Prabuddha Jivan - Prabuddha Jain 1950 Year 11 Ank 17 to 24 and Year 12 Ank 01 to 16

SR No.: 525935
Original Sutra Author: N/A
Author: Manilal Mokamchand Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1950
Total Pages: 204
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 22 MB

Page 71

તા. ૧-૫-૫૦
પ્રશુદ્ધ
શ્રમણ સંસ્કૃતિના બે સામાન્ય પ્રતિનિધિઓના જીવનમાંથી તેમના જાવામાં આવી છે તે તેની નીચે આપેલ પરિશિષ્ટના લેવામાં આવેલી આ બે સામાન્ય ઘટનાઓ કઈ વાત તરફ ઈશારો આકારમાં પ્રગટ કરવા વિનંતિ કરે છે – .. કરે છે ? તે કક્ષા પ્રશ્નો આપણી સામે ઉભા કરે છે?
ભારતીય સાહિત્યમાં હિંદુ’ શબ્દ પ્રશ્ન સીધે સાદે છે. એ પ્રશ્ન કોઈપણ ચારિત્ર્યહીન ઢાંગી જૈન આગમના છેદસત્રમાં અતર્ગત “નિશીથ’ સત્ર શ્રમણને હેરાન નથી કરતા, પરંતુ જેના જીવનમાં સચ્ચાઈ છે, પણ છે. તેની ચૂર્કીમાં (દશમે ઉદ્દેશ) શ્રી કાલકાચાર્યની જેના જીવનમાં શ્રદ્ધા છે. તેની સામે ખરેખર આ એક અગત્યનો . કથા છે. એ પ્રકરણમાં ‘હિંદુna' શબ્દ આવેલ છે. પ્રશ્ન છે કે આખરે વર્તમાન સમયમાં તેમના ધર્મ-જીવનને કાલકાચાય" દુષ્ટ રાજા ગભિલ્લતી કેદમાંથી પિતાની સાધ્વી માપદંડ કર્યો હોય?
બહેનને મુક્ત કરવા માટે સનિકસહાય મેળવવા માટે :] હમણું જ કાલ પરમદિને જમ્મુમુનિજી મહારાજ તથા તેમના પારસકુલ' ના રાજા પાસે ગયા હતા. એ વખતે ત્યાં “ સાહી', ગુરૂજીએ મને મળવા આવવાની કૃપા કરી હતી. ગુરૂજીએ જે નામને રાજા રાજ્ય કરતે હતે. આચાર્યશ્રીએ નિમિત્ત આદિથી પ્રશ્નો મને પૂછયા તે આવા જ હતા. “ગાડીમાં બેસી શકીએ કે તેને વશ કર્યો અને એ પ્રસંગે કહ્યું કે “grદ હિંદુ વેલ વારંવાયો” નહી સાંજના ભોજન લઈ શકીએ કે નહિ......ઇત્યાદિ. “ચાલે હિંદુક દેશમાં જઈએ.”
તેમના આ પ્રશ્નો મવપૂર્ણ છે. તેઓ બતાવે છે કે નિશીથ ચૂર્ણને રચનાકાળ વિ. સં. ૭૩૩ ની લગભગ , આજના અનેક ચિન્તક શ્રમણોને માટે આ એક બહુ અગત્યની માનવામાં આવે છે. મેરતંત્રને સમય નિશ્ચિત રૂપમાં કહી શકાય સમસ્યા છે કે તેઓ ગાડીમાં બેસી શકે કે નહિ ? સાંજના ખાય તેમ નથી, કારણ કે તેમાં અંગ્રેજોના સમયના ઘણા શબ્દો શકે કે નહિ
માલુમ પડે છે. તેથી આપણને એ પરિણામ પ્રાપ્ત થાય છે કે ' પરન્તુ હું તેને બીજી દૃષ્ટિથી જોઉં છું. મારી જિન સા એ સંભવતઃ હિંદુ શબ્દને પ્રાચીનમાં પ્રાચીન ઉલ્લેખ જન સાહિ' છે કે શું એક મુનિ ગાડીમાં બેસવાથી મુનિ નથી રહે ? અને ત્યમાંથી જ મળે તેમ છે. અને તેમાં તે શબ્દ પ્રયોગ શુધ્ધ જે તે ગાડીમાં બેસી ન શકે તે એ શું એવી વિશેષ વાત છે કે
ભાગેલિક અર્થોમાં કરવામાં આવ્યું છે. એક વિદેશી રાજાને
એ નામથી ભારતવષને પરિચય કરાવવામાં આવ્યું છે. જેને કોઇના પણ ધાર્મિક જીવનને ઉંચે માપદંડ માનવામાં આવે?
હિંદુ શબ્દને પ્રચલિત સંકુચિત અર્થ “વિનય (આચારશાસ્ત્ર) ના સર્વ નિયમ સાધન છે,
- લેકમાન્ય તિલકના અભિપ્રાય મુજબ હિંદુ ધર્મનું લક્ષણ સાધ્ય નથી. શુ દેશકાળના પરિવર્તન સાથે સાયની સિદ્ધિને આ પ્રમાણે છે – માટે મોટે ભાગે સાધન બદલવા નથી પડતા ? કેટલાક લોકોનું
ગ્રામrશશુદ્ધિવપુ, સાધનાનામૌવાતા .. કહેવું છે કે જે કોઈ શ્રમણ “વિનયનું પાલન નથી કરી શકતા
उपास्यानाम नियम, एतद्धर्मस्य लक्षणम् ॥ તે તેને શ્રમણુ બનવાની આવશ્યકતા શી છે ? મને થાય છે કે આથી પણ પ્રગટ થાય છે કે વેદને પ્રમાણુભૂત માનવાવાળાને શ જીવનના ધમરૂપનું પ્રતિનિધિત્વ માત્ર આ નિયમોના પાલનમાં જ માત્ર આજકાલ હિંદુ કહેવામાં આવે છે. જ રહેલું છે? શું એ ન બની શકે કે દેશકાળની તરફ શ્રી વિનોબા ભાવેજી કલ્યાણુ” ના સંરકૃતિ અંક (પૃષ્ટ ૬૩) માં
ધ્યાન ન આપતાં જડવતું કોઇ ૫ણુ નિયમોનું પાલન કરતા રહેવું જણાવે છે કે વિષ્ણુ અને આશ્રમની વ્યવસ્થામાં નિષ્ઠા રાખવાવાળા, " ' એ અધૂમનું જ ઘાતક હેય? પ્રશ્ન નિયમનું પાલન કરી શકાય ગોસેવક શ્રુતિએને માતાની માફક પૂજ્ય માનવાવાળા તથા સેવી
કે ન કરી શકાય એ નથી, પ્રશ્ન નિયમનું પાલન કરવામાં ઔચિત્ય ધર્મોને આદરે કરવાવાળા, જે પુનર્જન્મમાં માને છે અને તેથી - તથા અનૌચિત્યને છે.
મુકત થવાને મનોરથ સેવે છે, તથા જે સર્વ છે સાથે અનુ‘નિયમનું પાલન કરવું અને વર્તમાન યુગના સામાન્ય કુળ વર્તાવ રાખે છે તેને હિંદુ ગણવામાં આવેલ છે. હિંસાથી છે . જીવનના માપદંડ અનુસાર કૌતુકનો વિષય બનીને પડયું રહેવું એ એનું ચિત્ત દુઃખી થાય છે, અને તેથી તેને હિંદુ કહેવામાં એક માર્ગ છે. નિયમનું પાલન કરવું એ ઉચિત નહિ સમજવાને
અાવે છે, ને કારણે દીક્ષાને જ ત્યાગ કરી દે
આ રીતે વિચારતાં પ્રચલિત સંકુચિત અર્થની વ્યાપકતામાં એ બીજો માર્ગ છે. :
કઈ સંદેહ રહેતું નથી. આમેં હોવાથી આ સમસ્યાને ઉકેલ “નિયમ” ની પાછળ જે ભાવના છે. તેને ગ્રહણ કરી દેશકાળ લાવવાને ઉપાય એ છે કે કેન્દ્રિય સરકાર હિંદુ શબ્દની નિશ્ચિત અનુસાર તે નિયમોનું નવી રીતે પાલન કરવું એ ત્રો ' પરિભાષા જાહેર કરે.' માર્ગ છે.
હિંસાનું દૂધ અને અહિંસાનું દૂધ . શ્રમણનું ભવિષ્ય આ ત્રણ માર્ગોમાંથી એક એગ્ય માગ “તમે રોજ દૂધ પીતા હશે. તે દ્વારા તમે સત્યને અહિં.. નકકી કરવા પર નિર્ભર છે, જે “સંધઃ આ નકકી ન કરી શકે સાનું પાલન કરો છો કે તેને નાશ કરે એ કોઈ દિવસ, તે પછી વ્યકિતએ જ નકકી એ કર રહ્યો. '
વિચાર્યું છે? તમારૂં દૂધ મળ કયાંથી આવે છે તે વિચારી જુઓ. જોઈએ શ્રમણસંસ્થાનું ભવિષ્ય ઇતિહાસકાર શું લખવાને તમે દૂધ વેચાતું લેતા-હશે. ગાયને માલિક ધંધા અર્થે ગાય
રાખતા હશે. પૈસાના લોભથી તે વાછરડાને માટે પૂરું દૂધ રહેવા જૈન જગતુમાંથી સાભારે ઉધૃત)
દેતે નહીં હોય એટલું જ નહીં, પિતાનાં બાળકોને પણ પોતે મૂળ હિંદી લેખક: ભદન્ત આનન્દ કૌસલ્યાયન નહીં હોય. આમ તે પિતાના વાછરડાંઓને ભૂખે રાખી મારી નાંખે અનુવાદક : તારાબેન શાહ
છે; પિતાનાં બાળકોના આરોગ્ય અને આયુષ્યને પણ ક્ષીણ કરે હિંદુ, જૈન અને હરિજન મંદિર પ્રવેશ પરિશિષ્ટ છે. આ હિંસા માટે તેની પાસે દૂધ ખરીદી તમે વાપનાઓ -
ઉપરના મથાળાના હિંદી લેખને અનુવાદ હફતામાં જવાબદાર છે. સત્ય અને અહિંસાના પાલનપૂર્વક તમારે દૂધ પ્રબુદ્ધ જૈનના છેલ્લા બે અંકમાં પ્રગટ થયું છે. એ લેખના પીવું હોય તે તમારે ગાય પાળવી જોઈશે, તેને સુખી અને લેખક શ્રી પૃથ્વીરાજ જૈન મળમાં રહેલ એક ભૂલ સુધારી લેવા તંદુરસ્ત રાખવી જોઇશે, તેના વાછરડાંનું પેષણ કરવું જોઈશે અને
સૂચવે છે “ શું શિખ હિંદુ છે?” એ મથાળા નીચે ગુરૂ શ્રી નાનક તેમ કરતાં વધે તેટલું જ દૂધ પિતે ઉપયોગમાં લેવું જોઇશે. • ' '' દેવજી ૧૪મી શતાબ્દિમાં થયા એમ જણાવ્યું છે. તેના બદલે “જે કંઈ આપણે વાપરીએ તેમાં સત્ય અને અહિંસા છે
૧૫મી શતાબ્દિમાં થયા એમ જોઈએ, એ ઉપરાંત પ્રસ્તુત લેખ" કે નહીં તે જોવાને આપણો ધર્મ છે. પુસ્તિકાના આકારમાં પ્રગટ થયા બાદ કેટલીક મહત્વપૂર્ણ હકીકતો [શ્રી કુમારપ્પાએ. વેડછી આશ્રમમાં કરેલા એક પ્રવચનમાંથી ]