________________ ૧૫ર પ્રબુદ્ધ જીવન તા. ૧પ-૧૨-v - વિષે, હિદની આઝાદીની અહિંસક લડત વિષે, અને પેલે આ ઈચ્છાઓ સાવ સાદી દેખાય છે. એમ છતાં તેને તે સ્ટાઈનમાંના આરબ અને યહુદીઓ વચ્ચેના સમાધાન વિષે-આ 5 પૂરી થતાં કેટલે આહાદ થયો હોત ? જીવનની સર્વ અબુત અનેક બાબતે વિષે અમે ચર્ચા કરતાં. માનસશાસ્ત્ર-કોડ અને વસ્તુઓ એટલી બધી સાદ છે કે જ્યાં સુધી તે દૂર્લભ ન બને, તેના સિધ્ધાથી માંડીને સમાજમાં વિવિધ કેનાં ચિત્ર ત્યાં સુધી તેમાં રહેલી અદ્દભુતતાનું આપશુને ભાન જ થતું નથી. વિચિત્ર વહેવાર વતન તથા છેક પિત્તળની બીલીઓ જેવી જેની આ બધું ભાગવવાને મારી સંમીપ નથી એ પ્રકારની સામાન્ય બાબતે વિષે અમારી વાતે ચાલ્યા કરતી-અમે અથ વેદના હું આજે અનુભવી રહીં . ત્યારે જીવનના આન , વિનાની રમત રમતાં, પાનાં ખેલતાં અને જાતજાતની ધમાલ સૌન્દર્ય અને વિર મયકારીતાનું મને જેટલું તીવ્રપણે ભાન થાય ઉભી કરતાં. તે છે તેટલું પહેલાં કદિ પણ થયું નહોતું. આ જે જયારે પોતાના બાળકોની પજવણથી માબાપને અમે કદિ કદિ દરિયાના વિશાળ પટ ઉપર હેડીની સફરે અધીરા બનતા, કંટાળતા, થાકતા હું નિહાળું છું, ત્યારે કરતા : કદીક સાત સાગર પટ ઉપર હેડી સ્થિર પડી રહેતી તેમને એમ કહેવાનું મને મન થાય છે કે “પણ તેઓ જીવતા તે કદી દરિયાઈ તોફાનમાં સપડાઈ આમ તેમ ઝેલાં ખાવા છે–આ તમારૂં કેટલું મેટું ભાગ્ય છે તે વિચારે. તેમની તમારે માંડતી અને એ કાનમાંથી અમને બચાવીને કઈ કિનારે લઈ સંભાળ લેવી પડતી હશે, તેમને તેમને ભારે લાગતું હશે, પશુ આવતું અને મોટા સમુદ્રમવાસોની તેમ જ ભાતભાતની બીજી વિચાર કરે, તેઓ જીવન્ત છે! તમે તેમને પશી શકે છે - જનાઓ પણ અમે અવારનવાર વિચાર્યા કરતા.' આ કે ચમત્કાર છે ! જ્યારે તમે હાલે-વારેવડુંમાં મેચ કલેજના અભ્યાસ, કામધંધાના પ્રકારે, પ્રેમ અને રમવાની છે એવા સમાચાર છાપામાં વાં છે છે ત્યારે મારે તેમાંથી પરિણમતા લગ્નની સંસ્થા, સારા સમાજમાં સારૂ' જીવન બાળક એ હાલે-વારવડની મેચ જોઈ શકવાનું નથી, પેરીસમાં 'જે ઘરમાં તે જગ્યું હતું તે ઘર કદિ જોઈ શકવાનું નથી, જે કેવી રીતે પ્રાપ્ત કરી શકાય એવા એવા વિષયો અમે ચર્ચા તા. છોકરી ઉપર તેને સ્નેહ છે તેને તમારે ઘેર હવે લાવવાપણું અમે વર્તમાન કાળથી પણ જરા આગળ નજર રાખીને નથી, અને તમારી પુત્રવધૂને ઘરેણાં ચડાવવાનાં નથી. અને હંમેશાં ચર્ચા કરતા. એક રીતે જેમ જેની પિતાનાં રાસાયણિક પત્ર પાત્રીઓ સાથે રમવાનું અને ભાંગફોડ કરવાનું તમારે કલ્યા વિષે કલ્પનાઓ કરતા હતા, જેમાં ચિત્રકાર પિતાનાં નસીબમાં નથી–આવા ખ્યાલના કારણે આખમાં ઉછળી આવતાં સ્વાભાવિક ચિત્રસાધને વડે નવાં નવાં ચિત્રો પર કરે છે તેવી ' આંસુઓને તમારા નસીબમાં રોકવાપણું નથી. અને વિચાર રીતે હું જોના સંબંધમાં પ્રયોગે કર્યા કરતી હતી. હું તેને કરે-મરી ગએલાને નહિ પણ જીવતાને. આન દે અને ગાએ.'' એક નવીન પ્રકારનો માનવી, ભયમુકત અને સ્નેહયુકત એ જે માબાપોએ બાળક ગુમાવ્યું છે તે હું શું કહે મા એક સચેત માનવી, પૃથ્વી ઉપરના ગમે તે ખૂણે ગોઠવાય એ માંગું છું તે જરૂર સમજશે, અનુભવશે. બીજા એ, સહુ ભાગે, અને હું મેશાં અને સર્વત્ર જીવનને ચાહનારે એ સુસંપન્ન નહિ સમજી શકે. એમ છતાં પણ મને આશા છે કે, તેઓ * માનવી બનાવવા મથતી હતી. આ અમારા પ્રયોગ વિષે પણ. પિતાનાં બાળકોને જરા વધારે ઉલ્લાસથી, ઉમળકાથી, આનંદની અમે સાથે મળીને ચર્ચા કરતાં હતાં. વધારે સચેટ સભાનતાથી સુમશે, ભેટશે. આ અમારા આ પ્રયોગને સફળ * બનાવવા માટે તે પણ મને થાય છે કે જેની જીવતો હતો તે દરમિયાન અમે - પિતાને ભાગ પુરેપુરી રીતે ભજવતિ છે. આજે જયારે તે તેને વધારે ચાહી શક્યા હોત. અલબત્ત, અમે જનીને ખૂબ : હયાત નથી ત્યારે, મારી પિતાની યુટિઓ, ઉણપ, તેની જરૂ ચાહતા હતાં. જોનીને તેની ખબર હતી. સૌ કોઈ આ હકીકત જાણતા હતા. જેનીને વધારે ચા એટલે ? તેનો અર્થ ધ્યિાતને પહોંચી વળવામાં હું કેટલી બધી વાર નિષ્ફળ નીવડી શું ? આજે તેને શું અર્થ હોઈ શકે? હતી આ ખ્યાલ મારા મગજને ભમાવી મૂકે છે. મને લાગે છે.' આખી દુનિયાના માબાપ કે જેમણે લડાઈમાં પાનાનાં કે પોતાના બાળકના મૃત્યુ પછી પોતે જીવી રહેલ છે. આ હકીસ વાન ગુમાવ્યાં છે. તે સર્વના દિલમાં આ પ્રશ્ન ઉમે થયો કતનું-એ એક પ્રકારના પાપનું પણુ-પેતાની ઉણપ માત્રનું - છે અને તેને જવાબ શોધવા તેમણે પ્રયત્ન કર્યો છે, મારા માટે, દરેક માબાપને ભાન હોવું જ જોઈએ. આપણને લાગે છે તેને અથ જીવનને વધારે ચાહવું, જીવન વિષે, આપણે સહઆપણું બાળક ગુજરી ગયા પછી આપશુને જીવવાને અધિકાર વાસી માને બધુઓ વિષે, જગ વિષે વધારે સભાન બનવું નથી. તેની જીંદગી બચાવવા માટે આ પણ જીવનને ભોગ એ છે. આપવાને કોઈ ને કઈ રસ્તે આપણે શોધી કાઢો. તે તેનો અર્થ, કાંઈક વિચિત્ર છતાં વાસ્તવિક રીતે, પાપના, હતા. આમ કરવાને અસમર્થ નીવડતાં. તેની ટુંકી સરખી પના, અસરના ખ્યાલને મનમાંથી ભૂંસી નાંખન અને તે જીદગી દરમિયાન આપણે પિતે દાખવેલી કુટિઓ આપણા માટે થ, લેનું દુખ અને યાતનાને રસાયણ વડ, વિરાવતા અને વધારે અસહ્ય માલુમ પડે છે. મને અવારનવાર મનમાં વિચાર પ્રેમમયતાના ખ્યાલમાં રૂપાન્તર કરવું તે . ' આવ્યા કરે છે કે તે ન,ને હતો અને પિતાની ચીજો અને તેને અર્થ બીજા લોકો વિષે, ઘેર તેમ જ બહાર, આખી પૃથ્વી ઉપરના લેકે વિષે, વધારે ચિન્તા, સમતા ધરાપિતાના મા બાપ સાથે તે ઘરમાં રહેવા માંગતો હતો ત્યારે મેં વતા થવું એ છે. તેને અર્થ ઇવર વિશે વધારે ચિન્તા ઘરાતેને નિશાળે ધકે ન હોત તો કેવું સારું થાત ? જે લગ્નમાંથી વતા થવુ, વધારે સભાન છે એ છે. ' તેને બહુ ગમતું હતું એવું ધર રચાયું હતું તે લખે તેના જીવન હું આશા રાખું છું કે અમારું મૃત્યુ થાય ત્યાં સુધી સુધી મેં લંબાવ્યું તે કેવું સારું થાત ? તે ગુજરી ગયો અમે જેનીન વધુ ને વધારે ચાહી શકશે અને તે જેમ મૂકી તે પહેલા– પિસર આન્ટીન સાથે મેળાપ, હાવર્ડ યાર્ડની ગયે છે તેમ અમે પણ અમારી પાછળ પ્રેમ વિષે પ્રેમ-જીવન મુલાકાત, તેના મિત્ર મેરી સાથે એકાદું નૃત્ય-આવી તેના વિષે પ્રેમ-નો વારસે મૂકી જવા, ભાગ્યશાળી થઈશું ? દિલની છેલ્લી ઇચ્છાઓ અમે પૂરી કરી શક્યા હોત તે કેવું મૂળ અંગ્રેજી ફ્રાન્સીસ બંથર સારું થાત ? સમાપ્ત અનુવાદક : પરમાન 6 - મુંબઈ જેન યુવક સંધ માટે મુક પ્રકાશક: શ્રી પરમાનંદ કુંવરજી કાપડિયા, 45-47 ધન સ્ટ્રીટ, મુંબઈ છે. મુકણસ્થાન : ચંદ્ર પ્રિન્ટીંગ પ્રેસ, ૪પ૧, કાલબાદેવી રેડ, મુંબઈ, 2. હું * * *!IiL,