Prabuddha Jivan - Prabuddha Jain 1951 Year 12 Ank 17 to 24 and Year 13 Ank 01 to 16

SR No.: 525936
Original Sutra Author: N/A
Author: Manilal Mokamchand Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1951
Total Pages: 212
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 22 MB

Page 125

પ્રશદ જન
તા. ૧-૮-૫૧
પુ
તમારૂં શ્રેય થાઓ, તમને શાતિ પ્રાપ્ત થાઓ. આ રીતે માણસ ગાંધીજીને મા અનેકવિધ પરિગ્રહ અને જીવનની મોજમાણસનું અભિવાદન કરતો આવ્યો છે, એમ છતાં પણ યુરોપની મજાના પ્રલોભનથી રૂંધાય હતે. પિતામાં રહેલા ઇશ્વરી રાજ્યની આજની ખીસ્તી પ્રજાઓ બે કરોડ એશી લાખ માણસોને પોતપોતાના પ્રપ્તિના માર્ગે પ્રવાસ શરૂ કરતાં ગાંધીજીએ આ સવને પરિત્યાગ પ્રશ્નોને હિંસાવડે નીકાલ લાવવા માટે શસ્ત્રસજજ રાખતી આવી છે. પિતાના વિચારોના સમર્થનમાં તેણે જાણીતા ફ્રેંચ લેખક ગાય ડી
ટોસ્ટેય સાથે ગાંધીજીને પહેલવહેલે અંગત પરિચય મોસાંની શહાદત આપેલી કે “ યુ' એ શબ્દ સામે સમાજને એક લાંબા પત્રના આકારમાં થયે. આ પત્ર ગાંધીજીએ ૧૯૦૮ ની એકત્ર થઈને બળ કરતો નથી એ ભારે વિસ્મય જનક છે. - ઓકટોબર માસની પહેલી તારીખ લખેલે અને લંડન થઇને મધ્ય
રશીઆના મેટા વિધાન સમાલોચક એલેક્ઝાન્ડર હરઝને રશીમાં આવેલા ચારયા પિપલીયાના ખાતે ટેસ્ટયને, કેટલાક કહ્યું હતું કે ઉત્તરોત્તર વધ્યે જતી યુદ્ધસજજતાએ આજની દરેક દિવસ બાદ મળ્યો. એ પત્રમાં ટ્રાન્વાલમાં પિતે શરૂ કરવા ધારેલી સવિસરકારને ટેલીગ્રાફીક સામગ્રીથી સજજ બનેલા યંગીસખાનનું રૂ૫ | નય ભંગની લડતની ગાંધીજીએ એ રશીયન નવલકથાકરને કેટલીક આપ્યું છે. ટોલસ્ટોયને પણ આ જ અભિપ્રાય હતા અને માહીતી આપી હતી. વિશેષમાં તે ઉમેરતો કે જુલમની બાબતમાં ખ્રીસ્તી પ્રજાઓ મુસલ- પિતાની રોજનીશીમાં આ પત્રની નોંધ લેતાં ટોલ્સ્ટોયે માનેને વટાવી જાય તેવી છે.
લખ્યું કે “ટ્રાન્સવાલના એક હિંદુ તરફથી એક આનંદદાયક પત્ર ટોયે યાદ કરીને જણાવ્યું હતું કે “હું ધારું છું કે મળે. ચાર દિવસ બાદ ટોલ્સ્ટોયે પિતાના એક નિકટવર્તી મિત્ર એ મેકસમુલર એશીઆ વિષે જે એક પ્રમાણભૂત વ્યક્તિ દેખાય અને આગળ ઉપર તેના ગ્રંથસંગ્રહના સંપાદક શ્રી લેડીમીર જી છે) હતું કે જેને ખ્રીસ્તી બનેલા એક હિંદીએ અનુભવેલા પરમ એકાવ ઉપર કાગળ લખતાં જણાવ્યું કે “ટ્રાન્સવાલના હિંદુના આશ્ચર્યની વાત કહી હતી. પ્રીસ્તી ધર્મના મમને અભ્યાસ કર્યા પત્રે મારા મન ઉપર ભારે અસર નીપજાવી છે.” બાદ તે હિંદી યુરોપ આવેલ અને ખ્રિસ્તીઓનું ચાલુ જીવન નજરે યાર્નયા પિલીયાનાથી ઓકટોબરની ૨૦ મી તારીખે ટેસ્ટામે નિકાળતાં તેણે પરમ આશ્ચર્ય અનુભવેલું. શેરી માફક ટોલ્સ્ટોયના રશીયન ભાષામાં ગાંધીજીને જવાબ લખે. આ પત્રનો ટોલ્સ્ટોયની માટે પણ સિદ્ધાન્ત અને આચરણ વચ્ચેનું મહદ્ અન્તર એ હંમે- પુત્રી ટેટીઆનાએ અનુવાદ કરીને ગાંધીજી ઉપર રવાના કર્યો. તે શની ચર્ચાને વિષય બનતે.
જવાબમાં ટોયે લખેલું કે “તમારો અત્યન્ત રસપ્રદ પત્ર મને - તે ૫છી કરવું શું ? ટોલ્સટોયનો જવાબ સાદે સીધે હતો. હમણાં જ મળે છે, જે વાંચીને મને ખૂબ આનંદ થયો છે. એક તીએ એવી રીતે વર્તવું જોઈએ અને રહેવું જોઈએ તેવી ટાન્સવાલમાં વસતા આપણા ભાઈઓ અને સહકાર્યકતાઓને રીતે વર્તે અને રહે ! વધારે સ્પષ્ટતાથી કહીએ તે ખરે ખ્રીસ્તી ઇશ્વર મદદ કરે! નરમો કઠેર સામે, નમ્રતા અને પ્રેમને અહ• પિતાના પાડોશી સાથે કદી ઝગડો કરતો નથી, તે કદિ આક્રમણ કાર અને હિંસા સામે તમારે ત્યાં ચાલે છે તે જ પ્રકારનો ઝગડે કરતું નથી કે હિંસા આચરતા નથી. ઉલટું તે પિતે સામને અહિં અમારી વચ્ચે પણ દિવસનુદિવસ વધારે ને વધારે ઉગ્ર કર્યા સિવાય સહન કરે છે, અને અનિષ્ટ સામેના પિતાના સ્વરૂપ ધારણ કરતા જાય છે....... હું તમારું બધુભાવે અભિનન્દન ચોક્કસ પ્રકારના વ્યવહાર વડે માત્ર પોતાની જાતને જ નહિ પણ કરું છું અને તમારી સાથે સંપર્ક ઉભું થવા બદલ ખુબ આનંદ આખી દુનિયાને બહારની સધળી સત્તાના દમનથી મુક્ત કરે છે.” અને સુખ અનુભવું છું. (સહી) ટોલસ્ટય.”
ગીતા અને બાઈબલના ગિરિપ્રવચનમાંથી ગાંધીજીએ પણ ગાંધીજીએ બીજો પત્ર હાનિસબર્ગથી ૧૧૦ ના એપ્રીએ જ સાર કાઢયે હતો.
લની ચોથી તારીખે લખ્યું અને તેની સાથે “હિંદ સ્વરાજ્ય' - કોઈ પણ અનિષ્ટ સરકારની સેવા કરવાને કે તેના હુકમને
નામની તેમણે લખેલી નાની પુસ્તિકાની એક નકલ મેકલી. એ માન્ય રાખવાનો શાતિપૂર્ણ દુઃખજનક ઇનકાર કરી એમ
પત્રમાં ગાંધીજીએ લખેલું કે “આપના એક નમ્ર અનુયાયી તરીકે ટોસ્ટેય ઉપદેશ કરતું હતું. આ અભિપ્રાયની વિગતપૂર્વક
આ સાથે મારી લખેલી નાની પુસ્તિકા મોકલું છું. તે મૂળ ગુજ. સ્પષ્ટતા કરતાં તે જણાવતે કે કોઈ પણ સરકાર પ્રત્યે વફાદારીના
સતી લખાણને મેં પોતે કરેલા અનુવાદ છે. આપને જરા પણ સોગંદ અથવા અદાલતમાં અપાતા સોગંદ કેઈએ લેવા ન જોઇએ
ઉપાધિરૂપ નહિ બનવાની હું ખૂબ ચિન્તા ધરાવું છું. પણ જો કારણ કે ધર્મશાસ્ત્રમાં સોગંદ લેવાની ખાસ મના કરવામાં આવી
આપની તબિયત અનુકુળ હોય અને અને આ પુસ્તક વાંચી છે, તેમ જ પોલીસની કે લશ્કરની કોઈએ નોકરી કરવી ન જોઈએ.
જવા જેટલો સમય આપ જે કાઢી શકો તે એ કહેવાની જરૂર અને સરકારને કોઈ પણ પ્રકારનો કર પણ આપે ન જોઈએ
નથી કે આ લખાણ ઉપર આપની સમાલોચનાનું ગારે મન બહુ “ આવા માણસે ને સરકાર શું કરી શકવાની છે ?” ટોલ્સ્ટોયને એ ' મે મલ્ય રહેશે. જે પ્રશ્ન હતે.
૧૮૧૦ના એપ્રીલ માસની દશમી તારીખે ટેસ્ટોએ પોતાની આ જનરલ સ્મસનો પણ પ્રશ્ન હતે. હિંદીઓનું શું કરવું રોજનીશીમાં નીચે મુજબ લખ્યું; “ આજ સવારે બે જપાનીઝ તેની તેને પણ સુઝ પડતી નહોતી. ટોલસ્ટોયે જણાવ્યું હતું કે ખાવ્યા. યુરોપીય સભ્યતા ઉપર તેઓ ગાંડાતુર હોય એવા લાગ્યા. જે લોકે ખ્રસ્તી ધર્મના ખરા અનુયાયી હેય તેમની હાજરીમાં
બીજી બાજુએ તે હિંદુની ચે પડી અને પત્ર બને યુરોપીય સભ્યતાની
સર્વ ત્રુટિઓની અને તેના સમગ્ર અનૌચિત્યની ઉંડી સમજ સરકારની દશા એવી કટોકટીભરેલી બની જાય છે કે તેની હકુમ
વ્યકત કરતા હોય એમ લાગ્યું.” તને ઉથલાવી નાંખવા માટે પછી વિશેષ કરવાપણું રહેતું જ નથી.”
પછીના દિવસે ટોસ્ટોયની રેજનીશીમાં બીજો ઉલ્લેખ થેરાએ પણ એ જ વાત કહી હતી.
જોવામાં આવે છે “ગઈ કાલે આધુનિક સભ્યતા વિષે ગાંધીને ગાંધીજીએ મનથી બંધનમુકત બનીને લડતની શરૂઆત કરી. એ બહુ વિકટ પ્રયોગ છે, કારણ કે માનવી અનેક જંજીરોથી
વિચારો વાંચ્યા. ભારે સરસ છે.'' અને વળી બીજે દિવસે
“ગાંધી વિષેનું પુસ્તક વાંચ્યું. ભારે મહત્વનું છે. તેને માટે જવાબ જકડાય છે અને આ જંજીર ધર્મસંપ્રદાય કે રાજ્યસંસ્થાએ નિર્માણ કરેલી નથી હોતી. એ જંજીરો તે અંદરથી ઘડાયેલી હોય
લખે જ જોઈએ.” ગાંધી વિષેનું પુસ્તક તે જે. જે. ડોકે લખેલ છે.” “ઈશ્વરનું રાજ્ય તમારી અંદર છે ” તમારી જાતને જેવી તમે
ગાધીનું જીવનચરિત્ર હતું અને આ પુસ્તક પણ ગાંધીજીએ બનાવે તેવા તમે હો છો. તમે મુકત હોતા નથી, કારણ તમારી જાતને
મે કહ્યું હતું. મુક્ત કરવાને તમે પ્રયત્ન કરતા નથી.
એક દિવસ બાદ ટોલ્સ્ટોયે પિતાના મિત્ર ચેરકોને પત્ર લખ્યો ટોસ્ટેલે જણાવ્યું હતું કે “ઈશ્વરનું રાજ્ય સત્યની ખાતર અને તેમાં “આપણને, મને, અત્યન્ત નજીકની વ્યકિત' એ રીતે બહારના સર્વ સંગને ભેગ આપવાથી નિર્માણ થાય છે.” ગાંધીજી વિષે તેણે ઉલ્લેખ કર્યો.