Page Text
________________
;
કિ
જિક
', '
:
':
: 'T
:
RSN
E
* * *
તા. ૧૫-૮-૫૦
ભાગ જો આપણે શોધી શકીએ તે જ વ્યકિતના જીવનમાં નથી. આ દૃષ્ટિએ જોતાં આવું અનર્થપૂર્ણ લગ્ન એક ન ઉકેલી અવનવી કાર્ય પ્રેરણા અને સામાજિક શ્રદ્ધા જન્મ પામે અને શકાય તેવા કોયડો બને છે. જે થય સમીપ પહોંચવાનું આપણા સર્વનું સમાન લક્ષ્ય છે તે મુંબઈની સરકારે બહુપત્નીત્વ-પ્રતિબંધક કાયદો કર્યો છે. ૧ણય સમીપ પહોંચવાની અનેકવિધ સાધનામાં દરેક વ્યકિત - શ્રી પુરૂષોત્તમ પ્રખર ધારાશાસ્ત્રી છે. આમ છતાં પણ ' - પિતાથી શક્ય તેટલે ફાળે આપવા પ્રેરાય. '
એક સ્ત્રીની હયાતીમાં બીજી સ્ત્રી સાથે લગ્ન કરીને શ્રી. પુરૂષોત્તમે એકની હયાતીમાં અન્યની સાથે
મુંબઈની સરકારના ' કાયદાને છડેચોક ઠોકરે : માર્યો છે, - શ્રી પી. ટી.એ માંડેલા પ્રભુતામાં પગલાં અલબત્ત પોતે કુશળ વકીલ અને આ કાયદાની ચુંગાલમાંથી સમસ્ત શિષ્ટ દુનિયાને આ સમાચાર જાણીને સંખ્ત આઘાત છટકી જવાની બારી શોધીને જ તેમણે આ કાર્ય કર્યું હશે એવું લાગશે કે જાણીતા સમાજવાદી આગેવાન શ્રી પુરૂષોત્તમ સ્ત્રોકમદાસે ઘણાનું અનુમાન છે. આમ છતાં પણ મુંબઈ સરકારે આ કિસ્સા “ લગભગ ૫૫ વર્ષની ઉમરે આશરે ૩૫ વર્ષ સુધી જેની સાથે તરત જ હાથ ધરવો ઘટે છે, અને જે તેમણે કાયદાનો ભંગ
એકસરખો ઘરસંસાર ચાલી રહ્યો હતો તેવાં એક સુશીલ અને કર્યો છે એમ માલુમ પડે તે તેમને આ સંબંધમાં સન્ત શિક્ષા -સમકક્ષાની પત્નીની હયાતીમાં દક્ષિણ હિંદુસ્તાનની એક અન્ય બાઈ થવી ઘટે છે અને તેમના આ કાર્ય પાછળ કાયદાની ચુંગાલમાંથી સાથે લગ્ન કર્યું છે. આ બાઇએ પિતાની આગળના સંસારથી પ્રાપ્ત છટકવાની કોઈ ભારી રહેલી છે એમ માલુમ પડે તે મુંબઈ સરકારે થયેલ દંશથી બાર વર્ષની પુત્રી સાથે નવા સંસારમાં પ્રવેશ કર્યો પહેલી તકે ચાલુ કાયદામાં રહી ગયેલી આવી છટકબારી દૂર કરવી છે. આ બાઇ કેટલાંક વર્ષથી મુંબઈમાં રહે છે અને પીપલ્સ ઘટે છે.
બાઈલ હોસ્પીટલની એક મુખ્ય કાર્યકર્તા છે. શ્રી પુરૂષોત્તમ ત્રીકમદાસ જાણીતા બેરીસ્ટર છે અને મુંબઈની હાઈકોર્ટમાં
'
:
પણ આવું લગ્ન કરીને શ્રી પુરૂષોત્તમે મુંબઈ સરકારના કાયદાનો
ભંગ કર્યો છે કે નહિ એ આખરે એક ગૌણ બાબત છે. નિતિક પ્રેકટીસ” કરે છે. દેશની આઝાદીની લડતે દરમિયાન તેમણે
તેમ જ સામાજિંક દૃષ્ટિએ આ તેમનું કાર્ય અતિ નિન્દનીય છે. ' અવારનવાર જેલવાસ ભોગવ્યો છે. તેઓ મુંબઈની કેગ્રેિસના એક
સામાન્યતઃ કેણે તેની સાથે લગ્ન કરવું યા ન કરવું એ અંગત વખત અગ્રગણ્ય કાર્યકર્તા હતા અને સમાજવાદી પક્ષ કેસથી
બાબત લેખાય છે, પણ જ્યારે સમાજને એક આગેવાન નેતા - જુદે પડયા બાદ તે પક્ષમાં પણ તેઓ પ્રભુત્વભર્યું સ્થાન ધરાવી
પિતાના ચાલુ લગ્નજીવનને દ્રોહ કરીને, પિતા સાથે જોડાયેલ રહ્યા છે. થડા સમય પહેલાં સમાજવાદી પક્ષના એક અધિવેશનનું
વ્યકિત પ્રત્યે ભારેમાં ભારે અન્યાય આચરીને અન્ય સાથે લગ્ન તેમણે પ્રમુખસ્થાન શોભાવ્યું હતું. કેટલાક સમય પહેલાં ખેતાણી
મય પહેલા મારા સંબંધથી જોડાવાની ધૃષ્ટતા કરે છે ત્યારે તે લગ્ન કેવળ એક બંધુઓ તરફથી મુંબઈ શહેરમાં પીપરા મોબાઈલ - હોસ્પીટલની .
• વ્યકિતગત અંગત ઘટના નથી રહેતી, પણ એક મહત્ત્વની સામા શરૂઆત કરવામાં આવેલી, આને લગતી કમિટીના તેઓ
જિક ઘટનાનું સ્વરૂપ ધારણ કરે છે અને આવા લગ્નના ઔચિત્રપ્રારંભથી પ્રમુખ છે. નંદિની ભગવાનદાસના સુપ્રસિદ્ધ
અનૌચિત્યની ચર્ચા વિચારણા કરવાને સૌ કોઇને હકક પ્રાપ્ત કેસમાં તેઓ નંદિની પક્ષે ઉભા રહ્યા હતા અને નંદિની,
થાય છે. માટે ન્યાય મેળવવા તેમણે તનતોડ મહેનત કરી હતી. તેઓ
* એક વિશેષ આશ્ચર્યજનક બીના તે એ છે કે આ લગ્નની . મિત્રવર્ગમાં તેમ જ નજીકના સ્નેહસંબંધીઓમાં પી. ટી.ના ટુંકા નામથી ઓળખાય છે. જેઓ તેમને અંગત રીતે જાણતા હશે તેમાંથી
હકીકત મુંબઈના આગેવાન લોકોથી કે છાપાવાળાઓથી હજુ ભાગ્યે જ કઈ એવું મળશે કે જે તેમની આગળનાં પત્નીને ન
અજાણી છે એમ છે જ નહિ, આમ છતાં પણ આ બાબતમાં નથી
મુંબઈ સરકાર કશા પગલાં ભરતી કે નથી કોઈ છાપામાં નાનું સરખાં જાણતા હોય, કારણકે તે બહેને પી. ટી.ના ખાનગી તેમ જ
વિરોધ દર્શાવવામાં આવતા. આજ બનેલા બનાવને આવતી કાલે જાહેર જીવનમાં એક સરખો સાથ અને સહકાર આપે છે, અને
ન્યાય તોળવાની તરલ વૃત્તિ સેવતા અને કઈ પણ અપવાદજનક . અનેક પ્રકારના ટાઢ તડકા ખમેલ છે. તેઓ પોતે કોઇવાર જેલમાં 'ગયાં છે કે નહિ તેની મને ખબર નથી પણ ૧૯૩૦-૩૨ માં
સામાજિક ઘટના સામે કોલાહલ મચાવી મૂકવાની આદતવાળા દેશસેવિકા તરીકે તેમણે સારું કામ કર્યું હતું. પતિના જેલવાસ
પત્રકારનું આ બાબતને લગતું મૌન ન સમજી શકાય તેવું છે. - દરમિયાન અનેક પ્રકારની તંગીઓ વચ્ચે હસતા મેઢે તેમણે
શું આપણે એટલા બધા નિચેઝ બની બેઠા છીએ કે આ આ મહિનાના મહિના પસાર કર્યા છે. આવા દીર્ધકાલીન લગ્નજીવનને
સ્વચ્છેદ આપણી નજર સામે બની રહેલો જેવા છતાં આપણું મા ઠેકર મારીને શ્રી. પુરૂષોત્તમ ત્રીકમદાસે આ ઉમ્મરે અન્ય કોઈ
રૂંવાડું પણ ફરકતું નથી ? સ્ત્રી સાથે સંસારયાત્રાનો પ્રારંભ કરવાનું યંગ્ય વિચાર્યું છે, માનસશાસ્ત્રની દૃષ્ટિએ વિચારતાં એમ જરૂર કહી શકાય અને નંદિનીની વહારે જનાર બેરિસ્ટરે પિતાના જ જીવનમાં એક કે આવા લગ્નસંબધે કેવળ આકસ્મિક હેતા નથી. આની બીજી નન્દિની નિર્માણ કરી છે. આ જેટલું આઘાતક છે તેટલું જ પાછળ ઘણી વખત આગળના લગ્નજીવનમાં ઉત્તરોત્તર સંગ્રહિત વિસ્મયજનક છે.
થયેલ અસંતેષ ભારે કામ કરી રહેલા હોય છે. એમ પણ બને - વિસ્મયજનક એટલા માટે કે આ તે કેવા પ્રકારની ભોગ છે કે કંઇ વર્ષો સુધી ઘણીવાર આવા કોઈ અસંતોષને પિતાના - લાલસા સમજવી કે જે ચિરતન જીવનસાથીના સર્વ હકક અધિકાર જીવનમાં જરા પણ સ્થાન નથી હતું, પણ અન્ય કોઈ નવી વ્યક્ત
અને તેના તરફની ફરજોનું બલિદાન આપવા તરફ ધસડી જાય સાથે વધતી જતી મહેબતમાંથી આવો અસંતોષ એકાએક પેદા થાય - છે અને એમના જીવનમાં હોળી પ્રગટાવીને અન્ય સાથે જીવન- છે અને ઉત્તરોત્તર વધતો જાય છે, જેનું પરિણામ કદી કદી એકના વસન્ત માણવા પ્રેરે છે અને આ અનર્થ એવી કોઇ વ્યકિતના પરિત્યાગમાં અને અન્ય સાથેના જોડાણમાં આવે છે. શ્રી પુરૂષોત્તમની
હાથે થતું હોય જે કેવળ મૂઢ ધનપતિ હોય અને ખાવું- કિસ્સો કેવા પ્રકારને છે તે આપણે જાણતા નથી તેમ જ તેમની - પીવું અને ખેલવું એટલું જ જેને જીવનદર્શન હોય, તે આવી કોઈ અંગત હકીકતમાં માથું મારવાની આપણને જરૂર પણુ.
આ એક પ્રકારની અજ્ઞાનલીલા છે . એમ સમજીને આપણે નથી. તેમાં માથું મારવાને આપણને હક પણ નથી. અંગત સંગે સમાધાને ચિન્તવીએ. પણ જો ભણતર, જ્ઞાન, અનુભવ, ગમે તે હોય, એક સ્ત્રીની હયાતીમાં બીજી સ્ત્રી સાથે લગ્ન કરવું એ ઉમેર–એ પરિપકવ સાંસ્કારિતાના અનુમાપક તો હોય તે સિદ્ધાન્તની દૃષ્ટિએ તે વાંધાપડતું છે જ, એટલું જ નહિ પણ શ્રી. પુરૂષોત્તમમાં. આમાંની એક પણ બાબતની ઉણપ કુલપી શકાતી જે કક્ષાએ શ્રી પુરૂષોત્તમનું આજ સુધીનું સુગ્રથિત લગ્નજીવન
| SR No. | 525935 |
| Book Title | Prabuddha Jivan - Prabuddha Jain 1950 Year 11 Ank 17 to 24 and Year 12 Ank 01 to 16 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Manilal Mokamchand Shah |
| Publisher | Mumbai Jain Yuvak Sangh |
| Publication Year | 1950 |
| Total Pages | 204 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India |
| File Size | 22 MB |