Prabuddha Jivan 1956 Year 17 Ank 17 to 24 and Year 18 Ank 01 to 16

SR No.: 525941
Original Sutra Author: N/A
Author: Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1956
Total Pages: 260
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 24 MB

Page 157

એટલા માટે જ મહાવીર
પ્રમુખ કાર્યકર્તા અને તેને એક કૉન્ફરન્સ તરફથી કે
તા. ૧-૯-૫૬
પ્રબુદ્ધ જીવન આમ જૈન ધર્મ પંચ પરમેષ્ટિ દેવ પાસેથી કંઇ યાચના કર- સ્વ. સાહિત્યોપાસક શ્રી. મોહનલાલ દલીચંદ દેસાઈને વાનું શિખવાડતા નથી. તેમને આદર્શ સામે રાખી તેમના જેવા
ભાવભરી અંજલિ બનવાને યત્ન કરવા માટે આપણે તેમને વંદન કરીએ છીએ.'
મુંબઈ ખાતે જૈન ભવે. મૂ. કોન્ફરન્સ તરફથી કોન્ફરન્સના એક આપણે જે તત્વની પ્રતિષ્ઠા કરીએ તેના તરફ જનમાનસ આક- પ્રમુખ કાર્યકર્તા અને જૈન સાહિત્યના ઉપાસક અને સ શોધક સ્વ. ષય છે. એ એક મનોવૈજ્ઞાનિક સત્ય છે. એટલા માટે જ મહાવીર મેહનલાલ દલીચંદ દેસાઇના તૈલચિત્રનું પં. સુખલાલજીના પવિત્ર ભગવાને જૈન ધર્મના ઉપરોક્ત મૂળમંત્ર દ્વારા ત્યાગીઓને અને હસ્તે અનાવરણ કરવામાં આવ્યું હતું. આ અનાવરણસમારંભ જ્ઞાનીઓને સર્વોત્તમ પ્રતિષ્ઠા આપી છે.
પ્રસંગે કોન્ફરન્સના આગેવાન કાર્યકર્તાઓ શ્રી. પિપટલાલ રામચંદ શાહ, જે આપણે સંપત્તિ અને સત્તાની પ્રતિષ્ઠા વધારશે તે જન- શ્રી. કાન્તિલાલ ઈશ્વરલાલ તથા પુંજાભાઈ શાહ ઉપરાંત શ્રી. સમાજ તે તરફ ગતિ કરશે અને સત્તા તથા સંપત્તિની પ્રાપ્તિ માટે ચીમનલાલ ચકુભાઈ શાહ, શ્રી. નાથુરામ પ્રેમી, ડે. એ. એન. સત્યનું બલિદાન આપશે. મહાન સત્તા અને સંપત્તિનાં ધણી ચક્રવર્તી ઉપાધ્યાય, શ્રી. પરમાનંદ કુંવરજી કાપડિયા, શ્રી. ભાઈચંદ નગીનભાઈ વાસુદેવ અને ઈન્દ્ર પણ ત્યાગીઓના ચરણની રજ લે છે. આમ
તથા શ્રી. મેતીલાલ વીરચંદ શાહ વગેરે ગૃહસ્થોએ સ્વર્ગસ્થને ભાવનમસ્કાર મંત્ર દ્વારા ત્યાગીઓની પ્રતિષ્ઠા વધારવામાં આવી છે.
ભરી અંજલિ આપી હતી. સ્વર્ગસ્થની છબીનું અનાવરણ કરતાં ચક્રવર્તી અને તીર્થકર બન્ને પદોના સ્વામી શાંતિનાથને અવતાર
૫. સુખલાલજીએ સ્વર્ગસ્થ મેહનલાલ દલીચંદ દેસાઈની અનેકવિધ ઈંદ્રપ્રસ્થના રાજા વિશ્વસેન અને માતા અચલાના ગર્ભથી થાય છે,
સેવાઓનું યથોચિત મૂલ્યાંકન કરતું નીચે મુજબ પ્રવચન કર્યું હતું – એવી જૈન ધર્મમાં કથા છે. વિશ્વની સૈન્યશક્તિની સાથેના સંબંધથી
આભારવિધિના ઔપચારિક ભારમાં દબાયા વિના જ આપણે અચલા-અહિંસાના ગર્ભમાં શાંતિને જન્મ થાય છે. સૈન્યશક્તિથી
મુખ્ય પ્રસંગ ઉપર આવીએ. શ્રી. શ્વેતામ્બર મૂર્તિપૂજક કોન્ફરન્સ શાંતિનું બાહ્યસ્વરૂપ સર્જાય છે. અને અચલા–અહિંસા-શક્તિનાં મને માતાની સમજ
મને પોતાને સમજીને જ બેલાવ્યું છે. હું પણ એ ભાવથી જ ગર્ભમાં શાંતિના આત્માને ઉદ્દભવ થાય છે. વિજ્ઞાન અને ધર્મને
આવ્યું છું. સદ્ગત શ્રી. મેહનલાલભાઈ દેસાઈનું તૈલચિત્ર કેન્ફરન્સ સુભગ સમન્વય વિશ્વશાંતિને સર્જે છે. આ રીતે આપણાં શાસ્ત્રો તૈયાર કરાવે અને તેના અનાવરણ વિધિ માટે મને બોલાવે ત્યારે આપણને એ સંદેશ આપે છે કે વિજ્ઞાન પિતાની માફક નવીન
સહેજે વિચાર આવે છે કે કોન્ફરન્સ, મેહનભાઈ અને હું એમ સિન્યનું અન્વેષણ કરીને માતા અચલા-અહિંસાને સોંપી દે અને
ત્રણેને પરસ્પર શે સંબંધ હતા અને હજીયે છે. વળી, એ પણ અહિંસા માતાની જેમ તેની સુખપૂર્ણ વ્યવસ્થા કરે ત્યારે જ વિશ્વ
જિજ્ઞાસા થયા વિના ન જ રહે કે હું કોન્ફરન્સને કઈ દષ્ટિએ જોતા ' સદનમાં શાંતિ રમી શકે છે.
અને સમજતો રહ્યો છું, તેમ જ મોહનભાઈનું મારી દૃષ્ટિએ શું જૈન ધર્મની કથાઓને આવી રીતે અલંકારયુક્ત અર્થ વ્યવીને સ્થાન હતું ? યુગધર્મ અનુસાર અનુકૂળ સંદેશ તૈયાર કરી શકાય છે. પરંતુ ઐતિ- હું કોન્ફરન્સને નખશિખ ઇતિહાસ નથી જાણતા એ ખરું, હાસિક સત્ય અને બુદિયુક્ત પ્રમાણિકતાને માન આપીને કહીંએ તે પણ એના મુખ્ય સ્વરૂપ અને મુખ્ય પ્રવૃત્તિ વિશે થોડીઘણી માહિતી જૈન ધર્મની અનેક પ્રકારની પ્રચલિત માન્યતાઓ ખામી ભરેલી જણાય તે છે જ. હું જાણું છું ત્યાં લગી શ્વેતામ્બર મૂર્તિપૂજક પરંપરાની છે અને જેમાં સમત્વને સ્થાને વિવિધ પ્રકારના અહંકારને સ્થાન બીજી કોઈ પણ સંસ્થા કરતાં કોન્ફરન્સનું દૃષ્ટિબિંદુ અને બંધારણ મળે છે. દા. ત. જૈન ધર્મના દેવે સિવાય અન્ય દેવે કદેવ છે જૈન ઉદાર તેમ જ વિશાળ રહ્યાં છે. પરિસ્થિતિવશ તેનું મુખ્ય કાર્યાલય ધર્મનાં શાસ્ત્રો સિવાય અન્ય શાસ્ત્રો કુશાસ્ત્ર છે, જૈન ધર્મના શુઓ મુંબઈમાં હોવા છતાં તેની બેઠક અને વાર્ષિક અધિવેશને માત્ર સિવાય બીજા ધર્મના ગુરુઓ કુગુરુઓ છે, જૈન ધર્મના અનુયાયીઓ મુંબઈમાં જ પૂરાઈ રહ્યાં નથી. પૂર્વમાં કલકત્તા, ઉત્તરમાં પંજાબ, સિવાય બીજા ધર્મના અનુયાયીઓ મિથ્યાતી છે. આદિ માન્યતાઓ પશ્ચિમમાં કાઠિયાવાડ, રાજસ્થાન અને ગુજરાત તેમજ દક્ષિણમાં પૂના દોષપૂર્ણ છે. (અપૂર્ણ)
સૂરજચંદ્ર ડાંગી લગી સમયે સમયે એનાં અધિવેશને થતાં રહ્યાં છે અને તે તે પ્રાન્ત ભૂદાન અને મોરારજીભાઈ
કે પ્રદેશના સદ્દગૃહસ્થ પ્રમુખપદ પણ ભાવતા રહ્યા છે. આ સુચવે
છે કે પ્રથમથી જ કોન્ફરન્સનું દૃષ્ટિબિંદુ સમગ્ર મૂર્તિપૂજક સંધને તા. ૧૫-૭-૫૬ ના પ્રબુદ્ધ જીવનમાં “સંયુક્ત જૈન વિદ્યાર્થી
પિતાની સાથે લેવાનું રહ્યું છે અને એ પણ કબૂલ કરવું જોઈએ કે ગૃહમાં વિદ્યાર્થીઓ સાથે વાર્તાલાપ” એ મથળા નીચે પ્રગટ થયેલ
આ દૃષ્ટિબિન્દુને સંધે હૃદયથી આવકાર્યું પણ છે. તેથી જ તેને દરેક લેખમાં ‘જમીનને મૂંઝવને પ્રશ્ન ભૂદાનથી ઉકલી શકશે કે તેમાં કાય
પ્રાન્ત અને પ્રદેશમાંથી હાર્દિકે આવકાર મળેલ અને ઉદ્દામ, મધ્યમ દાની મદદની જરૂર રહેશે ?” “એ પ્રશ્નના જવાબની જે નોંધ તે અંકમાં
તેમજ જૂનવાણી વિચારસરણી ધરાવનાર ભાઈ–બહેને પણ કોન્ફરન્સને પ્રગટ કરવામાં આવી છે તે થોડીક ભૂલભરેલી હોઇને ગેરસમજુતી
અપનાવતાં રહ્યાં છે. હું પિદા કરે તેવી છે. એ નોંધ નીચે મુજબ સુધારીને વાંચવીઃ
જૈન સંધના બંધારણમાં ચતુર્વિધ સંઘનું સ્થાન એકસરખું છે. આ “જમીનને પ્રશ્ન માત્ર ભૂદાનથી ઉકેલાવાનો નથી. તેને પૂરે
કયારેક કોઈ વ્યકિત મુખ્ય ભાગ ભજવતી દેખાય યા સર્વોપરિ મેવડી ઉકેલ લાવવા માટે કાયદાની જરૂર રહેશે. ભૂદાન ત્યાગની ભાવના શીખવે
જેવી લાગે તેય તેના મૂળમાં ગુણ અને કાર્યશકિત રહેલાં હોય છે, છે. લાલચ કે લાગવગથી ત્યાગ સંભવી શકે નહિ. ત્યાગ પાછળ નામ હોય છે તે પણ એક જાતને વ્યાપાર છે. ત્યાગ એછિક જોઇએ.
નહિ કે પેઢીઉતાર સત્તાને વારસે. આ જૈન સંઘનું સ્વરૂપ આજકાલની
ભાષામાં કહીએ તે લેકશાહી છે. અલબત્ત, તે એક ધર્મપરંપરા પૂરતી. ત્યાગમાં બદલાની ભાવના ન જોઈએ. આજે ભૂદાનના પ્રવાહને કેટલાક કાર્યકરો હઠાગ્રહ-સત્યાગ્રહ-ને રસ્તે વાળી રહ્યા છે એ અનિચ્છનીય છે.
કોન્ફરન્સે પિતાને કાર્યપ્રદેશ મુખ્યપણે ત્રણ બાબતમાં મર્યાદિત શ્રી વિનોબાજીનું મેં એ તરફ ધ્યાન દેર્યું છે. ભૂદાન એ તે સાધન કરેલે એમ હું સમજું છું; (૧) ધાર્મિક, (૨) સાહિત્યિક, અને છે. એથી ભૂદાનનું હાર્દ સમજીને મદદ કરીએ તે બાપુના આદર્શ (૩) સામાજિક, ધાર્મિક બાબતમાં તીર્થના પ્રશ્ર ઉપરાંત ધર્માચાર પ્રમાણેના દેશના સર્જન માટે તે મોટામાં મોટું સાધન છે તેમાં શક અને તાત્ત્વિક શિક્ષણ વગેરેને સમાસ થાય છે. બને ત્યાં લગી નવા નથી. પરંતુ તેને અર્થ એ નથી કે કાયદા વગર ચાલી શકશે. જ્યાં સુધી રાજ્ય ચાલશે ત્યાં સુધી કાયદાની જરૂર રહેશે. રાજ્ય નહિ
જમાનાની માગણીને અનુકૂળ થાય એ રીતે કોન્ફરન્સ સાધન ને હાય તે કાયદાની પણ જરૂર નહિ રહે. એટલે જમીનના પ્રશ્નને શકિતના પ્રમાણમાં એ બાબત કાંઇક ને કાંઈક કર્યું જ છે, અને પૂરે ઉકેલ ફાયદા વિના નહિ થાય.”
હજીયે એ કાંઈક ને કાંઈક કરે જ છે. સાહિત્યની બાબતમાં એનું કામ આગળ ઉપર પ્રગટ કરેલી નોંધમાં આટલી ક્ષતિ રહી જવા માટે વિશેષ ધ્યાન ખેંચે એવું છે, પ્રથમથી જ એણે પ્રાચીન સાહિત્યહું દિલગીર છું.
તંત્રી, પ્રબુધ્ધ જીવન વારસાને પ્રકાશમાં લાવવાની નેમ રાખી છે અને એ દિશામાં યથાશક્તિ