________________
Sir,
તા. ૧-૫–૫૪.
: પ્રબુદ્ધ જીવન
મરવા સુધીની પણ તૈયારી તમે બતાવે છે. આવું વિચારપરિવર્તન કરવું જોઈએ. . ઉભું કરવા મેં પણ આ આંદોલન શરૂ કર્યું છે. તેનાથી સવાલને હવે જમીનની વહેંચણી કરવી જોઈએ. અને તેના આધારે કે ઉકેલ થાય કે ન થાય, હું તેને દાવો પણ નથી કરતા. રામ, કૃષ્ણ પર ગામડાનું આયોજન કરવું જોઈએ. જમીન પર ભૂમિહીનને સ્થિર બુધ, મહાવીર, ગાંધી વગેરે આવ્યા તે પણ કોઈને કોઈ રૂપમાં કરવા માટે સાધન આપવા જોઈશે તે માટે સંપત્તિદાનની જરૂરત છે. જેની સવાલ તે રહ્યા જ છે અને રહેશે. માટે હું બધા સવાલને ઉકેલ આ ધર્મ-નીતિ વિચારો લેકમાં ફેલાવે જોઈએ કુરાનમાં બે ગતિ લાવીશ એ દવે ક એ અભિમાની કે મૂર્ખ નથી.
કહી છે. દેખ અને પરજખ. જેઓ પરજખમાં જાય છે તેઓની હમણા પાક--અમેરીકન કરાર થયા. તેનાથી દેશમાં હલચલ થઈ ' બે સ્થિતિ થાય છે. તેમને સ્વર્ગ અને નરક બન્નેનું દર્શન થાય છે ગઈ. મેં વિચાર્યું કે સારું થયું કે જડ જનતામાં છેડે પ્રાણસંચાર છે. તે દુનિયામાં જેટલા મનુષ્ય છે તેઓ પરજખમાં છે. એવું કે થ. તે ભાઈઓ, જ્યારે માર્ગ અનુકુળ થઈ ગયું છે, ત્યારે આપણે નથી કે જેનાથી કે વધુ સુખી ન હોય, તેમ એવું કોઈ નથી કે તેનાથી વિરૂધ્ધ દિશામાં નહિ પણ અનુકુળ દિશામાં કામ કરીએ. ' જેનાથી કઈ વધુ દુઃખી ન હોય. આપણે તે બધાને જ સુખી કરવા છે ? આજે હવે એક હવા તૈયાર થઈ ગઈ. છે કે જમીન પર કોઈની એક બીજો વિચાર છે સૂતાંજલીને, આપણે શ્રેમના પ્રતીકરૂપ માલકી ન હોવી જોઈએ, તે પરમેશ્વરની પેદા કરાયેલી ચીજ છે. વર્ષમાં એક સૂતરની આંટી લઈએ છીએ. જે કોઈ કાંતી શકે છે. આ હવા, પાણી અને રોશનીની માફક તે મુકત છે. તેની સેવા કરવાને તે બધાએ આંટી આપવી જોઈએ. એમાં ઉંમરને કોઈ બાધ નથી, હકક દરેકને છે. એવી જ રીતે જેના જેની પાસે જે કાંઇ સંપત્તિ, તે સર્વોદયને વેટ આપી શકે છે. એ મારફતે હિંદમાં એવું થવું છે તેને ઉપગ તે સમાજને માટે કરે. જેવી ભાવના જમીનને જોઈએ કે કઈ એ ન રહે કે જે કાંતવાનું જાણુતે ન હોય. પ્રજામાટે થઈ ગઈ છે તેવી સંપત્તિ માટે થવી જોઇએ. જમીન એ શિક્ષણનું આ એક મહત્વનું અંગ છે, ક્રાન્તિકારી અંગ છે અને ઉત્પાદનનું સાધન છે, તેની માલકી કોઈની ન હોવી જોઈએ. તે તે દેશને માટે અનિવાર્ય છે. જે વિચાર કરશે તે સમજાશે પરમેશ્વરની પરમભક્તિનું સાધન છે. જેમ કાશીવિશ્વનાથના મંદિરમાં જે જરૂરત વેટ માટે ઉમર અને બીજી બાબતની છે તેવી જરૂરત છે હરિજનને ઘખલ ન કરે એ જેટલું ખરાબ છે તેમ તેનાથી પણ કાંતવાની છે. ગાંધીજીએ આપણને સુજાડેલું છે કે હિંદુસ્તાનમાં વધારે ખરાબ જમીન પર કેઈની માલિકી રહે એ છે.
આજે બેકારીના સવાલ કરતાં જરૂરિયાત કરતાં ઓછી કમાણી જ્યાં સુધી લોક માનસ તૈયાર ન થાય ત્યાં સુધી છેવટનું પગલું - underemployment-ને સવાલ વધારે વિચારવા જેવો છે. તેમાં • ન ભરી શકાય. ત્રણ વર્ષ પછી હવા ઉભી થઈ છે કે જમીન કોઈની
ખેડુતને એ ધધે જોઈએ છીએ કે તે ફુરસદના સમયમાં કરી છે
શકે અને તેની ઓછી કમાણીમાં પુરવણી થાય. ગાંધીજી કાન્તદશી માલકીની નથી. તે હવે શું કરવું જોઇએ એ વિચારવું જોઈએ.
હતા એટલે તેમને આ સૂઝયું અને આપણને સુઝાડયું. સરકાર પાસે જ અને સંપત્તિનું શું કરવું જોઈએ એ પણ વિચારવું જોઈએ. આ પણ મારી આજ માંગણી છે કે તેઓ કાંતવાને સમગ્ર રાષ્ટ્રશિક્ષણનું વિચારને જ્યારે પૂર પ્રચાર થઈ જશે ત્યારે બધાને થશે કે શું એક મહત્વનું અંગ ગણે.
(૨) સંસ્કૃતિ – સમન્વય કાર્ય
- વ્યાખ્યાતા : કાકાસાહેબ કાલેલકર ' આજે તમારી વચ્ચે આવીને મારા હૃદયની શ્રધ્ધા વધે છે. હું અહિં આવે ત્યારે મારા જીવનમાં પણ પરિવર્તન થયેલુ. અને ચિત્તમાં નવી નવી કલ્પના સુજે છે. સ્વભાવથી હું ફરનારે છું વિનોબાએ પણ અહિં દટાઈ કામ કરવાનો સંકલ્પ કરેલો તે પણ એક અને એક નાને સેવક છું. જ્યારે હું થોડા સમય પહેલાં આફ્રિકામાં શ્રધ્ધાને મજબુત કરે છે. તેની અસર એશિયા પર જ નહિ પણ છે હતો ત્યારે મેં જણાવેલું કે જગતની શાન્તિને આધાર આફ્રિકા સારી દુનિયા પર થવાની છે. ઉપર છે. રશિયા અને અમેરીકા વચ્ચેના સંધર્ષનું જેટલું મહત્વ નથી જાપાનમાં લોકે હાઇડ્રોજન બોંબને માટે પૂછતા હતા, અને તેની
તેટલું મહત્ત્વ ત્રણ મહાન જાતિઓને જે સંધર્ષ આફ્રિકામાં ચાલી ર અસર હિંદ ઉપર કેવી છે તે જાણવા ઈતેજાર હતા. જાપાનનું હૃદય ";" છે તેનું છે. તે માટે હિંદ તરફ પ્રેરણાની આશાથી જોવામાં આવે બૌદ્ધ છે, પણ ઉપરથી જોતાં પશ્ચિમી સંસ્કૃતિ ત્યાં અસર કરતી હતી
છે. હમણાં જ હું જાપાન જઈને આવ્યો છું. ત્યાં જવાની ઈચ્છા લાગે છે. મને પૂછવામાં આવેલું કે જાપાનમાં મને કેવું લાગે છે કે નહતી, કારણ કે ત્યાં કોઈ પુરાણી સંસ્કૃતિ નથી. પણ ચીન જવાની મેં જણાવેલું કે જ્યાં ભગવાન બુદ્ધની આજ્ઞા પાળવામાં આવે ઈચ્છા હતી અને આજે છે. રવિબાબુ જ્યારે જાપાન ગયેલા ત્યારે છે તે મારે મન ભારતવર્ષ જ છે. જાપાની લોકોનો વિશેષ ગુણ મને પૂર્વના આ દેશનું કેવું પ્રભુત્વ હતું તેને તેમણે ખ્યાલ આપેલ. નિડરતા લાગે ત્યાંના જ્વાળામુખીને કારણે તથા લડાઈના વાતાવરણને હવે તે પરિસ્થિતિ બદલાઈ છે અને જાપાન અમેરીકાનું ગુલામ થઈ ' કારણે તેઓ મૃત્યુથી ડરતા નથી. ગયું છે. બધાં જ અગત્યનાં લશ્કરી થાણુ અમેરીકાના હાથમાં છે બુદ્ધ . ભગવાનને ઉપદેશ સર્વોદયને જ હતો. તેમણે અરજી અને એ રીતે હું ભાગ તેમના કબજા હેઠળ છે.
ઉપદેશ આપે. કેટલાક સ્થળે ટીક કરવામાં આવે છે કે શંકરાચાર્યું . વિશ્વશાંતિ પરિષદ-pacifist conference-માટે મને આમ બુદ્ધને ઉખેડયા. તે બધી બેવકુફી છે. શંકરાચાર્ય તે પ્રચ્છન્ન બૌદ્ધ હતા. "ત્રણ આવેલું એટલે ગયે. વળી ત્યાં બૌધ્ધ સંસાયટી તરફથી શંકરાચાર્યે વેદાંતમાં અહિંસાને સમન્વય કરવાનો પ્રયત્ન કર્યો. તેમના
પણ એક કામ અંગે આમંત્રણ મળેલું. બુધ્ધ ભગવાનના અવશેષનું ગુરૂના ગુરૂએ અદ્વૈતનો ઉપદેશ આપ્યો અને માંહકય ઉપનિષદ ઉપર "મહત્ત્વ બૌધ્ધમાં બહુ છે. એવા કેટલાક અવશેષ થોડા વખત પહેલાં લખતાં તેમણે જણાવ્યું કે “ અમારે તેની સાથે ઝગડે નથી.
પંડિત જવાહરલાલે જાપાનને ભેટ આપેલા તેનાથી જાપાની લેકૅને અમે એક છીએ.” આ સમન્વયવૃત્તિ છે, આ અતભાવ છે, ' હું ખુબ આનંદ થયેલ અને તેઓ તે અંગે આપણા ઘણા ઋણી છે દરેકના હૃદયમાં જે સત્ તત્વ છે તેને એકત્ર કરીને કામ કરવું એ *િ એવું કહે છે એને લગતા ઉત્સવમાં પણ મેં ભાગ લીધે હતા. તેમને ઉપદેશ છે. એ જ રીતે મહાવીર સ્વામીએ કહ્યું. તેમણે તેને ફરી
' 'આજે અહિં બુદ્ધગયા આવ્યો છું. બૌધ્ધો આ સ્થળને ઘણું જ “ચ્ચાંદુવાદ’ નું નામ આપ્યું. તે પણ આજ ભૂમિમાં થયા. તે આ - ની પવિત્ર સ્થળ માને છે. કુંબિની, બુદ્ધગયા, સારનાથ, ઉશીનારા-આ .. રીતે. ગૌડપાદાચાર્ય, શંકરાચાર્ય, બુદ્ધ ભગવાન અને મહાવીરે જે | - ચાર સ્થળે તે માટે અત્યંત પવિત્ર છે. કેટલાંક વર્ષ પહેલાં જ્યારે સમન્વયને ઉપદેશ આપ્યો તેને અમલ કરવાને આજે વખત
*, , ,