________________
(
C)
પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧-૮-૫૩ કેરીઆમાં યુદ્ધવિરામ
નથી એવું ભાન થાય અને પરિણામે ઉગામેલે હાથ એમને કોરીઆમાં છેલ્લા ત્રણ વર્ષથી ચાલી રહેલા યુધ્ધની તહ
એમ પાછો ખેંચી લેવો પડે અથવા તે ઠીક ઠીક માર ખાઈને કુબીને લગતા ખત ઉપર તા. ૨૬-૬-૫૩ ના રોજ ઉભય
પાછા પડવું પડે-એ સ્થિતિ આપણે પેદા કરવાની છે અને પક્ષના સેનાધિપતિઓએ સહી કરી અને જગતને અશાન્ત બના- તેમ કરવાનું સંયુકત રાષ્ટ્રસંસ્થાને વધારે બળવાન, તાકાતવનાર અને આખા કેરીઆને ખેદાનમેદાન કરનાર આ ભયંકર
વાળી અને કાર્યક્ષમ બનાવવા વડે જ થઈ શકે તેમ છે એ યુધ્ધ તત્કાળ વિરામને પામ્યું. યુદ્ધવિરામ એટલે સુલેહશાન્તિની આપણે સમજી લઈએ. સ્થાપના સમજવાની નથી, પણ એ એ શાન્તિ સ્થાપનાની આ હિંદુ અને પાકીસ્તાન પૂર્વભૂમિકા છે. હવે એ સુલેહ શાન્તિની વાટાઘાટો ચાલશે અને કોરીઆમાં જાહેર થયેલા યુદ્ધવિરામ જેવી આનંદઆ યુદ્ધમાં ભાગ લેનાર સર્વ પક્ષે (કારીઆને પ્રમુખ સીંગહા- રોમાંચ પેદા કરતી જુલાઈ માસની ૨૫, ૨૬, ૨૭, ના રોજ મરી સિવાય) યુધ્ધથી કંટાળી ગયા હતા અને યુદ્ધવિરામને કરાંચી ખાતે હિંદ અને પાકીસ્તાનના મહાઅમાત્ય વચ્ચે લગતી વાટાઘાટ છેલ્લાં બે વર્ષથી ચાલતી હતી તે જોતાં થોડા ચાલેલી-પરસ્પર ઘર્ષણ પેદા કરતા સર્વ સવાલને ઉકેલ શોધવા સમયમાં સ્થાયી સુલેહ શાન્તિ સ્થપાઈ જશે એવી આશા રહે છે. શુભેછા અને સભાવભરી–મંત્રણ છે. આ મંત્રણાનું નક્કર આ યુદ્ધવિરામ નિર્માણ કરવામાં હિદે ભારે યશસ્વી ભાગ પરિણામ હજુ બહાર આવ્યું નથી, પણ જે કાંઈ બન્યું છે તે ભજવ્યો છે અને પંડિત જવાહરલાલ નહેરૂની પરદેશનીતિએ શુભ પરિણામની નિશ્રિત આગાહી આપે છે. પાકીસ્તાનની આન્તરરાષ્ટ્રીય પ્રદેશમાં હિંદનું વર્ચસ ખૂબ વધાર્યું છે, એ આજ સુધીની નીતિ હિંદને સતત બદનામ કરવાની અને જોઈને આપણું ચિત્ત ઉંડી પ્રસન્નતા અનુભવે છે.
પરસ્પર વૈમનસ્ય પેદા થાય, વધ્યા કરે એવું બોલવાની તથા “ આજે દુનિયાનું વાતાવરણ જે આજ સુધી યુધ્ધમ્મુખ વર્તવાની હતી. આવી ચાલુ ઉશ્કેરણું હોવા છતાં એક પણ હતું તે બદલાતું લાગે છે અને દુનિયાના આગેવાન રાષ્ટ્રો શાન્તિ અયોગ્ય ઉગાર ન કાઢો અને હંમેશા મૈત્રીની માંગણી કરતા સ્થાપના તરફ અભિમુખ બનતા લાગે છે. રશીઆની નીતિમાં રહેવું, સામેથી જે કાંઈ બોલાય તે મોટા મનથી ગળી ટેલીનના અવસાન બાદ ફેરફાર થઈ રહ્યો છે અને અવરોધક જવું એ આપણી-આપણુ પંડિત જવાહરલાલની-નીતિ અને આક્રમક નીતિના સ્થાને સમાધાનપષક વળણ તેણે હતી. વૈરથી વૈર શમતું નથી, પ્રેમથી વૈર શમે છે-એ ધારણ કરવા માંડયું છે. કેરીઆના યુદ્ધની નિરર્થકતા અને જવાહરલાલજીનો મુદ્રાલેખ હતે. આપણી આવી એકપરિણામશૂન્યતાએ અમેરિકાની આંખ ઉઘાડી છે. ચીન પણ સરખી ખરા દિલની નીતિ અને વૃત્તિ હતી તે જ આજે શાન્તિસ્થાપનાનું સાચું સમર્થક હોય એમ લાગે છે. આપણે એ મહાઅમાત્યો વચ્ચે આવું મધુર મીલન અને ખુલ્લા દિલની આશા રાખીએ કે યુદ્ધની વાત અને વિચારણાને આપણે ભુલી " ચર્ચા શકય બની છે અને બન્ને રાષ્ટ્ર વચ્ચે પ્રીતિભર્યો સંબંધ જઈએ અને પરસ્પરની અગવડ સગવડનો પુરે ખ્યાલ રાખીને ઉભો થવાની શકયતા પેદા થઈ છે અને આ રીતે સર્વ પ્રશ્નોનો હળીમળીને રહેવાની વૃત્તિ કેળવીએ.
નિકાલ આવી જાય, અને ભવિષ્યમાં કોઈ પણ નવો સવાલ આ યુધ્ધ માત્ર ઉત્તર કોરીઆ અને દક્ષિણ કોરીઓ વચ્ચે
ઉભો થાય તે પણ પરસ્પર કશું પણ ઘર્ષણ પેદા થયા પહેલાં નહોતું. ચીન અને રશીઆથી પ્રેરિત ઉત્તરકારીઆએ દક્ષિણ કેરીઆ
તેને તુરત નીકાલ લાવવાને કોઈ સ્થાયી પ્રબંધ નકકી થાય તે ઉપર આક્રમણ કર્યું અને દક્ષિણ કેરીઆની પડખે અમેરીકા દ્વારા
તેમ બનવાથી ઉભય દેશને પાર વિનાને લાભ થવા સંભવ છે. સંયુકત રાષ્ટ્રસંસ્થા આવીને ઉભી રહી. અને એ રીતે આ રાષ્ટ્ર
કરોડ રૂપિઆનું સૈન્યખર્ચ બંધ થાય, એકમેકને જરૂરી સંસ્થા જરૂર પડયે સક્રિય બની શકે તેમ છે અને કઈ પણ નબળા
વસ્તુઓની સરલ આપલે શરૂ થાય અને આન્તરરાષ્ટ્રીય ક્ષેત્રે દેશ ઉપર પડતા બળવાનના શાને ઝીલી શકે છે, આવો દાખલ
હિંદ-પાકીસ્તાનની મૈત્રી સુલેહશાન્તિની સ્થાપનાના કાર્યને તેણે બેસાડે છે એ એક બહુ સૂચક ઘટના છે. પહેલા અને બીજા
મજબુત બનાવવામાં ભારે મદદગાર થાય. એ શુભ પરિસ્થિતિ વિશ્વયુદ્ધ વચ્ચે અસ્તિત્વમાં આવેલ પ્રાસંઘ -League of
જાહિદ પેદા થાય એવી આપણા સર્વની ઉંડા દિલની પ્રાર્થના છે ! Nations-અને બીજા વિશ્વયુદ્ધ બાદ અસ્તિત્વમાં આવેલ
શેખ અબદુલ્લાની વિચિત્ર ચાલ સંયુક્ત રાજ્ય સંસ્થા-United Nations-આ બે વચ્ચે ઉપર જ્યારે દુશ્મને મિત્ર બને છે ત્યારે મિત્રો દુશ્મન બનતા જણાવ્યો તે મહત્વનો ફરક છે. પહેલી સંસ્થાએ Collective દેખાય છે. એક બાજુ હિંદ અને પાકીસ્તાન વચ્ચે કોઈ કાળે Security-સામુહિક સહીસલામતી–ની માત્ર વાતો જ કરી મૈત્રી સંભવે નહિ એમ માનનારા આજે આપણે પંડિત અને પિતાના અસ્તિત્વ દરમિયાન જાપાને મંચુરિયા ઉપર, જવાહરલાલન પાકીસ્તાને કરેલે અત્યન્ત ભાવભર્યો સત્કાર ઈટાલીએ એબીસીની ઉપર અને જર્મનીએ ઓસ્ટીઓ ઉપર અને તેના મહાઅમાત્યને હિંદ-પાકીસ્તાન વચ્ચેના બધા આક્રમણ કર્યું, છતાં એ પ્રજાસંધ આંગળી પણ ઉંચી કરી સવાલને કેઈ પણ રીતે છેવટને નીકાલ લાવવાનો નિરધાર ન શકો, આ સંસ્થાએ એ સામુદાયિક સહીસલામતીના મુદ્દાને જોઇને વિસ્મિત થઈ રહ્યા છીએ, ત્યારે બીજી બાજુએ હિંદ અમલી બનાવ્યો અને અનેક રાજ્યોએ ઓછાવધતા સૈનિંદ્રા જેને આજ સુધી પિતાનો પરમ મિત્ર માની રહ્યું હતું તે શેખ કેરીઓમાં લડવા માટે પુરા પાડીને એ મુદ્દાને ટેકે આખ્યો. અબદુલ્લા, હિંદ કાશ્મીરને બચાવવા અને ઉંચે લાવવા આજ અને પરિણામે ઉત્તર કોરીઆ જે સીમા ઉપરથી દક્ષિણમાં સુધીમાં કરોડોનો ખર્ચ કર્યા બાદ, કાશ્મીરને સ્વતંત્ર બનાવવાની ખૂબ આગળ વધી ગયું હતું ત્યાંથી લગભગ મૂળ સીમા ચિત્રવિચિત્ર વાતો કરી રહેલ છે અને પરિણામે કાશ્મીરમાં ઉપર તેને પાછું ફરવું અને અટકવું પડયું –એટલી સફળતા : હિંદ વિરૂદ્ધના વિચારપ્રવાહ વહેતા થઈ રહ્યા છે. આ પરિસ્થિતિ આ સંયુક્ત રાષ્ટ્રસંસ્થા મેળવી શકી-આ ઘટના આન્તરરાષ્ટ્રીય દુઃખદ અને ચિન્તા ઉત્પન્ન કરે તેવી છે. પંડિત નહેરૂના ક્ષેત્રે પોતાનું વર્ચસ જમાવતી સંયુકત રાષ્ટ્ર સંસ્થાની દૃષ્ટિએ બેલાવવા છતાં શેખ અબદુલ્લા એક યા બીજા બહાના અતિ આશાસ્પદ છે. કોઈ પણ સત્તાને નબળા પાડોશી નીચે દી હી જઈ શકતા નથી. કાશ્મીરનો પ્રશ્ન આ રીતે જટિલ ઉપર હાથ ઉગામતાં પહેલાં સંયુકત રાષ્ટ્ર સંસ્થાનો વિચાર ૧ની રહ્યો છે અને શ્યામાપ્રસાદ મુકરજીની આશંકાઓ જાણે કે કરવો પડે, તેને ભય લાગે અને એ નબળે પાડોશી એકલો સાચી પડવા લાગી હોય એમ દૂરથી જેનારા આપણે સચિન્ત