Page Text
________________
૧૫૪
૫
પ્રશુદ્ધ જૈન
એ પળ ચાલી આવે છે!
સેનાના ભાવ વધતા જતા હતા. લાખ્ખાની લગડીઓને પોતાને ત્યાં કેદ કરનારા શ્રીમતે, પોતાના દુગ સમા ઘરમાં પ્રવેશ કર્યાં, ત્યારે પ્રવેશ કરનાર એ એકલા જ ન હતા; ખરી રીતે એ એકલા ભાગ્યે જ રહેતા; એની સાથે એક મેટુ' ટાળુ ભટકતું જ કરતુ; નેાકરોનુ નહિ; 'ચિંતાનું! ભાવ વધવાની ચિંતા. ઘટવાની ચિ’તા. સરભર રહેવાની પણ ચિંતા. સરકારના ધારાની ચિંતા. જકાત આવવાની ચિંતા; ન આવવાની પણ ચિ'તા, ચિંતા ચિ'તા ને ચિંતા ! ચિંતા એની સાથે પડછાયાની જેમ રહેતી, કસાખાનામાં ઊડતાં અસંખ્ય ગીધડાંની માફક એના ઉપર પણ અસખ્ય ચિંતા
હમેશાં
ઊડયા કરતી.
પણ એના એવા દુગ સમા મહાલયમાં રંગબેરંગી માછલીએના વીજળીફૂવારા પાસે આવીને એ ઊભો રહ્યો, અને ત્યાં ઊભેલી જલસુદરીઓના હાથમાં રહેલા કુંભમાંથી ઢળ્યાં જતાં પાણીને નિહાળી રહ્યો ! કેવા અખડિત પ્રવાહ ચાલી રહ્યો હતે ! કલ્પનાના ધોધ સમુ પાણી વહી જતું હતુ, વિચારના અબ્ધિ તરંગ સમુ', 'એ હાજમાં ઊછળી રહ્યું હતું.
અને એના પેાતાના જીવનમાં ગઈ કાલનાં; ભુતકાળનાં સમરા એને અચાનક યાદ આવી ગયાં!
ગઈ કાલે જ જાણે કે, પેલા ખેતરને પેાતાના અળદને ચરતા નિહાળી રહ્યો હતા. ચાલ્યું જતું હતું. ઝાડના ઝુંડમાંથી પંખીઓનું હવાની લેરખીએ સુગધ લાવી રહી હતી. એવુ રહ્યો હતા. થોડી જરૂરિયાતાનું, પણ થોડી ચિંતાનુ શાંત જીવન એ ગાળી રહ્યો હતા!
શેઢે ખેઢા ખેડે, ધારિયામાં પાણી ગાન આવતું હતું. જીવન એ જીવી પ્રમાણુમાં
અને આજે? આજે એણે સેનાને કેદ કર્યું હતું. અને ચાંદી સાનાએ એને કદ કર્યાં હતા! ચિંતા અને હાડધ્રુજાવે એવી ગરીખી એની પાસે હતી ! અને છતાં લાખાને છાઁ આવે એટલું સાનુ એની પાસે હતુ.!
ગઇ કાલે એને રાહુ એ મુકત પ્`ખીતે રાહુ હતા. એ ઠીક પડે તેા પોતે ગાય, ઠીક ન પડે તે ન ગાય. આજ એના રાહુ ઉપર નિયમની શુ'ખલા પડી હતી. એણે અમુક ગાન અમુક ઢબે ગાવુ જ જોઈએ. એ જે સમાજમાં હતા, એ સમાજનું ગાન એ એનું પેાતાનું ગાન હતું! અને એનુ પોતાનું જે ગાન એ તેા કંયારનું વિદાય થઈ ગયું હતું ! એના મુકતાત્માએ, હવે ભાર વહેનાર ગધેડાના વેષ ભજવવાના હતા. એની પીઠ ઉપર પડેલા સેનાને સાચવવા કાં એણે ગધેડા થવું જોઇએ અથવા તે સેનની ઢળી જવાં દેવું જોઇએ ! રે વિચિત્ર પરિસ્થિતિ !
અને એના આત્મા સ'સ્મરણાની દુનિયાને નિહાળીને વિચારીજ રહ્યો: “ પેલાં છુટ્ટાં વહી જતાં ઝરણાં આજે કયાં હતાં ? પેલી આમલીની ઘટા કયાં હતી ? પંખી, પશુ અને વનનુ જીવન એ સબળાં પશુ કર્યાં હતાં ? '
‘એ બધાં શુ કેવળ આ સેના માટે થઇને મે' ખાયાં ? ' એનુ' મંથન આગળ ચાલ્યુ : અને એ પણુ આવા સેના માટે કે, જે મારે વહેવાનું', વહેવાતુ' ને વહેવાનું જ છે ? '
તા. ૧૫-૧-૧。
“ આજ તે। મારી પાસે મારી નિરથ ક એકાંત એકલી જ રહી ગઈ છે !. એ એકાંત કે જે એક વખત જીવનના આનંદ આનંદ ભરીને આવતી, આજે એ જ એકાંત જીવનને ભાર, ભાર, અને ભાર આપી જાય છે! એ હે!! એકાંત એકાંતમાં કેટલે. ફેર છે ? એક જીવન આપે છે; બીજી જીવન લઇ જાય છે !'
· હા, એટલું ખરૂ', મારા જીવનના સ્મશાનમાંથી ઊભા થયેલા એક ભવ્ય મહાલયમાં, હું એ ઘડી, કયારેક કયારેક ગુમાવેલો આનંદ અને ખેાયેલું જીવન શોધવા નીકળું છુ. અને અરે ! ત્યારે જ મને સાંભરે છે કે, હુ' જેને અત્યારે શોધું છુ, એ તે એક વખત મારામાં જ હતું! પણ મેં તે હતું. આજ હવે નથી. આજ હવે એમાંનુ કાંઇ શેાધ્યુ પણ જડતુ નથી.’
* એક વખત એ પણ ન હતા જ્યારે એક માત્ર જેવા તેવા કપડામાં ઢંકાયલી, પેલી વગડાવાસીની નાનકડી રૂપકડી છે.કરીનાં છાનાં પગલાં, મારા હૃદયમાં પ્રેમને અને પ્રેમના હૃદયમાં મતે, એન આન'દામિ'ના ચિાળે હિંચકાવી મૂકતાં? એ તે હીંચકા હતા કે સ્વગ હતું, એની પશુ આજ તેા કેવળ કલ્પના જ કરવી રહી !'
અને આજે કેટલી રમણીએાની વચ્ચે હુ જાતને હીંચેાળુ છું અને છતાં એ ખાનંદ જીવન પણ આની પેઠે જ યંત્ર જેવું જીવન થઈ ગયુ છે! જીવન પ્રભાતે જે મધુરતા એમાંથી મળતી હતી, તેને એક નાનકડા પણ અશાંશ એમાં કયાં છે ?'
ગઈ કાલે હું ચિંતામુકત હતે. લેાકનજરમાં મારે માટે માન ન હેાય તે। કાંઇ નહિ, પણ ઘૃણા તેા ન હતી. આજે હુ પોતે કદી છું, ને સુખી નથી ; છતાં હું જ સુખી છુ. એમ માનીને, મારા તેજોદ્વેષ કરનારાઓની સંખ્યા કેટલા સે...કડાની ની ગઈ છે? -
· અને આ બધુ' શાને લીધે ? સંગ્રહવૃત્તિને આવા ભયાનક લાંખે પડછાયા પડે છે, એ ખબર હતી, આજ જીવન સધ્યાકાલે મને પડી ! '
આ કનકને લીધે મારા જીવનના છિન્નભિન્ન કટકા થઇ ગયા છે. એણે મને કશતાની અને મૂખતાની અધાર ગુફામાં ધકેલ્યા છે.’
• આજ. મને ખબર પડી કે પ્રીતિ અને કનક એ અન્ય તેા કામનાનાં સંતાન છે.'
હાજની રંગીન માછલીઓને જોતા જોતા અનેક ફુલપે યા કયારાઓ પાસેથી એ ધીમે ધીમે ચાલી નીકળ્યેા.
પણ હજી એની વિચારમાળા તે એના મનમાં ચાલી જ રહી હતીઃ ‘લેવા જેને સમૃદ્ધિ કહે છે, જેવા નામે લેક ઘેલા ઘેલા થઇ જાય છે, જેનું નામ સાંભળતાં પાણી પાણી થઇ જાય છે, એ આ સમૃદ્ધિ આ કનકભાયા? દુનિયામાં આ ભેગું કર્યુ· જ કર્યુ”, ધારો કે આખી દુનિયાનું આંહીં ભેગું કર્યું, તેપણુ એ સંગ્રહ મને વીતી ગયેલા કાળની, ભૂતકાળના જીવનની, એક નાનકડી પળને પણ ફરીને પાછી આપી શકરો ? અથવા હૃદયમાં આનંદ આનંદ કરી શકશે? જીવનમાં સ તાય ( અનુસ ́ધાન પૃષ્ટ ૧૫૩ જુઓ )
શ્રી મુંબઇ જૈન યુવક સંધ માટે તંત્રી મુદ્રક પ્રકાશકઃ શ્રી. મણિલાલ મેકમચંદ શાહ, ૪૫-૪૭ ધનજી સ્ટ્રીટ, મુ`બઈ, મુદ્રણુસ્થાન : સૂય`ક્રાન્ત પ્રિ. પ્રેસ, ૪૫૧, કાલબાદેવી રાડ, મુંબઇ, ૨
| SR No. | 525935 |
| Book Title | Prabuddha Jivan - Prabuddha Jain 1950 Year 11 Ank 17 to 24 and Year 12 Ank 01 to 16 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Manilal Mokamchand Shah |
| Publisher | Mumbai Jain Yuvak Sangh |
| Publication Year | 1950 |
| Total Pages | 204 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India |
| File Size | 22 MB |