Prabuddha Jivan - Prabuddha Jain 1951 Year 12 Ank 17 to 24 and Year 13 Ank 01 to 16

SR No.: 525936
Original Sutra Author: N/A
Author: Manilal Mokamchand Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1951
Total Pages: 212
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 22 MB

Page 64

૧૯૬
શુ જેન
હું મીડીના વ્યસનથી કેમ
ખૂચ્ચાંના
અનુકરણ કરવાની ખચ્ચાંની ખાસીયત હાય છે. વડીલેાનુ જેવુ' વતન ડાય તેવુ' જ માટે ભાગે ખચ્ચાંઓનું વર્તન થાય છે. સદ્ગુણી માબાપના બચ્ચાં સદ્ગુણી પાકે છે અને વ્યસની માબાપના ખૂચ્ચાં વ્યસની પાકે છે. હારનું વાતાવરણ પણ ઉછેરમાં ઘણા મોટા ભાગ ભજવે છે. મારૂ પેાતાનું જ દૃષ્ટાંત આપું. મારા નાનપણમાં હું મારા કાકાને રાજ ખીડી પીતાં જોતે! અને રાજ ખીડીએ પીવાના વિચાર કરતે. પણ. કાકાની બીકને લીધે બીડી પી શકતે નહેતા. અમારી ગરીબાઈ પણુ આમાં સારા ભાગ ભજવતી. જો પૈસાની છુટ હેત તે હું કયારનાય ચેરી છુપીથી ખીડી પીતા થઇ ગયા હાત. કાકા મને શાક લેવા મેકલે ત્યારે એક અડધા પૈસે અને એક પાઈ એમ બે સિક્કા આપે અને સુચના આપે જે મડવા પૈસામાંથી અડધી પાછનું શાક લાવવાનું અને એ પાછ પાછી લાવવાની. અને જો શાક મોંધુ હાય તો પાઇનુ શાક લાવવાનું અને અડધા પૈસા પાછા લાવવાને, શાક અતિશય મે ધુ... હાય ત્યારે જ અડધા પૈસા વાપરતા. જ્યારે જ્યારે અડધી પાનુ કુણુ માંખણુ જેવુ અને ધરના સાત માણુસ જમે તેટલુ શાક લાવતા અને એ પાઈ રેકડી પાછી આપતે ત્યારે ત્યારે મુખ શાબાશી મળતી. પણ આ પૈસામાંથી મારી બીડી પીવાની ભભુકી ઉઠેલી આગને બુઝાવી શકતા નહેતે. તેથી એ આગને બુઝવવા મેં અનેક યુક્તિએ અજમાવવા માંડી. તેમાંની એક ભારે સફળ નીવડી.
વર્ણાશ્રમને એ જમાના હતા. ઢેઢ કે બંગી દુકાને માલ લેવા આવે ત્યારે તેને અડકયા વિના દૂરથી માલ ફેંકતા અને તેનાં નાણુાં આપે તે કાં તો અમે મુસલમાનના હાથે ઉપડાવી લેતા અગર તેના ઉપર પાણી છાંટી ઉપાડી લેતા. આ રૂઢિને હુ' ચુસ્તપણે માનતા હતા, છતાં રસ્તામાં પડેલા ખીડીએના ઠુંઠા ઉપાડી લેતા મને આ આભડછેટ ખીલકુલ નડી નહિ. અને વાણીઆ, બ્રાહ્મણુ, સઇ સુતાર, ધાંચી, મેચી, ઢેઢ, ભંગી, ચમાર વિગેરે વિગેરે અઢારે વષ્ણુ'ના રાગી કે નીરાગી થુકવાળા અને એ થએલાં એ ખેખાં મેટી સખ્યામાં ગજવામાં ભરવા લાગ્યા. આટલા બધા પીવા કેવી રીતે? જેમ લે પીએ છે તેમ પીઉં તે તેા દીવાસળીઓ પૂષ્કળ જોઇએ. જે વખતે અડધા પૈસાનું સ્વીડન તવેની બનાવટનું ભીંતે ઘસવાથી સળગે તેવી દીવાસળીનું બાકસ મળતું, પણ તેટલુ નાણું ખ' કરવાની મારી શકિત નહાતી ત્યારે કરવું શું?
બા રસેાડામાંથી બહાર નીકળે ત્યારે તેમાં છાનામાના ધુસી જઈ ખાકસમાંથી એ દિવાસળીએ ચારી લેવી તેવા નિષ્ક્રય કર્યાં, અને આ કયારે રસોડામાંથી બહાર નીકળે તેની વાટ જોતા જેમ ઉદ રની વાટ જોઈને ખિલાડી બેસે તેમ બેઠો. અને લાગ મળતાં તુરત જ એ દિવાસળી ચારી લઈ સાથી બહાર નીકળી ગયેા.
હવે કાઇ ન જાણે તેમ કયાં અને કયારે બીડી પીવી તેની યુકિત રચવા લાગ્યો. મારા વતન વઢવાણ શહેરમાં ધાળપાળ બહાર ખેડુ તળાવ નામે એક તળાવ છે, તેની પાળ પર એક {વશાળ વડ છે. તેની એયમાં પેરના ૧૨ વાગ્યે જ્યારે ત્યાં કાઇ ન હૈાય તે વખતે દિશાએ જવાના ખ્તાને બીડી ટુકવા નીકળ્યા. બીજે દિવસે ચેરી ન થઇ શકે તે સાચવી રાખેલી દિવાસળી કામ આવે એ ખ્યાલથી એ વડના થડના પેાલાણમાં એક દવાસળી સંતાડી અને ખીજી દિવાસળીથી બધી જ બીડી પીવી એવા નિ ય કર્યાં અને એક હું...હું આંગળી દાઝે તેટલી હદે પી તેના સળગેલા છેડેથી ખીજું હું હું સળગાવી ધુમાડાના ગોટે ગોટા હવામાં ઉડાડવા લાગ્યા અને કાકા આવાજ ગેટા કાઢે છે. એ ખ્યાલથી ખૂબ હરખાય,
શરૂઆતમાં તે। કુકત ધુમાડા કાઢવો એટલો જ ખ્યાલ હતો, પશુ પાછળથી યાદ આવ્યું કે કાકા તે નાકમાંથી પણ ધુમાડા કાઢે છે એટલે મે પણ માં બંધ રાખી માટેા ફેફ્સામાં ઉતારી નાક વાટે શ્વાસ બહાર કાઢવા પ્રયત્ન કર્યો કે તુરત જ શ્વાસ સાથે ધુમાડા પણું બહાર નીકળ્યા. હવે મારા આનંદનો પાર ન રહ્યો.
2
તા. ૧૫-૪-૫૧
બચ્ચા !
અને કાકાનું બરાબર અનુકરણ કરી રહ્યો છું એ ખ્યાલથી મને ભારે સતે।ષ થયા.
હવે જ્યારે જ્યારે સેહું ખાલી હાય ત્યારે ત્યારે અમે દિવાસળીએ ચારી લેવાનું, ખીડીએના ઠાં રાજ વીણી ગજવામાં ભેગા કરી રાખવાનું અને જ્યારે કાઇ બહાર જવા ન નીકળતુ હોય ત્યારે દિશાએ જવાના ખ્વાને ખેડાતળાવના વડની છાંયે અને એથે બીડી પીનાક તથા મુખ બન્ને વાટે ધુમાડાના ગોટે ગોટા કાઢવાનું અને વળદાર ધુમાડાને ઉંચે ઉડતા જોઇ ખુબ હરખાવાતુ ઘણા લાંબા સમય સુધી ચાલ્યુ.
આને પરિણામે મારાં ફેફ્સા બહુજ ખરાખ થઈ ગયાં. મને ઉધરસ આવવા લાગી, ગળું ખરાબ થઈ ગયું, જીભ ઉપર છાલાં પડયાં, દાંત મેલા અને પીળા પડી ગયા. તેના ઉપર ખેરી જામવા માંડી, ખેરી નીકળી જતાં દાંત વચ્ચે પેાલાણુ વધવા લાગ્યું, દાંત ઉપરના ચળકાટ ઘટવા માંડયા, મે' વાસ મારવા માંડયુ, અને જે દિવસ બીડી પીવાની અનુકુળતા ન મળે તે દિવસ ઝાડા પણ ન ઉતરે એટલી હદે મારી તન્દુરસ્તી જોખમાઈ ગઈ. હું વાર વાર માંદો પડવા લાગ્યું, મને પગે વા વરતાવા લાગ્યા, મારી આખાનુ તેજ પણ ઘટી ગયું. મને ખ્યાલ છે કે એક દિવસ મારા શિક્ષક મને વાંચવાનું કહ્યું. હું વાંચવા ઉભા થયે. શરૂઆતમાં ચાર પાંચ લીંટીએ વાંચ્યા બાદ અક્ષરા ઝાંખા લાગવા માંડયા. મારાથી આગળ વાંચી શકાયુ. નહિ ત્યારે આટલી નાની ઉમરમાં નથી વાંચી શકતા તે મારૂં આખું જીવન કેમ જશે એ ખ્યાલે હુ ખૂબ ખૂબ રડેલા. મારા શિક્ષકે મારી દયા ખાધી અને આ છેકરાને ચસમાં નહિં અપાવા તે। માટી ઉમરે આંધળેા થશે એવી મારા કાકાને ચેતવણી આપી. કાકાએ મને અમદાવાદ ચસમા લેવા મેકલ્યા અને ૧૭ વર્ષની નાની વયે મારે ચસમા લેવા પડયા.
આ દરમિયાન એક વાર એવુ' બન્યું કે જે વડ નીચે હુ બીડીએ ઝુકતા હતા તેની પાસેના બીજા વડ નીચેથી કચ્છના જૈન મુનિ શ્રી સવજી મુનિને શૌચ માટે પસાર થતા મને બીડીએના ધુમાડા ઉડાડતા જોયા. તેઓ મારા કાકાના પરમ મિત્ર હતા. જેવા ખીડાએ ખલાસ કરી હું ઉભું થયું કે મારી પાછી તે પણ આવવા ક્ષગ્યા અને મને “ તબલા ” (તમના એ ત્રિભુવનનું ટુંક નામ છે) એમ જોરથી બૂમ મારી. પાછળ વળી મેં જોયું ત્યાં તે શ્રી સવજી મુનિ, એમને ભાળતાં જ મારા તે રામ જ રમી ગયા. બસ ઘેર જઇ મારા કાકાને વાત કરશે એટલી જ વાર. આજ સાંજ પહેલાં વાડકા રંગાઇ જવાના. હુંવે શુ કરવુ ? મહારાજને મે વિનતિ કરી “ મહારાજ ! જે તમે મારા કાકાને આ વાત ન કરે તેા આજથી ખીડી પીવાનું છેાડી દઉં ” મહારાજે કહ્યું “જો તું મારા હાયથી પ્રતિજ્ઞા લે તેા હું તારા કાકાને વાત નહિં કરૂં. 'હું' કબુલ થયે! અને હાથ જોડયા. “ તારે આજથી જીવનભર બીડી પીવી નહિં. તસ ભી પડિમામિ, નિ'દામિ રિહામિ, આપાણું વોસિરામિ ” એ પ્રમાણે ખેલી પ્રતિજ્ઞા કરાવી.
કલ્યાણુ થજો એ સાધુનુ કે જેમણે મારૂં' આખુયે વેડફાઇ જંતુ જીવન ખચાવી લીધું. મારી ર્તાયત ધીમે ધીમે સુધરતી ગઇ. મારૂ શરીર ભરાવા લાગ્યું' અને દેખાવ સુધર્યાં. આજ ૬૩ વર્ષની વયે મારાં દાંત દાડમની કળીએ જેવા સ્વચ્છ અને ચકચકિત છે. હુ કઠણુમાં કઠણ શેરડી ચપ્પુ` કે સુડી વગર ખાઇ શકુ છુ'. મને પેટના કાં રાગ નથી. ફેફસાં અને હૃદય બન્ને સારાં છે. મારે અવાજ પણ ખુલ છે, મારી માંખે ઘણી જ સુધરી ગઇ છે. નાનપણમાં લીધેલા ચસમા હજી ચાલુજ છે, છતાં ઝીણુામાં ઝીણુા ટાઇપ વાંચી શકું' છું. મને ભૂખ પણ સારી લાગે છે. ઉંધ પણ સારી આવે છે. રાજ સવારે પાંચ વાગે ઉઠી ફરવા નીકળી પડુ' છું અને આશરે પાંચેક માઈલ ફરી છા વળ્યે ઘેર પાછા ક્રૂ છું અને એકંદરે ખૂમ નિરે ગી અને સુખી જીન ગાઉં છું. ટી. જી. શાહ્