Prabuddha Jivan 1954 Year 15 Ank 17 to 24 and Year 16 Ank 01 to 16

SR No.: 525939
Original Sutra Author: N/A
Author: Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1954
Total Pages: 270
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 24 MB

Page 262

પ્રબુધ્ધ જીવન,
તા. ૧૫-૧૨-૧૯૫૪
*
િત્યારે એમને ઉદેશ જુદે હતે. અગ્રેજો આ દેશમાં ઔપનિવેશિક ખાસ કારણ એ છે કે મનુષ્ય પોતાનું આર્થિક જીવન મૂડીના કબકિ સમાજ બનાવવા માગતા હતા, તે એમણે દેશની શિક્ષણ પધ્ધતિ જમાં સેપી દઇને પિતાને શાસનને બંદીવાન બનાવ્યું છે. મૂડી
એ પ્રકારની બનાવી. લોર્ડ મેકોલે સાહેબે સ્પષ્ટપણે કહી દીધું કે જેમ જેમ કેન્દ્રિત બનતી જાય છે તેમ તેમ એની પર રાજ્યને Eી આ શિક્ષણને પરિણામે આ દેશના લોકોને ચહેરો મહેરો તે કબજો વધારતા જવું પડે છે. ' મિ ભારતીય બની રહેશે, પરંતુ એમની ભાવના, રૂચિ તથા વિચારો યુરો- હવે જે આપણે અહિંસક સમાજની સ્થાપનાને વાસ્તે સામાજિક
( પીય બની જશે. અને આજે અંગ્રેજોના ચાલી ગયા પછી પણ છે અને રાજકીય ક્રાન્તિ દ્વારા શાસનરહિત વર્ગવિહીન સમાજ કાયમ કરે છે પર જ્યારે આપણે શિક્ષિત ભારત પ્રત્યે નેજર કરીએ છીએ ત્યારે લઈ તે એની શરૂઆત આર્થિક ક્રાન્તિદ્વારા મનુષ્યના જીવનને મૂડી નિરપેક્ષ
આ મેકોલે સાહેબના ઉદેશની સાર્યક્તા સ્પષ્ટ રૂપે પ્રતીત થાય છે. બનાવવાથી જ થઈ શકશે. સુભાગ્ય સંત વિનોબા ભાવેએ ભૂમિદાન–યજ્ઞમિ . ગાંધીજીએ પણ સમાજની એક નવી કલ્પના કરી હતી. દુનિ
છે. ' આંદોલન દ્વારા આપણી સમક્ષ એ માટેની એક મહાન અને સક્રિય તક કયામાં તેઓ એક અહિંસક સમાજનું નિર્માણ કરવા માગતા હતા.
ખડી કરી દીધી છે. આજે આપણે સૌએ એ ક્રાન્તિને આગળ ધપાવવી
જોઈશે. છેઆ ઉદ્દેશની પૂર્તિ માટે એટલું આવશ્યક છે કે સમાજનાં જે પ્રતિષ્ઠાનેને લીધે માનવહૃદયમાં નિરંતર હિંસાને ઉદ્દભવ થયા કરે
આપને થતું હશે કે નઈ તાલીમ સાથે આ ક્રાન્તિને શે કાય છે તે અલોપ થાય. આપ સર્વને આ વાત સમજાવવાની જરૂર નથી કે
સંબંધ છે? આજે ખરેખર ઘણા લોકો એમ વિચારે છે. પણ તો જ્યાં સુધી સમાજમાં શાસન અને શેષણનું અસ્તિત્વ રહેશે ત્યાં
પહેલાં હું કહી ગયે છું તેમ નઈ તાલીમને ઉદ્દેશ નવા સમાજનું દિલ સુધી દુનિયા હિંસાથી મુકત નહીં થઈ શકે. શાસનની શક્તિ એ
નિર્માણ છે જજૂને સમાજ જેમને તેમ રહી જાય અને એની ઉપર દિ દંડશકિત છે. મનુષ્યો તરફથી એને ફાવે એટલી માન્યતા પ્રાપ્ત થાય
એક ન સમાજ રચાય એવું તે થઈ શકે જ નહીં. એ તોપણ એ છે કે હિંસાશક્તિ જ. અને જેટલે અંશે મનુષ્ય પર એનું.
કારણે જ મેં સો પ્રથમ ક્રાન્તિની વાત કરી, પરંતુ એમ શું બની નિયંત્રણ હોય તેટલે અંશે માનવ હૃદય પર એની પ્રતિક્રિયા ચાલતી
શકે કે માણસ આજે છે તે જ રહે અર્થાત હરીફાઈમાં મચેલે, રહેવાની. હિંસાની પ્રતિ ક્રિયા પ્રતિ હિંસા છે. શાસનના અસ્તિત્વને લીધે
કાયમ સ્વાર્થમાં જ પ્રવૃત્ત રહે તથા હિંસામાં માનવાવાળો રહે અને - અજ્ઞાન રૂપમાં જ મનુષ્યની અંદર નિરંતર હિંસા-પ્રતિહિંસાને
છતાં સમાજ શાસનરહિત બની જાય? શાસનરહિત અને રાજ્ય | { આવાતપ્રત્યાધાત ચાલતું રહે છે. પરિણામે માનવસંસ્કારોમાં હિંસા
રહિત સમાજની કલ્પના કંઈ નવી નથી. યુરોપમાં એ માટેની હિલદભૂલ બની જાય છે. પછી તે એ પ્રત્યક્ષ છે કે બુદ્ધિ અને
ચાલ આજ પહેલાં પણ થઈ હતી. પરંતુ એ લોકોએ માનવનિમાંસંસ્કાર એ બેમાંથી ઘણું કરીને જીત સંસ્કારની જ થતી હોય છે.
ણની કલ્પના કર્યા વિના રાજ્યને ખતમ કરવાની કલ્પના કરી હતી. છે એટલે મનુષ્ય બુદ્ધિથી ગમે તેટલી હિંસામુકિત છે, પણ જે
પરિણામે એ હિલચાલને લીધે અવ્યવસ્થા અને ઉચશૃંખલતાની જ " સંસ્કારોમાં હિંસા ભરેલી હોય તે સંસ્કાર બુદ્ધિ પર વિજય મેળવતે સ્થાપના થઈ શકી અને આજે અરાજકતા શબ્દને અર્થ ઉછુખલતા - રહેશે. અને આજે દુનિયામાં જે પરિસ્થિતિ પ્રવર્તે છે અર્થાત છે એમ મનાવા માંડયું છે.
કરી છે શાન્તિની શોધમાં યુદ્ધની તૈયારી ” ચાલે છે તે અનંતકાળ લગી , , હવે જ્યારે આપણે એક પ્રચંડ લોકક્રાન્તિ દ્વારા હાલની રાજ જ ચાલ્યા કરશે.
કીય, આર્થિક અને સામાજિક રચનામાં આમૂલ પરિવર્તન કરવું શેષણથી કેવી રીતે મનુષ્યની અંદર નિરંતર હિંસાનો આધાત
છે ત્યારે નવી આવનારી રચનાને નભાવવા માટે નવા માનવનું નિર્માણ હિ. પ્રત્યાઘાત ચાલતું રહે છે તે આજની દુનિયામાં એટલે સ્પષ્ટ છે કે પણ કરવું પડશે. લેકક્રાન્તિના ગંગાવતરણની સાથે સાથે એને ધારણ ધી એને માટે સ્વતંત્ર વિવેચનની આવશ્યકતા નથી. પરંતુ સમાજની
કરવા માટે જે નવમાનવરૂપી શિવની પ્રતિષ્ઠા ન થઈ તે ક્રાન્તિનું , વિર કેવી પરિસ્થિતિને લીધે રોષણ ચાલી રહ્યું છે એને વિન્ચર કરવા
અવતરણ તે થશે. પરંતુ પ્રતિક્રાન્તિના પાતાળમાં એ અદૃશ્ય થઈ ' આવશ્યક છે. આપ સૌ નઈ તાલીમના કાર્યકર્તા છે એટલે આપને જશે. ગાંધીજીની સૂક્ષ્મ દૃષ્ટિએ આ રહસ્ય પારખી લીધું હતું. આ આ એટલું તે માલૂમ હશે જ કે દુનિયામાં જે ઉકટ વર્ગભેદ ચાલે છે ક્રાંતિની સાથેસાથ નઈ તાલીમને સંદેશ એમણે આપ્યું તેનું દ) તે રોષણનું મુખ્ય કારણ છે. આજના જમાને પિકારી પિકારીને કારણુ આ જ.
વર્ગવિહન સમાજ માગી રહ્યો છે તેનું કારણ પણ આ જ છે. આજે એટલે સ્પષ્ટ છે કે નઈ તાલીમ કોઈ સ્વતંત્ર કાર્યક્રમ નથી ખા દેશમાં આપ પક્ષે જુઓ છો તેમાં બીજી બાબતેમાં ફાવે એટલો તેમજ તે કેવળ શિક્ષણકક્ષા પણ નથી. એ તે છે નવી ક્રાન્તિનું
ભેદ હોય તે પણ એ બધા પક્ષે એકે અવાજે વર્ગવિહીન સમાજની વાહન. દેવનું વાહન પિતાના દેવને પીઠ પર રાખીને જ સમાજને સ્થાપનાનું ધ્યેય જનતા સમક્ષ રજૂ કરે છે.
આદર પામી આગળ વધી શકે. શિવનાં વાહન તરીકે નંદીની પૂજા ( . એટલે અહિંસક સમાજમાં અહિંસા સિધ્ધ કરવા માટે એક
તે થાય છે પરંતુ એ જ નંદીને શિવના વિના તે સાંઢના રૂપમાં છે , શાસનમુક્ત અને વર્ગવિહીન સમાજ કાયમ કરવાની જરૂર છે. હવે
ખેતરોમાં ભટકવું પડતું હોય છે અને લોકોને ધુત્કાર ખાને પડતે Eા પ્રશ્ન એ છે કે એ બધું થાય શી રીતે ? એવું તે ન જ બને કે
હોય છે. આજે જે સમાજમાં નઈ- તાલીમ પ્રત્યે આદર ઓછો Fસી દુનિયામાં શાસનની આવશ્યકતા રહે અને છતાં દુનિયા શાસનમુકત
થયેલ હોય તે એનું સ્પષ્ટ કારણ એ છે કે તાના દેવને પીઠ ;
પર લીધા વિના ચાલવાની એ ચેષ્ટા કરે છે ! દિ બની જાય ! આજે દુનિયામાં શાસનને દર દિનપ્રતિદિન વધતે જ રહ્યો છે. એનું કારણ એ છે કે મનુષ્ય શાસનની આવશ્યકતાઓની નવી
એટલે જે ખરેખર નઈ તાલીમની સેવા કરવી હોય તે આ નવી સૃષ્ટિનું નિર્માણ કરતા રહ્યો છે. આખરે માણસને શાની જરૂર હોય છે? આપણે ઉંડું આત્મનિરીક્ષણ કરવું પડશે કે આપણે ક્યાં છીએ ?
જે એની જરૂરતનું બારીક પૃથકકરણ કરીશ તે જણાશે કે એને માટે શું આપણી નઈ તાલીમ આજની યુગ ક્રાંતિના વાહનરૂપે કામ મુખ્ય જરૂરત તે જીવતા રહેવાના સાધનોની છે. અર્થાત આર્થિક જરૂરત તે કરી રહી છે? શું આપણા કાર્યક્રમના સ્વાભાવિક પરિણામરૂપે ક્રાંતિ મનુષ્યની મુખ્ય જરૂરત છે. આ કારણે જે માનવસમાજનું સામાજિક પ્રજજવલિત થઈ રહી છે? આ પ્રશ્નની ચર્ચા કરવી પડશે. અને રાજકીય સ્વરૂપ એના આર્થિક સ્વરૂપ ઉપર નિર્ભર રહે છે. ભારત સરકાર તથા જુદી જુદી રાજ્ય સરકારોએ નઈ " આજે શાસન જે ક્રમે ક્રમે સર્વાધિકારી બનતું જતું હોય તે એનું તાલીમને માન્યતા આપી છે. એ એને ચલાવે પણ છે. પરંતુ કમ