Prabuddha Jivan 1955 Year 16 Ank 17 to 24 and Year 17 Ank 01 to 16

SR No.: 525940
Original Sutra Author: N/A
Author: Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1955
Total Pages: 248
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 28 MB

Page 104

પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧૫-૫–૫૫
મહાવીર વાણી”
પ્રાકૃતનો હિન્દી કરે છે. આ પહેલાંની બધી આવૃત્તિમય જ પણ એનું પરિણામ પણ અને વિવેચના આત્તિની વિરોષતા તેમાં ઉમેરવામાં પરિસ્થિતિ આવી
ના પ્રચાર પણ
એ સિદ્ધ કરે જય છે..આ છે તે મહાવીર વાણી ને
ગુરૂગ્રન્થિની વાત ન હતી. આ જ આ માર્ગની વિશેષતા છે અને
એથી જ એ માર્ગને પ્રચાર એટલો બધો તીવ્ર ગતિથી થયો કે fસંપાદક—૫. શ્રી બેચરદાસ દોશી, પ્રકાશક-શ્રી મનસુખલાલ વેદાનુયાયીઓમાં તેની પર્યાપ્ત અસર થઈ અને એને પરિણામે જ વૈદિક તારાચંદ મહેતા, નેપચ્યન એસ્યોરન્સ કંપની, ૧૦૪ એપલે સ્ટ્રીટ, ધર્મે ગીતા જે ગ્રન્થ પ્રાપ્ત કર્યો છે. એ છે તે વૈદિક ગ્રંથ, પણ તેના મુંબઈ-૧, કીંમત રૂા. દેઢ.]
ઉપર શ્રમણ વિચારધારાને પુટ હોવાથી તે લોકભોગ્ય થયું છે. એટલું જ નહિ મહાવીર વાણી એ પુસ્તકની આ પાંચમી આવૃત્તિ છે, એજ પણ એનું પરિણામ એ પણું આવ્યું છે કે આજે ગીતાપાઠી ઘરે ઘરે તેની ઉપયોગીતા સિદ્ધ કરે છે. આ પહેલાંની બધી આવૃત્તિઓમાં મૂળ મળશે પણ વેદપાઠી આખા ભારતવર્ષમાં પણ ગણ્યાં ગાયાં જ પ્રાકતને હિન્દી અનુવાદ આપવામાં આવ્યા હતા અને આ પાંચમીમાં પરિસ્થિતિ આવી હોવાથી મહાવીર વાણીમાં ઉપસ્થિત કરેલ વચનને ગુજરાતી અનુવાદ છે. આ આવૃત્તિની વિશેષતા તેમાં ઉમેરેલાં નવાં મળતાં જ વચને ધમ્મપદ કે ગીતા કે મહાભારતમાં મળે તેમાં આશ્રય ટિપ્પણો અને વિવેચનમાં છે. ઉપરાંત આમાં ભગવાન મહાવીરનું પામવા જેવું નથી. ન મળે તે એ જ આશ્ચર્ય ગણાય. પંતિજીએ સંક્ષિપ્ત જીવન પણ પચતર પાનામાં આપવામાં આવ્યું છે અને એવા વચનોની તુલના પિતાના ટિપ્પણમાં આપી છે તે જોતાં કોઈ પણ સ્વામી આનંદે લખેલ “વીતકની રાત વીતી’ એથી તે પ્રબુધ્ધ વાચક સમજી શકશે કે તેમાં માત્ર વિચારનું જ સામ્ય નથી પણ વચનનું જીવનના વાચકો પરિચિત જ છે.
પણ સામ્ય અત્યધિક છે. એ જ બતાવે છે કે એ બધાનું મૂળ સુત્ર જૈનેનું બાઈબલ, જૈનેની ગીતા, જૈનેનું ધમ્મપંદ કર્યું એવા
એક જ છે અને તે છે શ્રમણની વિચારપ્રણાલી. આ ઉપરાંત પંડિતજીએ - પોના ઉત્તરમાં જૈન આગમામાંથી સંકલિત કરીને મહાવીર વાણી" પ્રીસ્તી ધર્મનાં અને ઈસ્લામનાં વચને પણ સરખામણીમાં આવ્યા છે: રૂપે આ પુસ્તક ૫, શ્રી. બેચરદાસજીએ તૈયાર કરેલ, તેને પ્રચાર પણ
સજીએ તેયાર કરેલ, તેના પ્રચાર પણ એ સિદ્ધ કરે છે કે જે કોઈ ધર્મસાધના લકવ્યાપ્ત થવા માગે છે તે ' ઠીક ઠીક થયે. એટલે હવે આ ગુજરાતી આવૃત્તિ વખતે પીડિતજીએ કેવી એક જ માગે જય છે. નવેસરથી તેથી વ્યાખ્યા કરવાની આવશ્યકતાને અનુભવ કર્યો. ગીતાની
વેદે એ જે બ્રાહ્મણ પરંપરાનું કાવ્ય છે તે મહાવીર વાણી એ અનેક વ્યાખ્યાઓ હતી જ, છતાં પણ જેમ શ્રી તિલકને તેની સમયાનુકૂલ શ્રમણ પરંપરાનું મહાકાવ્યું છે અને ગીતા બ્રાહ્મણ-શ્રમણના સમયનું વ્યાખ્યાની આવશ્યક્તા જણાઈ અને ગાંધીજીને પણ પિતાની માન્યતાઓને મહ-તર કાવ્ય છે. આ તથ્ય આપણુ સાંપ્રદાયિક અભિનિવેશને કારણે પ્રકટ કરવાનું વાહન ગીતાને બનાવવાનું યોગ્ય લાગ્યું કે આ જૈનેની લગભગ આપણે ભૂલી ગયા છીએ. મહાવીર વાણીની આ નવી વ્યાખ્યા ગીતા પણ આધુનિક વ્યાખ્યા વિના રહેવી ન જોઈએ એમ પંડિતજીને એ તથ્યને આર્ભીિત કરે છે. અને એ દૃષ્ટિએ ધાર્મિક ગ્રન્થની લાગ્યું હશે. તેથી તેમણે પણ આ મહાવીર વાણીને આજની સર્વોદયલક્ષી
ચકાસણી કરવા અંગુલિનિર્દેશ કરે છે.
સમયે સમયે આવા પ્રયત્ન થયા જ છે અને આવશ્યક પણ છે. વિચારસરણીને પચાવીને તેની વ્યાખ્યા અને વિવિધ ટિપ્પણો સર્વોદયના
અન્યથા સાંપ્રદાયિક વિષને અગ્નિ સતત સળગ્યા જ કરે. એ અગ્નિને સમર્થનરૂપે લખ્યાં છે. પરિણામે ભગવાન મહાવીરનાં વચનોને જે
ઓલવવાનું કાર્ય આવી વ્યાખ્યાઓનું છે. સાંપ્રદાયિક આચાર્યો સતત સંકુચિત અર્થ આધુનિક જૈનેમાંના કેટલાક કરે છે અને લેકેપયોગી
એ જ પ્રયત્નમાં રહે છે કે તેમના ધર્મમાં જે કાંઈ છે તે અન્યત્ર નથી શુભ પ્રવૃત્તિને જે વિરોધ કરે છે તેને આ વ્યાખ્યા પડકારરૂપે છે.
અને તેથી તેમને ધર્મ શ્રેષ્ઠ છે એવું લાકે—માનતા જ રહે. તેમના આજથી અઢી હજાર વર્ષ પહેલાંના ભગવાનના વચનેમાં પણ આવી
એવા બેટા અહંભાવને વારવા આવી વ્યાખ્યાઓ આવશ્યક છે. આવી - સર્વોદયકારી વ્યાખ્યાની શક્યતા છે એની પ્રતીતિ વિવેચન વાંચનારને
- વ્યાખ્યાઓ આજની નથી. ઉપલબ્ધ સાહિત્યમાં પ્રાચીનતમ વેદમાં પણ થયા વિના રહેશે નહિ. મૂળવચને જે આપવામાં આવ્યા છે તેની
જ્યારે એમ કહેવામાં આવ્યું કે “p સદ્ વિઝા વસુધા વતિ'–ત્યારે આસપાસ તે તે ગ્રન્થોમાં એવું ધણું મળી આવવા સંભવ છે, જે
એ પણ આ પ્રકારની જ વ્યાખ્યા કરવાનો એક પ્રકાર જ હતો એમ આવી સયકારી વ્યાખ્યાના વિરોધમાં ઉપસ્થિત કરી શકાય એમ છે. માનવું પડે છે, કારણ એ સમયમાં પણ એટલા બધા દેવાની માન્યતા અને એથી જ તે આજના સેનગઢના સંતને કે આચાર્ય તુલસીને
વધી ગઈ હતી કે સૌ પોતાના દેવને સર્વશ્રેષ્ઠ કહેતું. ત્યારે આપણા ભગવાનને ઉપદેશ અહિં બતાવેલ વિચારસરણીના વિરોધમાં જ હોય
- પંડિતજીની જેમ કેઈ ઋષિને કહેવું પડ્યું કે ભાઈ, તત્વ તો એક જ એમ લાગે છે. પણ એ બધામાં મૂળ શું અને પછીનું શું એની
છે, પણ તેનાં જ આ બધાં વિવિધ નામો છે. મધ્યકાળમાં જિનસહસ્ત્રનામ, ચકાસણીમાં પડવા જઈએ તે કોઠી ધોઈ કાદવ કાઢવા જેવું જ બને..
શિવસહસ્ત્રનામ કે વિષષ્ણુસહસ્ત્રનામ જેવાં સ્તોત્રો રચવાનું પ્રયોજન પણ એટલે ભગવાન મહાવીરને જે આપણે સર્વોદયકારી પ્રવૃત્તિના અગ્ર દતરૂપે
એ જ છે કે આપણે જે પરમ તત્વ વિષે પરસ્પર લડીએ છીએ તે જેવા માગતા હોઈએ તે અહિં આપેલ વ્યાખ્યાને સ્વીકાર્યા વિના બીજ
વસ્તુતઃ એક જ છે, નામ માત્ર ભિન્ન છે. એ પરંપરામાં આ મહાવીર રસ્તે નથી. કાં તે આપણે ભગવાન મહાવીરને એકાંત નિવૃત્તિના
વાણીની નવી વ્યાખ્યા બેસે છે. એ બલ આપણે પંડિતજીના અણુ ઉપદેશક માનવા રહ્યા અને કાં તે સર્વોદયકારી પ્રવૃત્તિનાં અગ્રદૂત. જેને
છીએ. અને તેવી વ્યાખ્યા લખવાની તેમને પ્રેરણા કરનાર ભા જે રૂ૫ ગમતું હોય તે ભગવાનના તે રૂપને પ્રચાર કરી શકે છે. પણ
મનસુખલાલ મહેતાના પણુ. પુસ્તકના કદના પ્રમાણમાં તેની કીંમત. આજની આમ પ્રજા તે સર્વોદયને સ્વીકારે છે એટલે તેને તો ભગવાનનું ‘ઓછી જ છે. એટલે હરાઈ જિજ્ઞાસુભાઈ એ ખરીદી પણ શકે છે. સર્વોદયકારી રૂપ જ ગમશે એમાં સંશય નથી.
દલસુખ માલવણિયા ' વેદ પછીના કાળમાં ઉપનિષદમાં આપણને આધ્યાત્મિક સાધનને
તા, ક.: આ પુસ્તકમાં રહી ગયેલ હકીકતદોષ તરફ પંડિત ઉષ:કાળ દેખાય છે. પણ એ સમગ્ર આધ્યાત્મિક સાધનાનું વ્યાવહારિક જીએ સ્વયં મારું ધ્યાન દોર્યું છે તે સુધારી લેવા વાચકોને વિનંતી છે. રૂ૫ સમગ્ર ભારતવર્ષમાં અને સમગ્ર માનવજાતિમાં વ્યકત કરવાનું શ્રેય પૃ. ૫૮ માં ગોશાળા ઉપર શીત લેસ્યા મૂકી ઈત્યાદી વાકય છે તે શ્રમણોને છે. એની પ્રતીતિ આપણને જન આગમે કે પાલિપિટકોના અનાવશ્યક છે. એને મળતી ઘટના ભગવાનના છદ્મસ્થકાળમાં બની હતી. અધ્યયનથી થાય છે. ભગવાન મહાવીર અને બુધ્ધને પ્રયત્ન, આધ્યાત્મિક પ્રબુદ્ધ જૈન તથા પ્રબુધ જીવનની જુની ફાઇલ સાધનાની ગૂઢતાને દૂર કરી, તેને સમગ્ર લેકવ્યાપી પ્રચાર કર હોય પ્રબુધ્ધ જૈન તથા પ્રબુધ્ધ જીવનની જુની ફાઈલેને જે તે કેવી રીતે કરી શકાય એના માર્ગની શોધને હતે. બન્ને મહાપુરૂષોએ ખપ હોય તેને સંધના કાર્યાલયમાંથી મળી શકશે. દરેક ફાઈલની જે માર્ગ તે પ્રત્યેક માનવ સ્વીકારી શકે, સમજી શકે અને કીંમત રૂ.. ૬ અને પિસ્ટેજ રૂ. ૮-૧૧-૦ પડશે. આચરી પણ શકે-એવી શકયતાવાળા હતા. એમાં કોઈ રહસ્ય કે * ૪૫-૪૭, ધનજી સ્ટ્રીટ, મુંબઈ ૩.
મુંબઈ જૈન યુવક સંધ માટે મુદ્રક પ્રકાશક: શ્રી પરમાનંદ કુંવરજી કાપડિયા, ૪૫-૪૭ ધનજી સ્ટ્રીટ, મુંબઈ, ૩.
મુદ્રણસ્થાન : કચ્છી વીશા ઓશવાલ પ્રિન્ટીંગ પ્રેસ, મજીદ બંદર રોડ, મુંબઈ ૯. ટે. નં. ૩૪૬૨૮,