Page Text
________________
દ'
તા. ૧-૪-૧૦
છે
પ્રજ્ઞાચક્ષુ ડે. તાહા હુસેન બે - [ફી પ્રેસ જર્નલના ૨૬મી ફેબ્રુઆરીના અંકમાં “ડે. ગીલ્મ સેડબેનનો, “Not Seeing with eyes, yet seeing far...’ . • એ શિર્ષક માહિતીપૂર્ણ અને પ્રેરક એક લેખ પ્રકટ થયેલો. ઇજીપ્તની નિરક્ષરતાને દૂર કરવા માટે ત્યાંના એક પ્રજ્ઞાચક્ષુ પંડિત કેવી કમર કસી છે તેને તેના પરથી ખ્યાલ આવે છે. હિંદની પણ નિરક્ષરતાની બાબતમાં એ જ પરિસ્થિતિ છે, એ વખતે “પ્રબુદ્ધ જૈન'ના વાચકોને આ લેખ વિચારણીય થઈ પડશે. તેને અનુવાદ શ્રી કમળાબહેન રતનચંદ સુતરિયાએ કર્યો છે. ': –સંપાદક ]
એક પ્રજ્ઞાચક્ષુ વ્યકિત, ખેડૂતના ઝૂંપડામાં જન્મી, મહાન કેળવણીની નીતિની પણ કડક આલોચના કરવાનું તેમણે જોયું ' બને, ઇજીપ્તના સાહિત્યમાં પ્રભાવશાળી બને, અને ઇજીપ્તના ' નહતું.
કેળવણીના ધરણને ઊંચું લાવવા પ્રયત્ન કરે, તેમ જ ઇજીપ્તમાંથી ' ખેડત કબમાં જન્મ અને નાનપણથી અંધાપે. આથી અજ્ઞાનતાને દૂર કરવા માટે જેહાદ જગાવે, એ આશ્ચર્યજનક બીના શરૂઆતથી જ તેમને અનેક મુશ્કેલીઓનો સામને કરવો પડયે. ધીમે છે, પરંતુ આ હકીકત છે-સાચી હકીકત છે.' અત્યારે આ ધીમે પિતાની આસપાસના વાતાવરણુંમાં અભ્યાસારા મુશ્કેલીઓને વ્યકિત ઈજીપ્તના કેળવણી ખાતાના પ્રધાનપદે છે. તેનું નામ છે
સામને કરવાને તેમણે નિર્ણય કર્યો, અને “કુતુબ'—ગામઠી શાળામાં ડે. તાહાહુસેન બે.
પિતાને ભણવા મોકલવા માટે માબાપ પાસે ખૂબ આગ્રહ કર્યો. - ડે. તાહા હુસેન અલ-અઝહર અને સેરબેની (પેજીસ)
“કુરાનને અભ્યાસ કરી તેર વર્ષની ઉમરે, તેઓ તેમના વિદ્યાપીઠના સ્નાતક છે. વળી તેઓ સજક, કવિ અને દર્શનશાસ્ત્રી
ભાઈ સાથે કરની “અલ-અશર’ વિદ્યાપીઠમાં જોડાયા. ત્યાં ઝળકીને, છે. તેમની મહત્વાકાંક્ષા, જે સ્થળેથી હજારો વર્ષ પહેલાં નાઈલની
પેરિસની “સેરાની વિદ્યાપીઠમાં વધુ અભ્યાસાર્થે સરકારી ખર્ચે 'સંસ્કૃતિ જન્મી અને વિકસી, એ જ સ્થળે કેળવણીને પૂરેપૂરો
કાન્સ ગયા. ત્યાં લેટિન સંસ્કૃતિનો અભ્યાસ કર્યો. એક કેન્યા વિકાસ કરવાની છે.
યુવતી સાથે પરિચયમાં આવ્યા, અને ૧૯૧૭ માં તેની સાથે લગ્ન - દરેક ગામડે પ્રાથમિક શાળા, દરેક મેટા ગામમાં અને
પણ કર્યું. શહેરમાં માધ્યમિક શાળા, પ્રાંતના દરેક મુખ્ય શહેરમાં ખેતી,
ત્યાંથી પાછા ફર્યા પછી, ઈજીપ્તમાં “ફીદ અવલ’ ખાતે આવેલી હુન્નર ઉદ્યોગ અને વ્યાપારની શાળા, અને રાજ્યમાં બે નવી
- વિદ્યાપીઠમાં કલાવિભાગના “ડીન' તરીકે નિમાયા; પછી સંસ્કૃતિ અદ્યતન વિદ્યાપીઠે સ્થાપવાની તેમની યોજના છે. તેઓ પિતે પૂર્વ
વિભાગના ડાયરેકટર જનરલ; કેળવણી વિભાગના ઉપમત્રો; અને પછી અને પશ્ચિમની સંસ્કૃતિથી રંગાયેલા છે, અને તેથી પૂર્વ અને
કૌદ વિદ્યાપીઠનાં પ્રથમ રેકટર. તેમની સાહિત્યકૃતિઓ માટે તેમને પશ્ચિમ વચ્ચે આ રીતે તેઓ સાંસ્કૃતિક સંબધ કેળવવા ઈચ્છે છે. -
” “બે ‘ની ઉપાધિ એનાયત કરવામાં આવી. પરંતુ પિતાના પ્રગતિશીલ * રાજકીય સ્વાતંત્ર્ય મેળવ્યા પછી ઈજીપ્ત કેળવણીના ક્ષેત્રમાં વિચાર અને પ્રજાપક્ષ-વફદ પક્ષની સામેના તેમના વલણે તેમને - ખૂબ પ્રગૅત કરી છે. ૧૯૨૦માં ત્યાં હું માધ્યમિક શાળાઓ, ઉચ્ચ પદવીએ જતા રોકયા અને ૧૮૪૪ માં ફરજિયાતપણે તેમને * ૨૦૦ શિક્ષકો અને ૩૦૦૦ વિદ્યાર્થીઓ હતા. તેની પાછળ વાર્ષિક સરકારી પદેથી રાજીનામું આપવું પડયું. ખર્ચ દસ લાખ પાઉન્ડનું હતું. અત્યારે નવા અંદાજપત્ર મુજબ
વદ પક્ષે આ વર્ષે સત્તા પર આવતાની સાથે જ, તે. વીસ કરોડ પાઉન્ડનું કેળવણી પાછળ ખર્ચ છે. તે રકમને રાજ્યની
પક્ષના મુખ્ય મેવડી અને રાષ્ટ્રના મુખ્ય પ્રધાન શ્રી નહાશ પાશાએ બે વિદ્યાપીઠે, ૯૭ શાળાઓ, ૩૦૦૦ શિક્ષકો અને ૮૦૦૦૦
તેમને કેળવણી-પ્રધાન તરીકે પસંદ કર્યા. આખા દેશે, તેમ જ વિધાર્થીઓ લાભ લેશે. આમ છતાં કુલ ઈજીપ્તવાસીઓમાંથી અત્યારે
જ્ઞાન મેળવવા ઉત્સુક યુવક-યુવતીઓએ તેમની આ પસંદગીને '૮૫ ટકા નિરક્ષર છે.
* આવકારી. ' લાખ બાળકે અને બાળકોને શાળામાં દાખલ થવા , ડે. તાહ હુસેને દસ કરોડ પાઉંડના ખર્ચવાળી કેળવણીની ' માટે આજે તલપાપડ થઈ રહ્યાં છે, પરંતુ તેમને માટે પૂરતી પંચવર્ષીય યોજના તૈયાર કરી છે, અને ઇજીપ્તને મૂંઝવતા નિરક્ષશાળાઓ નથી; એટલા શિક્ષકો પણ નથી. આ પ્રજ્ઞાચક્ષુ પ્રધાન
રતાના પ્રશ્નને મક્કમ હાથે સામને કરવાની તેમની મુરાદ છેઃ સમક્ષ અત્યારે આ એક વિકટ પ્રશ્ન આવી ઊભે છે. પરંતુ જે
શહેરમાં ઉચ્ચ કેળવણીની સુધારણા પાછળ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવાને વ્યકિતએ પોતાના જીવનની કઠિનાઈઓ ગમે તે ભોગે દૂર કરી તેના બદલે, તેઓ ગ્રામવિસ્તારમાં કેળવણીની વધુ સગવડ આપવામાં પર વિજય મેળવ્યું, એ જ વ્યકિત, આ મુશ્કેલ જણાતી નવી માને છે. પ્રાથમિક અને માધ્યમિક કેળવણી વચ્ચે અત્યારે જે પરિસ્થિતિને પણ પહોંચી વળશે એવી એકેએક ઈજીપ્તવાસીને શ્રદ્ધા છે. '
અંતર છે તે તેઓ દૂર કરવા ઇચ્છે છે, અને રાજકારી-તેમાંય છે. તાહા હુસેન છે, પાતળા બાંધાની, મધ્યમ ઊંચાઈના, રાજદ્વારી પક્ષની પકડમાંથી કેળવણીને સંરક્ષવા ઇચ્છે છે. તેઓ પચાસ વર્ષની ઉમરે પહોંચેલ વ્યકિત છે, અને ઇજીપ્તમાં તે કહે છે: ‘ઇજીપ્તની વિદ્યાપીઠમાંની રાજદ્વારી પ્રવૃત્તિ, કેળવણીનું પ્રગતિશીલ કેળવણીકાર તરીકે જાણીતા છે. અરેબિક સાહિત્યને વાતાવરણ બગાડે છે એટલું જ નહિ, પણ, તેનાથી, વિદ્યાર્થીઓ
વિજ્ઞાનની દ્રષ્ટિએ ચકાસનાર તે સૌ પ્રથમ ઇજીપ્તવાસી છે. દુનિ- વર્ગમાં ધ્યાન આપવાને બદલે સરઘસ કાઢવાનું પસંદ કરે છે.” ' યાની મોટામાં મોટી મુસ્લિમ વિદ્યાપીઠ-અલઅઝહરના રેકટર
અભ્યાસક્રમ, પાઠયપુસ્તકે, પરીક્ષાઓ, શાળાઓના આંતરિક . સાથે, અરેબિક શાસ્ત્રો અને ગ્રંથના પિતાના સ્વતંત્ર વિવેચન અને
વહીવટ, એ બધામાં તેઓ સુધારણા માગે છે. ખેતીયોગ્ય પ્રદેશમાં સંશોધન માટે તેમને ભારે વિવાદ થયેલે, અને તેને સામને તેમણે ખેતીનું જ્ઞાન આપતી શાળાઓ, અને ઔદ્યોગિક વિસ્તારમાં તેનું હિંમતપૂર્વક કરેલ.
જ્ઞાન આપતી શાળાઓ સ્થાપવાને તેમને કાર્યક્રમ છે, અને તે હું સહશિક્ષણના પુરસ્કર્તા તરીકે ઇજીપ્તમાં તેઓ જાણીતા છે. દ્વારા યોગ્ય વિધાર્થીઓને અનુકૂળ રીતે તૈયાર કરવાની તેમની , : તેઓ એક નવલકથાકાર, ઇતિહાસકાર અને નિબંધકાર છે. વળી તેઓ ભાવના છે.'
એક રાજદારી લેખક પણ છે. વદપક્ષના સ્થાપક અને રાષ્ટ્રપિતા પ્રાથમિક અને માધ્યમિક શાળાઓમાં શિક્ષકની હમણાં ખૂબ તરીકે માન્ય થી સાદ ઝલૂલની રાજકીય પ્રવૃત્તિની કડક સમીક્ષા જ તંગી છે. આ તંગી દૂર કરવા માટે તેઓ શિક્ષકની પદવી તેમણે જરા પણ ડર રાખ્યા વગર કરેલી. વળી તે સમયની સરકારની નહિ ધરાવતા વિદ્યાપીઠના સ્તાનકોને પણ શિક્ષક તરીકે રોકી
.
| SR No. | 525935 |
| Book Title | Prabuddha Jivan - Prabuddha Jain 1950 Year 11 Ank 17 to 24 and Year 12 Ank 01 to 16 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Manilal Mokamchand Shah |
| Publisher | Mumbai Jain Yuvak Sangh |
| Publication Year | 1950 |
| Total Pages | 204 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India |
| File Size | 22 MB |