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧૫-૯-૫૬
દિવસે કરવામાં આવેલ ગોળીબાર વ્યાજબી હતું કે કેમ એ વિષે વધતા જાય છે અને વધારે ને વધારે હિંસક પ્રવૃત્તિઓ તરફ લોકો ધસડાયે મન શંકા અનુભવે છે. મોરારજીભાઈના જણાવવા મુજબ એ ગાળી- જાય છે. જોકે પાસે પણ આ વિષે સ્પષ્ટ દર્શન નથી અને તેથી અમુક બાર પોલીસે ‘આત્મરક્ષણાર્થ' કર્યો હતે. સાધારણ માણસની સામે સંગેમાં ખરેખર અનિવાર્ય બનતા ગોળીબારને ૫ણું લોકે પોલીસના જ્યારે આત્મરક્ષણને સવાલ આવીને ઉભો રહે ત્યારે તે જે કાંઈ એટલે કે રાજ્યસત્તાના જુલમ તરીકે લેખે છે અને પરિણામે રાજ્યકરે તે ગેરવ્યાજબી લેખાવું ન જોઈએ એ સાધારણ લોકઅભિ- સત્તા પ્રત્યેની વફાદારીનાં મૂળ એકાએક હલી ઉઠે છે.. પ્રાય છે એ આપણે જાણીએ છીએ. એવી જ રીતે કોઈ એકલ તંગ પરિસ્થિતિમાં ગોળીબાર એ એક એ સહજસુલભે ઉપાય .
ખલ એક બે પોલીસને તકાની માણસનું ટાળું ઘેરી વળે ત્યારે છે કે જેની આગળ બીજી દૃષ્ટિ નથી તેવા સત્તાધીશ અથવા તે તે પિતાના બચાવમાં પાસે પીસ્તલ કે જે કાંઈ સાધન હોય તેને વખતે જેના હાથમાં સત્તાને દોર સોંપવામાં આવ્યે હોય તે ડીસ્ટ્રીકટ ઉપયોગ તે કરે તે સામે પણ કોઈ વાંધો નહિ ઉઠાવે. જેટલો બચા- મેજીસ્ટ્રેટ કે પોલીસ ઉપરીનું ધ્યાન તંગ પરિસ્થિતિને કાબુમાં વને હકક કોઈ એક ખાનગી નાગરિકને છે એટલે જ બચાવનો હક્ક લાવવા માટે બીજા સૌમ્ય ઉપાય અજમાવવાને બદલે એકદમ ગોળીકોઈ એક પોલીસને હવે જ જોઈએ એ પણ આપણે કબુલ કરીએ. બાર કરવા તરફ દોડે છે. આ સહજ પ્રલોભન અને અવિચારી વૃત્તિપણ જ્યારે કોઈ એક ટોળાને વિખેરવા માટે અથવા તે જાન માલની માંથી પણ અનર્થપૂર્ણ અને બીન જરૂરી ગોળીબાર જન્મ પામે છે. હાનિ કરતું અટકાવવા માટે સશસ્ત્ર પોલીસનું દળ ઉપસ્થિત થાય છે. ગોળીબાર કરવા માટે અનિવાર્ય પરિસ્થિતિની જરૂર કલ્પના થઈ . ત્યારે ટોળાની ગમે તેટલી કનડગત હોય તે પણ ઉપરી અધિકારીની શકે છે, એમ છતાં પણ દંડશકિતના ઉપગના પરિણામે એક પણ હુકમ સિવાય એ દળમાંને કોઈ પણ પોલીસ પિતાના બચાવના માનવીનું મૃત્યુ થાય એ બાબત સહૃદય સત્તાધીશ માટે રોજબરોજની બહાના નીચે ગોળીબાર કરી ન જ શકે એવી આપણી લગભગ સર્વે એક સામાન્ય ઘટના બની ન જ શકે. ભાવનગરમાં કેટલાંક વર્ષો સ્વીકૃત માન્યતા છે. અને આવા સગમાં બચાવના બહાના નીચે પહેલાં સ્વ. ઘેલાભાઈ મુનસીફ (મુંબઈના જાણીતા સર્જન ડો. મુનસીફપિોલીસ દળ લેકોના ટોળા ઉપર બંદુક ચલાવી શકે એમ સ્વીકારવામાં ના પિતા) નામના એક રાજ્યાધિકારી હતા. પ્રમાણીકતા અને ન્યાયઆવે તે પોલીસ દળમાંથી બે ત્રણ પિલીસને નાના સરખા બે ચાર પ્રિયતામાં તેમની જોડને માણસ મળવો મુશ્કેલ. એટલા જ તેઓ પથ્થર વાગ્યા એટલું નિમિત્ત પણ ટોળા ઉપર ગોળી ચલાવવા માટે સહૃદય હતા. તેઓ ભાવનગરની હાઈકોર્ટના ઉચ્ચતમ અધિકારી હતા. કદિ વ્યાજબી લેખાશે અને આમ બને તે આખરે ગોળીબાર કરવાની એટલે તેમની પાસે ખુનીઓને ફાંસીને હુકમ ફરમાવવાના પ્રસંગે સત્તા નિરંકુશ બની જશે અને એમ થતાં કદિ કદિ ભારે અનર્થો પણ અવારનવાર આવતા. આમ જ્યારે પણ તેમના નસીબે આવું થઈ બેસશે.
કઠોર કાર્ય કરવાનું આવતું ત્યારે, તેઓ જે કલમથી ચુકાદો લખતા ' આઠમી તારીખને ગોળીબાર શ્રી મોરારજીભાઈ જે રીતે વર્ણવે તે કલમની ઢાંક ભાંગી નાંખતા અને તે આખો દિવસ તેઓ ઉપવાસ છે તે ઉપરથી બે મુદ્દા ફલિત થાય છે :-(૧) એ ગોળીબાર ત્યાં કરતા. ગોળીબારને હુકમ આપતી વખતે કે તે પ્રકારની છુટ આપતી હાજર રહેલ ડીસ્ટ્રીકટ મેજીસ્ટ્રેટ અથવા તે ડીસ્ટ્રીકટ સુપ્રીટેન્ડન્ટ વખતે જે કોઈ વ્યકિત સત્તાસ્થાન ઉપર હોય તેના દિલમાં આ વ્યથા ઓફ પોલીસના હુકમથી કરવામાં આવ્યો ન હતો. (૨) એ ગોળી- અને વેદના હોવી જોઈએ. આમ ગોળીબાર કરાવવાની પિતાને ફરજ બાર કરતી વખતે સામે ઉભેલા ટોળાને કોઈ પણ પ્રકારની ચેતવણી પડે છે એ પરિસ્થિતિને તેણે પોતાનું એક મોટું કમનસીબ લેખવું આપવામાં આવી નહોતી. આ બે હકીકત સામાન્ય દષ્ટિએ ગોળીબારને જોઈએ. આવી કરૂણા અને વ્યથાપૂર્વક, પોતે અમુક જવાબદારી ઉપર ગેરવ્યાજબી ઠરાવવા માટે પૂરતી છે એમ હું ધારું છું. એ વખતે બેઠેલ છે ત્યાં અન્ય બીજો કોઈ ઉપાય નથી એમ સમજીને--અસહાયતા વિધાર્થીઓ તરફથી જે પથ્થરબાજી ચાલતી હોવાનું કહેવામાં આવે અનુભવીને, તે જે દંડશકિતને પૂરા વિવેકપૂર્વક ઉપયોગ કરશે તે છે તે, મેરારજીભાઈના વર્ણનમાં જણાવવામાં આવે છે તેટલી, તેને લેકે કદિ પણ વિરોધ નહિ કરે અને વિરોધ કરશે તે પણ તેમગંભીર હતી કે કેમ તે વિષે મતભેદ પ્રવર્તે છે. પણ આપણે તે ની સાન જલ્દિથી ઠેકાણે આવશે. આજે જ્યારે અવારનવાર ગોળીબારની પૂરતી ગંભીર હતી એમ સ્વીકારીએ તે પણ ઉપરના બે મદા તે ઘટનાઓ દેશમાં એક યા બીજા સ્થળે બનતી સાંભળીએ છીએ ત્યારે ઉભા જ રહે છે. •
| મન ઉકળી ઉઠે છે અને અંદરથી પ્રશ્ન થાય છે કે રાજ્યની દંડશઆ તે એક ટોળા ઉપર કરવામાં આવેલા ગોળીબારની આપણે કિતને આજે અમર્યાદ ઉપયોગ તે નથી થઈ રહ્યો ને ? ચર્ચા કરી. પછીના દિવસે દરમિયાન કરણ્ય ભંગના નિમિતે કરવામાં
આજની પરિસ્થિતિમાં જ્યારે જ્યારે ગોળીબાર થાય છે ત્યારે આવેલા કેટલાક ગાળીબાર કે જેના પરિણામે એક યા બીજી ત્યારે લેકે પિકાર કરી ઉઠે છે કે કશી પણ ચેતવણી આપ્યા સિવાય એકલ ડેબલ વ્યક્તિઓનાં છુટા છવાયાં મરણ થયાં હતાં તેની પણ
ગોળીબાર કરવામાં આવે છે, અથવા તે લેકેના ટાળાને દબાવવા યા એવી વિગતે મળે છે કે જે કેઈને પણ વિચાર કરતા કરી મૂકે, ટાળવા માટે કુનેહથી કામ લેવાને બદલે એકાએક ગોળીબારને જ અને પોલીસને મળેલી સત્તાને આવા કેટલાએક કીસ્સાઓમાં ખરે- આશ્રમ લેવામાં આવે છે અને નિર્દોષ માણસેની હત્યા થાય છે. આ ખર અતિરેક થેયે છે એવી છાપ કાઈના પણું મન ઉપર ઉડ્યા પિકાર પાછળ લૈલાગણી સારા પ્રમાણમાં કામ કરી રહી હોય છે વિના ન રહે. આ કીસ્સાઓ મારી દષ્ટિએ પૂરા પ્રમાણભૂત હોવા એ સ્વીકારીએ તે પણ એ પિકાર પાછળ ઘણીવાર કાંઈક સત્ય પણ
છતાં અહિં એટલા માટે હું રજુ કરતા નથી કે આખરે મને મળેલી રહેલું હોય છે એ બાબતની સત્તાધીશોએ ઉપેક્ષા કરવી ઘટતી નથી. "વિગતે એકપક્ષી કહેવાય. પોલીસ પક્ષે પણ કોઈ એવા વિશિષ્ટ હવે પછી ગોળીબાર સંબંધમાં સરકારે લેકને આટલી સ્પષ્ટ સંગે હોવા સંભવ છે કે જેને મને વિગતે પૂરી પાડનારને પરે ખાત્રી આપવાની જરૂર છે કે – ખ્યાલ ન હોય. આમ છતાં પણ એ કીસ્સાઓ ઉપરથી એટલું તે
(૧) ગોળીબાર કરવાની સ્થિતિએ પહોંચવા પહેલાં શકય હશે જરૂર લાગે છે કે ઉન્મત્ત લોકોના ટોળાને દબાવવા માટે તેમ જ
ત્યાં સુધી સેકોના ટોળાને વિખેરવા માટે સમજાવટ, લાઠીચાર્જ, અશ્રુવાયુ,
અને શક્ય હોય ત્યાં બંબાની સુંઢદ્વારા પાણીને મારો–આવાં સાધમે તગત કરyયભંગ અટકાવવા માટે પોલીસે 'કેવા પગલાં ભરવા જેથી લેકિના ધસારાને અટકાવી શકાય પણ કોઈની પ્રાણહાનિ ન જોઈએ—જેથી ઇજા અથવા તે પ્રાણહાનિ ઓછી થાય અને ધાર્યો થાય એવાં સાધનને પૂરે ઉપયોગ કરવામાં આવશે. અર્થ સરે–આ વિષે પોલીસની પાસે સ્પષ્ટ દર્શને નથી અને તેથી (૨) ગોળીબાર કરતાં પહેલાં લેકને પૂરી જાણું થાય એ પોલીસના હાથમાં પરિસ્થિતિને દર આવતાં ઘણી વખત તેઓ પ્રકારની સમયસરની ચેતવણી આપવામાં આવશે. બેફામ રીતે વર્તે છે. આનું પરિણામ ઘણી વખત નિર્દોષ વ્યકિત- (૩) પ્રત્યેક ગોળીબારના વ્યાજબી ગેરવ્યાજબીપણુ વિષે '' એની બીનજરૂરી જાનહાતિમાં આવે છે અને તેથી લેકોને ઉશ્કેરાટ લોકોને પ્રતીતિ પડે એવી તપાસ સરકાર તરફથી હાથ ધરવામાં
*