Page Text
________________
તા. ૧૫-૪-૫૧
૧૯૫
-
આ કથા
-
"
5
+ પ
પ
.
5
ખાવું છે તમે ભાઇ દલાલે.
“ચેંકી ત્યોં ધર દીની ચદરિયા !' ઉપરાંત એક દિવસ કાંઈક બરાબર ઠીક નહિ લાગવાથી એફીસે એક સ્મરણનેધ
નહિ ગયેલાં. રાત્રે મિત્રે મળવા આવેલા તેમની સાથે કેટલીએક મિત્રનું થડાક સમય પહેલાં અવસાન થયું. તેમનું નામ
એક વાતચીત કરી. નિયમ મુજબ સુવાનો વખત થયો એટલે શ્રી નંદુલાલ માણેકલાલ મહેતા. હું એલ્ફિન્સ્ટન કોલેજમાં બી. એને
સ્વસ્થપણે બીબનાવશ થયા અને સુવા સાથે અનન્ત નિદ્રાને અભ્યાસ કરતા હતા તે દરમિયાન તેમની સાથે ઓળખાણ થયેલી અને આધીન થઈ ગયા. કયારે યમનું તેડું આવ્યું અને કયારે તેઓ તે એળખાણુમાંથી અમારી વચ્ચે ગાઢ મૈત્રી બંધાયેલી. સ્વામી આનં
ગયા તેની કોઈને ખબર સરખી ન પડી. સવારે નેકર માલીકને દના પણ તેઓ સુપરિચિત મિત્ર હતા. એક વિદ્યાર્થી તરીકે તેમનું
જગાડવા ગયે, પણ મૃતદેહ કેમ જાગે ? કબીરના એક ભજનમાં ચારિત્ર્ય બહુ ઉંચા પ્રકારનું હતું. તેમનું બધું કામ ચોકકસાઈ અને. ચીવટથી ભરેલું જોવામાં આવતું. બી. એ. થયા; એલ એલ. બી. થયા.
દાસ કબીર જતનસે ઓઢી, થોડો સમય સિંધિયા સ્ટીમ નેવીગેશન કંપનીમાં નોકરી કરી અને
જ કી ત્યોં ધર દીની ચદરિયા, યુરેપનો પ્રયાસ કરી આવ્યા. બે વર્ષ બાદ મોરારજી ગોકુળદાસ
ઝીણી ઝીણી ઝીણી ઝીણી ઝીણી ચદરિયા! મીલમાં મંત્રી તરીકે જોડાયા. તેમને અભ્યાસ પુરો થા બાદ સ્વામી આનંદ તેમના વિષે લખતાં જણાવે છે કે “પ૭ તેમને લગ્ન સંબંધ નક્કી કરવા માટે ઘણે ઠેકાણેથી કહેણ વર્ષના એમના એકાકી જીવનની બધી બચત એમણે વસિયતનામું આવતાં. પણ “ગ્ય કાળે એ બાબતને હું વિચાર કરીશ” કરીને સખાવતમાં આપી. હાજતવાળાં થોડાંક નિકટનાં સગાંને જાજ એમ તેઓ હંમેશા જવાબ આપતા. હવે જીવનમાં સ્થિરતા રકમે બક્ષિસ આપવા ઉપરાન્ત પિતાની તમામ આશરે દેઢ લાખ પ્રાપ્ત કરી છે એમ સમજી લગ્ન તરફ તેમણે પોતાના જેટલી મિલકત મોટે ભાગે તેમણે ન્યાતજાત કે કામના કશા ભેદ મનને વાળ્યું. પિતાની પસંદગીની એક સુયોગ્ય યુવતી સાથે લગ્ન વિના ગરીબ તથા દુખિયારાંના લાભાર્થે જુદાં જુદાં સખાવતી કર્યું. પણ એ સુખી ગૃહસ્થાશ્રમ લાંબો વખત ચાલ્યા નહિ. એક કામમાં આપી, એટલું જ નહિ પણ બધી સખાવતેને અંગે આજના વર્ષની અંદર તેમનાં પત્નીનું અવસાન થયું. લગભગ ૩૦ વર્ષની કાળમાં વિરલ એવી સરત મૂકીને દાનીઓને સારૂ એમણે ઊંચે. ઉમ્મરે તેઓ વિધુર થયા. ત્યાર પછી તેમને મિત્રો તેમ જ સ્વજન દાખલો બેસાડ. આ રહ્યો એમના વસિયતનામાના અંતિમ સંબંધીઓ તરફથી લગ્ન માટે અનેક વાર કહેવામાં આવતું, પણ ભાગને સારાંશ: તે સૌ કોઈને તેઓ એક જ જવાબ આપતા કે “ મારૂં લગ્નજીવન “છેલે મારા આ વીલની અમલબજાવણી કરનારાઓને ઈશ્વરને મંજુર નથી. નહિ તો તે મારી પત્નીને અટલી વહેલી મારે ખાસ આદેશ છે કે મારા આ વીલમાં કહેલી કઈ પણ બોલાવી ન લેત.” આ રીતે બાકીનું આખું જીવન તેમણે સખાવતને અંગે લેવાની ચીજ સામગ્રી, યંત્ર, મકાન કે એવી એકાકી ગાળ્યું.
કોઈ પણ વસ્તુ સાથે કયાંયે કદી મારૂં કે મારાં મૃત કે હયાત બીજી બાજુએ પિતાના મીલના કામમાં તેઓ ઉત્તરોત્તર સગાંવહાલામાંના કેઈનું નામ જોડવું નહીં. અગર તે તેવી તખતી આગળ વધ્યે જતા હતા. મીલના ભત્રીમાંથી મેનેજર થયા; એડવી નહીં. વળી સહુ સખાવતેને અંગેની કોઈને પણ ચીજ, કાપડવણાટકામના નિષ્ણાત તરીકે તેમણે ભારે નામના મેળવી. વસ્તુ, યંત્ર કે મકાન લેવા ખરીદવા કે બંધવા બનાવવાના કામ કાપડઉત્પાદન અને મજુરહિતવિચારણુઓને લગતી અવારનવાર જોડે મારા કોઈ પણ સગાસંબંધી કે કુટુંબીને સંબંધ આવવા ઉભી થતી અનેક સમસ્યાઓના ઉકેલ માટે જાતી સરકારી કમી દે નહિ. જે દીન દુખિયાં કે ગરબેના લાભાર્થે મેં મારી ટીઓમાં તેમણે અપૂવ કામગીરી બજાવી. જીવનનાં છેટલાં વર્ષો અદના બચત બક્ષી છે તેમનાં અંતરની દુવા એ જ મારું સાચુ મારવાડી સાત મીલના ગ્રુપના જનરલ મેનેજર તરીકે કામ કરતાં તે પૂરું વળતર છે.” કરતાં તેમણે વ્યતીત કર્યા.
ઘઉંચણનાં ખેતરોમાં આજને શિયાળે પાછલી રાતે આકાઅસાધારણ કાર્યનિષ્ઠા અને પ્રમાણીકતા એ તેમના વિશિષ્ટ શની ઝાકળ ઊતરે છે ને ઊંધતી દુનિયાથી અણુદીઠ રહી પિતાની ગુણ હતા. પોતાના નિયત કાર્યક્ષેત્રથી બીજે કશે માથું ન મારવું ભીનાશ વડે ધરિત્રીને ભીંજવી તેના પાકમાં રસકસ પૂરે છે. એ તેમને નિયમ હતો. જાહેર જીવનના પ્રલેશનમાં તેઓ એ ઝકળની જેમ જ દુનિયાથી અણદીઠ રહીને મરહુમ પિતાનું કદી ફસાયા નહિ. તેમનું અંગત જીવન ચકકસ આદશ" અને સમૃધ્ધ જીવન જીવ્યા ને એ ઝાકળની જેમ જ પિતાની આસપાસની સિદ્ધાન્ત ઉપર રચાયેલું હતું. સાદાઈ, સુઘડતા, સંયમ, નિર્વ્યસન, દુનિયાને સમૃદ્ધ કરી કેઇને પાવળા પાણીની પણ તકલીફ આપ્યા શીલ અને ઉંચી સભ્યતા એ તેમના જીવનનાં વિશિષ્ટ લક્ષણે વગર અણુદીઠપણે એમણે દુનિયાની રૂખસદ લીધી. કેવળ પિતાના હતાં. અવકાશને સમય વાંચન ચિન્તનમાં તેઓ ગાળતા. દુનિયાના નમ્ર નિર્વ્યાજ ઉછવનની સંસ્કારિતા ને સુગંધને મઘમઘાટ પેતાની રાષ્ટ્રીય તેમ જ આંતરરાષ્ટ્રીય પ્રવાહથી તેઓ સંપૂર્ણ રીતે પાછળ મૂકતા ગયા. તે સાંજે ઊગેલાં આકાશી તારાનાં વૃદમાં વાકેફ રહેતા. પિતાની શકિત મુજબ અનેક સંસ્થાઓને તેમ જ એવા જ અણદીઠપણે ક્યાંક એક નાનકડા તારાને ઉમેરો અવશ્ય વિદ્યાર્થીઓને મદદ કરતા. આવું એક સરખું નિરવધ અને સમધા- થયે હશે.” રયુકત જીવન ભાગ્યે જ અન્યત્ર જોવા મળે.
નામના ભુખ્યા અને મરણ પછી પણ અમર બનવાની વિધુર થવા બાદ થોડાં વર્ષમાં તેપણે રસોઈએ રાખીને
ઝંખના ધરાવતા જૈન શ્રીમાને ભાઈ નંદુલાલના દાખલા ઉપરથી ચલાવેલું. પછી કંઈ કાળથી તેમણે રસેડાવિનાનું ગૃહજીવન કાંઈક ધડ લેશે ? .
પરમાનંદ સ્વીકારી લીધું હતું. માત્ર દુધ ફળ ઉપર જ તેઓ રહેતા. ઘરમાં એક તેઓ અને બીજી એક એકર જે બધું સાફસૂફ રાખે. એ
વૈદ્યકીય રાહત નેકર પણ તેમને મન પુત્ર સમાન હતો. કોઈ પણ માનવીને નીચો | મુંબઈ અને પરાંઓમાં વસતાં જે જેને ભાઈ યા બહેનને લેખો તેમને મન ઈશ્વર ઈનકાર કરવા બરાબર હતું.
વૈદ્યકીય રાહતની, દવા કે ઇજેકશનોની તેમ જ ડોકટરી ઉપચારની ' વરસેક દિવસ પહેલાં તેમને લકવાને એક હુમલે થઈ આવ્યા જરૂર હોય તેમણે ધનજી સ્ટ્રીટ માં આવેલ મુંબઈ જેન યુવક સંઘના અને તેમાંથી ઉગાર્યા. ત્યારબાદ તેમને વ્યવસાય એક સરખો કાર્યાલયમાં તપાસ કરવી. ચાલ્યા જતા હતા અને તેમના શરીરસ્વારા વિષે પણ ચિન્તાનું
રતિલાલ ચીમનલાલ કોઠારી - કઈ બ સ કારણ નહોતું. એવામાં આજથી લગભગ બે અઢી માસ
: મંત્રી, વૈદ્યકીય રાહત સમિતિ
અને તેમાં દિવસ પહેલાં પાર કરવા બરોબર કરીને નીચે
| SR No. | 525936 |
| Book Title | Prabuddha Jivan - Prabuddha Jain 1951 Year 12 Ank 17 to 24 and Year 13 Ank 01 to 16 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Manilal Mokamchand Shah |
| Publisher | Mumbai Jain Yuvak Sangh |
| Publication Year | 1951 |
| Total Pages | 212 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India |
| File Size | 22 MB |