Page Text
________________
'પ્રબુદ્ધ જૈન
તો, ૧૫-૧૦-૫૧
- પ્રાન્તમાં કે પ્રાન્તના પણ સમિતિએ પણ એ જ નાટક પોતાના કરતલાલ મણિલાલ નાણાવટીને
(
** *
રહેવાને નથી. પરંતુ દાખલા તરીકે માની લઈએ કે જે આ પક્ષ
પ્રેમરંગ' ચૂંટણીમાં ઉભા રહે, તે તેની અલ્પસંખ્યતાને કારણે એ પક્ષ સત્તા ગુજરાતના મહાકવિ પ્રેમાનંદે રચેલ 'કુંવરબાઈનું મામેરૂ” એ એક હસ્તગત કરી શકે નહિ, અથવા અસરકારક વિરોધપક્ષ રચી શકે નહિ. બહુ જાણીતી અને લોકપ્રિય કાવ્યકૃતિ છે. તેમાં નરસિંહ મહેતાના એટલે કાં તે સત્તા હસ્તગત કરી શકે અથવા સબળ વિરોધપક્ષ રચી કેટલાંક પદો સંમીલિત કરીને જાણીતા સાહિત્યકાર શ્રી કરસનદાસ શકે એવા વિશાળ પક્ષને જ મત આપ કામને છે. એ સિવાય : માણુકે એક સંગીત-નાટક ૧૯૩૭માં કરાંચીમાં ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદ કેઇને મત આપવાથી તે પક્ષની થેડી વ્યકિતઓ ધારાસભામાં ચૂંટાઈ ભરાઈ ત્યારે તૈયાર કર્યું હતું અને ભજવ્યું હતું. એ જ નાટક આજથી જાય, પરંતુ એ. પક્ષ ત્યાં જઈને કોઈ કાર્યસિદ્ધિ કરી શકે નહિ. દશ વર્ષ પહેલાં વિલેપારલેન કુમારિકા સ્ત્રીમંડળ તરફથી પણ ભજવવામાં - આ રીતે જુદા જુદા પ્રાન્તમાં, એકાદ પ્રાન્તમાં કે પ્રાન્તના પણ આવ્યું હતું. શ્રી મુંબઈ અને માંગરોળ જૈન સભાની વ્યવસ્થાપક અમુક ભાગમાં જ વર્ચસ્વ ધરાવતાપક્ષો, આપણે ત્યાં છે. એ કઈ સમિતિએ પણું એ જ નાટક પિતાના હીરક મહોત્સવ પ્રસંગે ફરીથી ભજપક્ષ કદાચ એકાદ પ્રાન્તમાં સત્તાસ્થાને આવે, અથવા વિરોધ પક્ષ રચી વિવાનું નકકી કર્યું અને સંસ્થાના પ્રમુખ શ્રી રતિલાલ મણિલાલ નાણાવટીને શકે, તે પણ બીજા પ્રાન્તમાં કે સંસદમાં તે પક્ષના પ્રતિનિધિઓ અને તેમનાં પત્ની' સી. સરલા બહેનને આ નાટક તૈયાર કરવાની સર્વ સત્તાસ્થાને ‘ન હોવાથી અથવા વિરોધ પક્ષ રચી શકે એવી સ્થિતિમાં જબાબદારી સોંપવામાં આવી. હીરક મહોત્સવ જેવા વિરલ પ્રસંગે ન હોવાથી કંઈ અસરકારક કામ કરી શકતા નથી.
જે કાંઈ રજુ કરવામાં આવે એ અતિ ઉત્કૃષ્ટ કોટિનું હોવું જોઈએ આ ચૂંટણીમાં મતદારે ઘણીવાર પોતાના સ્વતંત્ર મત પ્રમાણે વિચારવાને આ ભાવનીક
ગાવા એ ભાવનાપૂર્વક આ નાટક તૈયાર કરાવવા પાછળ રૂ. ૧૦૦૦૦ નો બદલે લાગવગથી દોરવાઈ જાય છે, અથવા સકુંચિત મનોદશાને ભેગમ
તે એ ખર્ચ મંજુર કરવામાં આવ્યું. શ્રી, સરલા બહેને, સંસ્થાના પ્રમુખે તથા થઈ પડે છે. અમુક ઉમેદવાર પોતાની જાતને એ પાતાના ધમર છે જાણીતા કલાવિવેયક શ્રી દિલીપ ઠારીએ લગભગ બે મહીના સુધી કે પિતાના પ્રાન્તને છે, એ સકંચિત વિચાર મત આપવા માટે દુર
ખૂબ પરિશ્રમ લઈને આ સંગીત–નાટક ભજવવા માટે સારા એવા એક રહેવું જોઈએ, તેમજ પિતાના વડિલે, જ્ઞાતિના આગેવાન કે બીજી જાયને તયાર
આ જૂથને તૈયાર કર્યું. મુંબઈના તખ્તા ઉપર એક અપ્રતિમ વસ્તુ રજુ "કાઈ લાલચથી દેરવાઈને મત આપવો ન જોઈએ. ' ,
થાય એ ભાવનાથી અનેક કળાકાર, નાટ્યકળાકાવિદ, સંગીતકાર, *
નૃત્યકારો વગેરેને સહકાર મેળવવામાં આવ્યા. આઈ. એન. ટી. વળી ઘણીવર બેટા પ્રચારને કારણે કોઈ પક્ષ વિરૂધ્ધ પૂર્વગ્રહ
થીએટ્રીકલ સર્વીસવાળાને દૃશ્યસામગ્રી બનાવી આપવાનું સેપવામાં બંધાઈ ગયા હોય ત્યારે માણસ તે પક્ષને મત આપતો નથી. અને
આવ્યું. આગળ રજુ થયેલા કેઈ નૃત્યનાટક કે સંગીત-નાટકને આટલા બીજાને પણ એમ કરતાં અટકાવે છે. ચૂંટણી વખતે દરેક પક્ષના પુર્વ ઇતિહાસ બરાબર સમજવું જોઈએ અને તેના કાર્યક્રમને વિચાર પણ નવા કલાકારાના ભાગ્યે જ સાથ સાપડયા હરી. બાજુ આ સંસ્થા દર કરવું જોઈએ. એ કાર્યક્રમને અમલમાં મુકવા મટે તેની પાસે કેવાં વર્ષે પોતાના સ્થાપના દિન ઉપર ઘણું ખરું વાર્ષિક સંમેલન યોજે છે સાધન, શકિત અને માનવબળ છે તે પણ જોવાં જોઈએ. વ્યક્તિને અને એ પ્રસંગે કન્યાશાળા તરફથી વિવિધ પ્રકારને કાર્યક્રમ રજુ વિચાર જરૂર કરે; પણું અને તે સબળ પક્ષ જ સરકાર રચી કે કરવામાં આવે છે. આ કાર્યક્રમમાં કન્યાશાળામાં ભણતી બાળાએ ભાગ ચલાવી શકે છે, અથવા સરકારનાં કામ પર બરાબર ચાકી કરી રાક લેતી હોય છે. જયારે પ્રસ્તુત 'પ્રેમરંગ' તૈયાર કરવામાં મુખ્ય પાત્રામાંનાં છે; એટલે ચુંટણી વખતે વ્યકિત કરતાં વધુ વિચાર પક્ષને કરવો જોઈએ.
ધણું પાત્ર બહારથી લાવવામાં આવ્યા. આગળ . ભજવાયેલાં નાટકોમાં "" ચૂંટણી વખતે દરેક પક્ષે પ્રચારને ઝંઝાવાત ઉભે કરે છે.
પુરૂષપાઠ પણ કન્યાઓ જ ભજવતી. આ વખતે પુરૂષ પાઠે બહારના પુરૂષઘણીવાર એવું બને છે કે જેના પ્રચારનાં સાધને વધુ પ્રબળ હોય છે અને
મળ હોય એ જ ભર્જવ્યા. આ બધા પાછળ એકજ આશય હતો કે આવા પ્રસંગે એજે પક્ષ વિજય મેળવી જાય છે. સત્તા અને અર્થબળ પણ ચૂંટણીમાં વિજય અપાવી શકે છે. દરેક જાગૃત મતદારે દરેક પક્ષના
મુંબઈની જનતા સમક્ષ એક સુન્દર, સપ્રમાણુ, વિશદ નાટયકૃતિ રજુ , વર્તમાનપત્રો, પત્રિકાઓ, પુસ્તિકાઓ વગેરે પૂર્વગ્રહ વિના વાંચવા કરવી અને કોઈ પણ જાતની ઉણપ ને રહેવા દેતાં તેને બને તેટલી વિચરવા જોઈએ; એટલું જ નહિ પણ ભણેલા માણસેએ અભણ માણસને ભવ્ય બનાવવી. આ બધું સાહિત્ય સમજાવવું જોઈએ. આ રીતે તેઓ દેશની સાચી સેવા આ રીતે તૈયાર કરવામાં આવેલ જે સંગીત-નાટક એકસેલ્સીઅરપણ બુજાવી શકે છે.
' '
થીએટરમાં વિજયાદશમીના રોજ ભજવવામાં આવ્યું તે નૃત્ય, અભિનય. અંતમાં એટલું જ કહેવાનું કે મત આપવા માટે કેવળ, ભાવના,. વેશભૂષા. દશ્યરચના, સંગીતઆયોજન, આ બધી દષ્ટિએ ખરેખર છે ". ઉશ્કેરાટ કે પૂર્વ ગ્રહના શિકાર ન બનતાં, વિચાર અને અભ્યાસપુર્વક એક સુન્દર કળાનિર્માણ હતું. આમ છતાં પણ તેની પાછળ જે દ્રવ્યમ
સમજીને દરેક મતદારે પિતાને સ્વતંત્ર મત એગ્ય જણાય તે પક્ષના 'ઉમેદવારને આપ જોઈએ. આમ બનશે તે દેશનું ભાવી તંત્ર
કરવામાં આવ્યો અને જે સાધન સામગ્રી એકઠી કરવામાં આવી અને સંતોષકારક રચાશે એટલું જ નહિ, પણ ચૂંટણી દ્વારા દેશને જરૂરી
અનેક કળાકારોને સાથ મેળવવામાં આવ્યું તે કારણે ઉભી થયેલી ભવ્ય કેળવણું પણ મળી રહેશે.
*જભાઈ મહેતા કલ્પનાને આ નાટેક પુરે સંતોષ આપી ન શકયું. આનું એક કારણ
• ' એ પણ હોઈ શકે છે કે દેશ વર્ષ પહેલાં જોયેલું નાટક જ આજે ફરીવાર કુંવરબાઇનું મામેરું અને ‘પ્રેમરંગ જોઈએ છીએ એ ભાન સામાન્યતઃ કોઈ પણ નાટક પહેલીવાર જોતાં
શ્રી મુંબઈ અને માગરોળ જૈન સભાને અસ્તિત્વમાં આવ્યાને આજે જે કુતુહલ અને નાવીન્ય આપણે અનુભવીએ છીએ તે કુતુહલ અને સાઠ વર્ષ થયાં, કોઈ પણ સંસ્થા માટે આ અવસર ગૌરવ અને નાવીન્યના સંવેદનને ઉભું થવા ન દે તે તદન સ્વાભાવિક છે. આ આનંદને વિષય બની શકે છે. આ સંભાના સંચાલકોએ પ્રસ્તુત પ્રસંગનું મહત્ત્વ સ્વીકારીને સભાન હીરક મહોત્સવ ઉજવવાનું ઠરાવ્યું અને એક
નાટકમાં મુખ્ય પાત્ર નરસિંહ મહેતાનું હતું. આ પાઠ ભજવનાર શ્રી રમેશ સુન્દર કાર્યક્રમ નકકી કર્યો. આ મુજબ તારીખ ૬-૧૦-૫૧ ના રોજ દેસાઈનું કામ નબળું નીવડયું. નરસિંહ મહેતામાં ભકિતને જે ઉન્માદ સંસ્થાના મકાનમાં પંચકલ્યાણકની પુજા ભણાવવામાં આવી. બીજે જોઈએ અને તેના અંગે તેના અંગ ઉપાંગમાં જે થનગનાટ જોઈએ
દિવસે મરીન ડ્રાઈવની બાજુએ આવેલ લેંઈકસ રીક્રીએશન ગ્રાઉંડમાં તેના બદલે આ પાત્ર બહુ ઠંડુ અને ઠાવકું હતું. ગાળે ગાળે તેના ભાગે - મુંબઈના ગૃહસચિવ શ્રી મેરારજી દેસાઈના અધ્યક્ષપણું નીચે સંસ્થા :- ઘણા ગીત ગાવામાં આવતા હતા. પણ તેનું ગાવાનું બહુ ધીમું,
હસ્તક ચાલતી શ્રી શંકુન્તલા કાન્તિલાલ ઈશ્વરલાલ ગર્લ્સ હાઈસ્કૂલમાં, કંટાળો આવે તેવું અને આખા નાટકની રસજભાટને અવારનવાર ક્ષતિ
ભણતી. બાળાઓની રેલી’ રજુ કરવામાં આવી, અને તા. ૯-૧૦-૫૧ પહોંચાડતું હતું. સૌથી સરસ કામ રાધાને પાઠ ભજવનાર બહેન * ના રોજ વિજયા દશમીના દિવસે એકસેલ્સીયર થીએટરમાં પ્રેમરંગ' સરોજનું હતું. સુન્દર સપ્રમાણ આકૃતિ, રાજપુત કળાયુગનું સ્મરણ
નામનું સંગીત નાટક ભજવવામાં આવ્યું. હવે પછી તા. ૨૧-૧૦-૫૧ ના કરાવે તેવી ઉત્તમ કોટિની વેશભૂષા, સ્વાભાવિક લાવણ્ય અને માદ્વયુક્ત રોજ યોજાયેલ સર મણિલાલ બાલાભાઈ નાણાવટીના પ્રમુખપણા નીચે અંગમરોડ-આ બધું પ્રસંગચિત અભિનયવડે ખુબ દીપી ઉઠતું હતું. આ હીરક મહોત્સવને લગતું સમારંભસંમેલન આખા કાર્યક્રમના અવશેષકુંવરબાઈએ પણું પિતાને પાઠ સારી રીતે ભજવ્યો હતો એમ કહી શકાય. ભાગ તરીકે બાકી રહેલ છે.
' ' ' : એક બહેને કૃષ્ણને પાઠ લીધું હતું. પણ તેમાં કોઈ ખાસ વિશેષતા
અનેક કળા
જરુભાઈ સહી
મ અને
d
. :
| SR No. | 525936 |
| Book Title | Prabuddha Jivan - Prabuddha Jain 1951 Year 12 Ank 17 to 24 and Year 13 Ank 01 to 16 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Manilal Mokamchand Shah |
| Publisher | Mumbai Jain Yuvak Sangh |
| Publication Year | 1951 |
| Total Pages | 212 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India |
| File Size | 22 MB |