Page Text
________________
EASTTTTARABE કરવા કરી
તા.૧૫-૯-૫૩.
પ્રબુદ્ધ જીવન
-
*
*
ભૂમિદાન પ્રવૃત્તિ વિષે વિશેષ સ્પષ્ટતા (જુલાઈ માસ દરમિયાન શ્રી વિનોબા ભાવેએ આપેલા એક વિશિષ્ટ વ્યાખ્યાનના ઉપયોગી વિભાગે નીચે આપવામાં આવે છે. મૂળ હિંદીનો અનુવાદ શ્રી નિરંજન ભગત અને શ્રી સૂર્યકાન્ત પરીખે મળીને કર્યો છે.) ક્રાતિ સંસ્થાથી નથી થતી
હોય છે. જેને ક્રાંતિનું દર્શન થાય છે, તે આમ જનતામાં. " હમણા મેં પુછયું કે કોંગ્રેસ તરફથી દરેક જિલ્લામાંથી જાય છે અને સંદેશ સુણાવે છે. અને સમાજમાં ચાલતે કઈ , * \' એક એક પ્રતિનિધિ આવે એવી વાત હતી તો એમાંથી કેટલા પણ કાર્યક્રમ તે ઉપાડી લે છે. એને મેટી અને ઘડી કાઢેલી
અહીં આવ્યા છે? મને જણાવવામાં આવ્યું કે બહુ નથી આવ્યા. સંસ્થાઓને ભય રહેતો હોય છે અને હિંદુસ્તાનને સારાયે . આ માટે હું એમને દોષ નથી દેતા. હમણાં અખિલ ભારતીય
લેકમત અ ારા હાથમાંથી ચાલ્યો જશે એવો પણ જે લેકે કોંગ્રેસ કમિટીની બેઠક છે અને એમને પોતપોતાનું કામ પણ
સ્થિર સંસ્થામાં હોય છે તે લોકોને ડર રહેલો હોય છે. એથી હોય છે. એથી એ નહીં આવ્યા હોય. પરંતુ આ વિચાર મહત્વની , તમારા કામની વિરોષ પણ થશઅલ નથી. મને કેંગ્રેસ પર દયા આવે છે. કારણ કે કોંગ્રેસની દલબંધી
વળવાને તમારું મન તૈયાર હોવું જોઈએ. આપણે એવી રીતે એક એવો રોગ છે કે જે અહિની કાંગ્રેસને ખાઈ રહ્યો છે. મારી કામ કરવું જોઈએ કે જેથી કેઈને વિરોધ ન ; હાય. કદાચ તો મુરાદ હતી અને આજે પણ છે કે આ ભેદ મટી જશે અને
કેઈના મનમાં વિધ જાગે તે પણ સંગતિરૂપમાં કઈ વિરોધ થડે ઘણે મટી પણ ગયો છે એમ આપણે રાંચીમાં જોયું.
નહીં કરે. જે રાજનૈતિક અને સંકુચિત દ્રષ્ટિએ જ વિચારે છે, હેલ્થ એટલે આ તે એક દુષ્ટ ચક્ર છે. આપણે કોઈ મોટું કામ ઉપા
અને પાવરને ભેદ નથી સમજતા, “પાવર'ને જે સ્ટ્રેન્થ' સમજતા [ડીએ તે અંદર અંદરના ભેદ મટી શકતા હોય છે અને જ્યારે હોય છે એમના મનમાં આપણું કામથી ભય પેદા થઈ શકે છે, ' અંદર અંદરના ભેદ મટી જાય છે ત્યારે મોટું કામ કરવાની પરંતુ આજે એવું નથી થઈ રહ્યું. તેમ છતાંયે આપણા મનની
વૃત્તિ આપણુમાં થતી હોય છે, પરંતુ છેવટે તે આપણે ધ્યાનમાં એટલી તૈયારી હોવી જોઈએ કે આપણે ભીષ્મદ્રોણને પણ વિરોધ ' રાખવું જોઈએ કે જે ક્રાન્તિનું કામ થતું હોય છે એ કોઈ એક સહન કરવો પડે. અને છેવટે તે ભીષ્મદ્રોણ દુર્જન ન હતા, પણ ", ઘડી કાઢેલી સંસ્થા કે મંડળથી નથી થતું હતું. હું તે આશા
સજજના ગુરૂ હતા. પાંડેએ એમની પાસેથી જ તાલીમ રખતે હતું કે દેશની બધી જ મોટી મોટી સંસ્થાઓની સહાન-૧ લીધી હતી. આજે કેસમાં અને સમાજવાદી પક્ષમાં મહાન ભૂતિ મેળવીશ, અને મેળવી પણ છે. આ કેઈ નાનીસુની વાત
વ્યક્તિઓ છે, જેમનું લેહી દેશને માટે વહ્યું છે અને હવે . નથી. હિંદુસ્તાન જેવા દેશમાં તે આ એક મોટી વાત છે. જેમનું હાડ પણ દેશને માટે જ પડવાનું છે. એવા મહાન લેકે પરમેશ્વરે એટલે યશ આપણને આપ્યો છે. પરંતુ સંગતિ
આ સંસ્થાઓમાં છે, પરંતુ ભીષ્મદ્રોણને પણ અજુને અત્યંત રૂપમાં કોઈ સંસ્થા આમાં ભાગ લે એવું થયું નથી. દરેક
શાંત તટસ્થ અને અનાસકત ભારે વિરોધ કર્યો હતો. એમના . સંસ્થામાંથી પાંચ દસ ભાઈ જેમને ભવિષ્યના ચિત્રની ઝાંખી
પ્રત્યે અત્યંત આદર રાખીને એમને નમસ્કાર કરીને અને થાય છે તે આમાં ભાગ લે છે. તેઓ કામ કરે છે તે એમને
એમની વિરૂદ્ધ લડવાને તૈયાર થયા હતા. જ્યારે અર્જુન અને યશ એની સંસ્થાને મળતું હોય છે. પરંતુ કોઈ સંસ્થાને તેઓ એકબીજાની સામ સામે આવ્યા ત્યારે બન્ને બાણ છોડવા સંગઠ્ઠિત સહકાર હજુ લગી આ કામ માટે મળ્યો નથી. આમ
તૈયાર ન હતા. ત્યારે શ્રીકૃષ્ણ અર્જુનને કહ્યું કે “તું કે મુખે છે? ' છતાં બિહાર કાંગ્રેસે એક મહત્વને ઠરાવ કર્યો છે. એથી પુણ્ય-
તું બાણું છોડીને તું એમની સેવા કર, તેઓ એની રાહ જોઈ
૪ ભાણ છાડાન તું ? કાર્ય કર્યું એ કોઈ નાની વાત નથી. ઠરાવ કર્યો છે એટલે એ
રહ્યા છે. એટલે પછી અને નમસ્કાર કરવાને એમના પગ લેકે કંઈ કરશે તો ખરા ને ? પરંતુ આમ છતાં એ એમને પાસે બાણ છોડયું અને યુદ્ધનો આરંભ થયો. સંગદ્રિત અને પૂર્ણ સહકાર મળ્યો નથી એનું કેટલાક લોકોને
આ બહુ મહત્વનો ઈતિહાસ છે. આ કોઈ હિંસક લડાઈની આશ્ચર્ય થાય છે અને કેટલાકને દુઃખ થાય છે, પરંતુ મને ભળામણ નથી. ધર્મ સમજાવવાને વ્યાસમુનીએ લડાઈનું એક
એમાનું કંઈ થતું નથી એવી મારી માનસિક તૈયારી છે. ઈતિ. રૂપક લીધું છે. દુનિયામાં લડાઈનું વર્ણન અનેક જગ્યાએ થયું છે. - હાસને મારે જે અભ્યાસ છે અને માનસશાસ્ત્રનું મારું જે પરંતુ વ્યાસ ભગવાનનું ધર્મગ્રન્થ સમજીને નિત્ય પઠન થાય, આ જ્ઞાન છે એથી જોઈ શકું છું કે ક્રાંતિ કયારેય પણ કઈ ઘડી
છે. હિંસક લડાઈનું આ રીતે પઠન નથી થતું. એથી તે એ એક ' ' કાઢેલી સંસ્થાથી નથી થતી. મેં પહેલાં પણ કહ્યું હતું કે ક્રાન્તિ
રૂપક છે. એમાં એ ધર્મ સમજાવ્યો છે કે કયારેક ક્યારેક મેટા પુરસદથી થતી નથી."
મોટા સજજનેને પણ વિરોધ કરવો પડે છે. ત્યારે ત્યારે કાન્તની વૈતાલિક વ્યકિત
આદર સહિત વિરોધ થઈ શકતો હોય છે. હું જ્યારે જુવાનીમાં
તપસ્યા કરતા હતા ત્યારે પ્રહલાદે એના બાપનો વિરોધ કર્યો . કેટલાક લોક પૂછે છે કે ગાંધીજીએ કેગ્રેસને જે લાભ
એની વાત સાંભળ્યા કરતા હતા. સતએ એનું ગાન ગાયું છે, ઉઠાવ્યો એથી તે ક્રાન્તિ થઈ. એમણે આ વાત ધ્યાનમાં રાખવી
અને ગાંધીજીએ પણ ગાયું છે. પણ મેં કહ્યું કે હિરણ્યકશ્યપ જોઈએ કે પહેલેથી કાંગ્રેસનું ધ્યેય સ્વરાજ્ય રહ્યું છે. તે છતાં ગાંધીજીએ પોતાની રીતે કામ શરૂ કર્યું
જેવા બાપને મલ્લાદે વિરોધ કર્યો તેમાં કશું આશ્ચર્યજનક અને સંજોગોવશાત
નથી. કારણ કે હિરણ્યકશ્યપ આખરે તો અસુર હતા. હા, કેગ્રેસે એ સ્વીકાર્યું. પણ કેગ્રેસનું ધ્યેય તે પહેલેથી જ સ્વરાજનું
પ્રફુલ્લાદે અહિંસાથી પ્રતિકાર કર્યો એ મેટી વાત છે. પ્રફુલ્લાદ કે ' હતું. દાદાભાઈ નવરોજજીએ સૌથી પહેલાં આ શબ્દ ઉચ્ચા.
કરતાં પણ વ્યાસ અને શુકની વાત મને વધુ મહત્વની લાગે છે. ' ') પણ એની એકાગ્રેસનું પહેલાંથી જય હતું. આથી પરિસ્થિતિને ગાંધીજીને લાભ મો. કાંગ્રેસ એક મોટી સંસ્થા છે. એથી
વ્યાસ ભગવાન સ્વયંજ્ઞાની હતા, છતાં એમને આસક્તિ હતી
તે પોતાના દીકરે શક ઘરમાં રહે.' પરંતુ શુકે એમને છોડીને એમાં સારા અને નરસા બંને પ્રકારના માણસે છે. એ સમુદ્ર ઘર બહાર નીકળી પડ્યા. કે વ્યાસને જે વિરોધ કર્યો એ બહું .. : દેવી છે, એ મેટી સંસ્થા છે, પણ આખરે તે એક પાર્ટી છે, મોટી વાત છે, અને પ્રહૂલાદથી પણ વધુ હિમ્મતની વાત છે. - રાષ્ટ્ર (નેશન) નથી. એથી ગમે તેમ પણ એ પાટી લાઈન પર
પુરૂષાર્થની કસોટી સ' ચાલવાથી ક્રાંતિ નથી થતી. ક્રાન્તિના અગ્રદૂત હંમેશા વ્યકિત આપણે નવે રસ્તે કામ કરવું છે. એટલે આ કામમાં જે
| SR No. | 525938 |
| Book Title | Prabuddha Jivan - Prabuddha Jain 1953 Year 13 Ank 17 to 24 and Year 14 Prabuddha Jivan Year 01 Ank 01 to 16 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Parmanand Kunvarji Kapadia |
| Publisher | Mumbai Jain Yuvak Sangh |
| Publication Year | 1953 |
| Total Pages | 226 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India |
| File Size | 24 MB |