Prabuddha Jivan - Prabuddha Jain 1950 Year 11 Ank 17 to 24 and Year 12 Ank 01 to 16

SR No.: 525935
Original Sutra Author: N/A
Author: Manilal Mokamchand Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1950
Total Pages: 204
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 22 MB

Page 203

તા. ૧૫-૧૨-૫૦
પ્રશુદ્ધ જૈન
CYNIC–સીનીક–વિપરીતદર્શી
[' Cynie'–એ મથાળા નીચેના લેખા ભારતજ્યંતિન
પહેલાં જોવામાં આવેલે. તે
અમુક એક અંકમાં કેટલાક સમય લેખના લેખકનું નામ છે એસુખીએ રાડ્રીંગ્ઝ સીનીક શબ્દથી આપણે જે ભાતની વ્યકિત છીએ. તેનુ આ લેખમાં તાદૃશ નિરૂપણુ કરવામાં આવ્યુ છે. આ લેખને અનુવાદ કરતાં લેખના મથાળાએ જ એક પ્રકારના મુશ્કેલી ઊભી કરી. Cynie શબ્દ માટે ગુજરાતી પર્યાય શબ્દ કયે મુકવા ? કેટલાયે મિત્રને પૂછ્યું' પણ કોઇ સંતોષકારક પર્યાય સૂચવી ન શકયુ. કેાએ વાંકમુખા,’ કોઇએ ‘ અવળચંડ 'કાઇએ ‘ ોગી,' એવા શબ્દો દર્શાવ્યા, પશુ એ કાઇ શબ્દથી મન સંતે ખાતું નથી. કેટલાએક અંગ્રેજી શબ્દો આપણી ચાલુ ભાષામાં' એટલા બધા' પ્રચલિત થઇ ગયા છે કે આપણે એ શબ્દો આપણી પેાતાની જ ભાષાના ઘરગથ્થુ હાય ઍમ વાપરીએ છીએ અને તેને મળતા ગુજરાતી શબ્દ શૈષવાને વિચાર સરખા પણુ આપણને આવતા નથી. જેમ કે સ્કુલ, હાસ્પીટલ, લેસન, માર્ક", ટેબલ, કપ, ડીવટ, ફ્રિલેસેપી, સાયન્સ, કલ્ચર. સીનીક શબ્દ પણ આવા જ છે. સીનીકનાં લક્ષણેા કાષ્ઠમાં મૂર્તિ'મન્ત થતાં જોઇએ કે આપણે તુરત જ ખાલી · ઊડીએ છીએ ૐ એ તે સીનીક છે. તેને કાઇ વસ્તુ સત્રળી દેખાવાની જ નહિ; બધુ જ તેને અવળુ જ દેખાવનું. ' ઉપર ‘ વિપરીતદર્શી - મે' અનુવાદ તરીકે મૂકયા છે તેમાં ઉપરના ભાવ સૂચિત થાય છે પણ એ ઉપરથી એમ સમજવાનું નથી કે એ પર્યાય મને પૂરા સતેષ આપે છે.
શબ્દ
એલ.
પીએ
પ્રસ્તુત લેખના અનુવાદમાં બીજી મુશ્કેલી અમુક અર્થી અંગ્રેજી શબ્દો ઉપર કરવામાં આવેલ શ્લેષને લગતી છે. આવા દ્વિઅર્થી કાઇ પણ એક અંગ્રેજી શબ્દને મળતા ગુજરાતી શબ્દ હાઇ ન જ શકે. આવા શ્વેષના બન્ને અર્થો છૂટા કરીને સમજાવવા સિવાય બીજો કોઇ માગ રહેતા નથી, પણ એમ કરવા જતાં શ્લેષમાં રહેલી પટુતાને અનુવાદમાં લેપ થઇ જાય છે. એક નાના સરખા લેખની આટલી લાંખી પ્રસ્તાવના જોઇને કાઇ સીનીકને જંરૂર ગાર ઉપર લીંપણ કર્યાં જેવું લાગશે. હવે આપણે મૂળ અંગ્રેજી લેખના અનુવાદ તરફ્ જઇએ. પરમાનંદ
ઓસ્કર વાઇલ્ડ સીનીક શબ્દતુ એક વાર આ પ્રમાણે લક્ષણ બાંધેલુ : Cynic is one who knows the price of everything and the value of nothingસીનીક એટલે એવા માણસ કે જે દરેક વસ્તુની કીંમત જાણે છે અને એમ છતાં જેને કાઇ પણ વસ્તુનું મૂલ્ય હાતું નથી. ' કારણકે સીનીકનુ જીવન સર્વાંશે અશુન્ય અને રહસ્યવિહેાણું હૈય છે. સીનીસીઝમ-વિપરીત િશ તા–એક પ્રકારના વ્યાધિ છે. તેને જન્મકાળથી પ્રારભ થાય છે અને વર્ષોના વહેવા સાથે તે વ્યાધિ વધતુ જાય છે. સીનીક કમળ થયે હાય એવા માસની જેવા જ એક પ્રકારના વિકૃતદૃષ્ટિ હૈાય છે. તે ત્રાંસી આંખે જુએ છે અને એક જ અખ ઉધાડી રાખીને ચાલે છે. તેને મન ભાવા 'મેશાં અધકાતિમિરથી ભરેલું હેાય છે. તેનું ભવિષ્યદર્શન હમેશા ભાગ્યાકુળ ડ્રાય છે. સીનીકનું જીવન સ્વાભાવિક રીતે અદૃષ્ટનું આકલન કરવાના એક સતત નિષ્ફળ બનતા પ્રયત્ન સમાન હોય છે.
જીવનથી કંટાળેલા હાને સીનીક્ર માનવજાતની પ્રાચીન પુરાણી સંસ્થા અને માનવીના દિલમાં રહેલાં ગૂઢતમ સંવેદને અને ખાસ કરીને લગ્નસ ંસ્થા તેમ જ પ્રેમની ભાવના સબંધે તે ક્ાવે તેવા કટાક્ષ ફેંકવામાં અને એક્ામ આક્ષેપ કરવામાં સદાનિમગ્ન રહે છે. જે પરિપકવ સીનીક હોય છે તે સાધારણ રીતે જી ંદગીભર વાંઢા રહેવાને સજા'યલ હોય છે અને તે કાઇ પણું બાબતમાં ઝ ંપલાવ્યા પહેલાં બધી બજીને બહુ બારીકીથી વિચાર કરે છે. અને એવી
૧૩૩
ઝીણુવટભરી વિચારણા પછી-પછી તે કદિ ઝંપલાવતા જ નથી. He is never miss-taken nor miss-led. ( miss શબ્દ ઉપર શ્લેષ છે. તેના બે અય' આ રીતે થઇ શકે. તે કદિ કાથી ખોટી રીતે લેવાતા નથી કે દોરવાતા નથી અથવા તે તે કદિ ક્રાઇ કરીના પ્રેમમાં પડતા નથી કે કાપ છેકરીને દારવા દરવાત નથી.) ડીઝરેલી માફક તે એમ માનતા હોય છે કે દરેક સ્ત્રીએ પરણવું જ જોઇએ અને સાથે સાથે તે એમ પણ માને છે કે. કાઇ પણ પુરૂષે પરણવાની જરૂર નથી. તેની દૃષ્ટિએ દુનિયામાં માત્ર બે જ સ્ત્રી સારી હાય છે જેમાંની એક આજે હયાત નથી અને બીજી કદિ મળવાનાં નથી.
પરિણામે સીનીક કદિ પ્રેમમાં પડતા નથી. તે પ્રેમને' મધુરૂ – તીખું-મધુરા કરતાં વધારે તીખું”—એવું એક પ્રકારનું સવેદન લેખે છે. તેને મન પ્રેમ એક એવા પ્રકારને ઉપદ્રવ છે કે જેની તાવથી– ઉષ્માથી-શરૂઆત થાય છે. અને જેનેા તીવ્ર આતંક (પીડા)માં ઈંડા આવે છે. મેન્કને કહ્યું છે કે “ પ્રેમ એક એવી ભ્રમજાળ છે કે જેને લીધે એક ી અન્ય સ્ત્રીથી જુદા પ્રકારની ભાસે છે, ” અને સીનીક આ વિધાનને પેાતાની સંમતિ આપે છે. સીનીક "પ્રેમને એક રમત સમાન લેખે છે, અથવા તા. જાણે કે પ્રેમ સ્પે ધખારણે રમવાની રમત ડ્રાય એમ તે માને છે. તેને મન પ્રેમ સમયને ઝડપથી પસાર કરવાનું એક સેાહ્યલું સાધન છે, પરંતુ સમય પણ સામેથી પ્રેમને વટાવીને આગળ ચાલતા હાય છે.
પ્રેમ નહિં, લગ્ન નહિ. સીનીક સાધારણ રીતે લગ્નથી દૂર તે દૂર ભાગે છે. એમ છતાં પણ કાર્દ જો તે લગ્નના બંધનમાં સામે તા તે હમેશાં તર્ક, વિતક', શક, કુશ`કા અને અનેક પ્રકારની ઔદ્ધિક માનસિક વિકૃતિઓથી પીડાતા રહે છે. પેાતાની પત્નીને તે એક better Chalf-કટુતાભર્યા અંÜગ–તરીકે લેખે છે અને પત્ની એટલે તે કે જે પહેલાં તમારે છેડા પડે છે અને પછી ખસ્તાચારી શરૂ કરે છે-આવા ખ્યાલા તે ધરાવે છે. સીનીક માટે લગ્ન એ કેવળ એક શબ્દ નથી--sentence છે. (અ'િ sentence શબ્દ ઉપર શ્વેષ છે, તેના બે અથ' આ રીતે થઇ શકે. લગ્ન એ કેવળ એક શબ્દ નથી પણ એક વાકય છે અથવા તે એક શિક્ષા છે.) અને જ્યારે એક જુવાન દીકરા marriage (લગ્ન) શબ્દને mirage (મૃગજળ) એવે સ્પેલીંગ કરે છે અને તેના બાપ એ સ્પેસીંગ ખરેખર છે એમ સૂચવત પેાતાનુ માથુ ધુણાવે છે ત્યારે તે ખાપ પણુ એક પાકા સીનીક હાવા જોઇએ એ વિષે કાઇ શક નથી.
જ્યારે સીનીકને કાઇ પણ ગત બાબતમાં કે મહત્ત્વના પ્રશ્ન પરત્વે ભ્રમનિરાસ થાય છે ત્યારે સીનીક પેસૌનીસ્ટ ( નિરાશાવાદી)તે બહુ મળતા લાગે છે, પણ પેસીમીસ્ટની માફક તે કેવળ નિરાશ બનીને બેસી રહેતા નથી. તેને નિરાશાવાદ, બુદ્ધિતી ભૂમકા ઉપર નિર્માણુ થયેલા હાય છે તે પેાતાના કટુ અનુભવતા જગતને ભાગીદાર બનાવ્યા સિવાય તેને 'પ વળતે નથી. અને તેથી માનવજાતની ભ્રમણા ભાંગવા માટે તે તરેહ તરેહનાં તીખાં તમ1મતાં વખાણા છેડે છે અને કટાક્ષેાથી ભરેલી ઉકિતઓના તે વરસાદ વરસાવે છે. સીનીકની નોંધપોથીમાંના આ
કેટલાંક
અવતરણા છે :—
સુલેહશાન્તિ=માન્તરરાષ્ટ્રીય ક્ષેત્રમાં બે વિદ્યા વચ્ચેન
સ્વપરવ ચનાનાં કડળ.
પૈસીમિસ્ટ-નિરાશાવાદી–જેને ઉપદેશ આપે છે તેના અમલ કરવાના પ્રયત્ન કરતે આશાવાદી.
લગ્ન=કાયદેસરના વ્યભિચાર.
ધમ=સ્વસ્થિતિમાં સંતુષ્ટ રાખતુ... એક પ્રકારનુ’ ધેન