Page Text
________________
પ્રબુણ જેની
તા. ૧૫-૯-૪૯
જેન–હિન્દુ પ્રશ્ન અને હરિજન મંદિર પ્રવેશ ધારો
જ્યારથી મુંબઈ સરકાર તરફથી હરિજન મંદિર પ્રવેશ ધારે તેમને જૈન મંદિરમાં પ્રવેશ કરવાને કોઈ હકક હોઈ શકે નહિ. આ 'હિંદુઓ સાથે તે સમાજમાં અંતર્ગત એવા જૈનેને લાગુ પાડવામાં મન્તવ્ય પ્રસ્તુત ધારાના ઉદ્દેશને યથાર્થ રીતે નહિ સમજવા બરાબર ને આવ્યા છે ત્યારથી જન સમાજના કેટલાક આગેવાનો તે કાયદાને છે તથા જૈન ધર્મના હાર્દ"ને ઇન્કારવા બરાબર છે. આ કાયદાને બે રીતે વિરોધ કરી રહ્યા છે:
આશય જે કોઈ વ્યકિત જે સંપ્રદાયના અનુયાયી હોય તેને તે
સંપ્રદાયના મંદિરમાં પ્રવેશ કરવાને હકક આપવાનો નથી, પણ જે (૧) અમે હિંદુઓ નથી એટલે હિંદુઓને લાગુ પડતા
મંદિરમાં તે સંપ્રદાયથી ઇતર વર્ગના હિંદુઓને પ્રવેશવા દેવામાં કાયદો અમને જૈનોને લાગુ પાડવે જોઈએ નહિ. '
આવતા હોય તે તે મંદિરમાં કઈ પણું વ્યકિતને તે હરિજન હોવાના (૨) કોઈ હરિજન જૈન નથી એટલે કે ઈ પણ હરિજનને કારણે પ્રવેશવાની અટકાયત થઈ ન શકે, એ પ્રકાર છે. જૈન જૈન મંદિરમાં પ્રવેશ કરવાને કાયદાથી હકક મળવું જોઈએ નહિ. મંદિરમાં હમેશાં અન્ય સંપ્રદાયના લોકોને આવકારમાં આવે છે
અને ઘણી વખત તે. વિવિધ પ્રકારના પ્રલોભને દ્વારા આકર્ષવામાં એમાંથી આપણે પહેલી દલીલને પ્રથમ વિચાર કરીએ. જૈન
આવે છે. આવા જેનો કયા મોઢે હરિજનને જૈન મંદિરમાં આવતાં " એક સ્વતંત્ર સમાજ અને સ્વતંત્ર ધમ છે કે હિંદુ સમાજ અને
અટકાવી શકે છે? જૈન મંદિર સૌ કોઈને માટે ખુલ્લું છેધમમાં અંતર્ગત થતા સમાજ અને ધમર છે? આ બાબ
અભંગદ્વાર છે-આવી કલ્પના જૈન મંદિરની ભાવનાના પાયામાં તને ઐતિહાસિક દ્રષ્ટિએ વિચાર કરીશું તે માલૂમ પડશે કે
રહેલી છે. ઊંચાનીચાને ભેદ જૈન ધર્મને કોઈ કાળે માન્ય નથી. મુસલમાને હિંદુસ્તાનની વાયવ્ય દિશાએથી સિંધુ નદી ઓળંગીને
આમ છતાં કંઈ કાળથી રૂઢ બનેલી હરિજન સંબંધી સુગ જનને હિંદુસ્તાનમાં આવ્યા ત્યારે સિંધુ નદીની આ બાજુએ વસતી
આ વાસ્તવિકતા સ્વીકારવા દેતી નથી. આ સુગને નિર્મૂળ કરવી પ્રજ, તેની સંસ્કૃતિ, તેને ધમ, તેના આચારવિચારને-સર્વ
એ હરિજનને લગતા બધા કાયદાને મુખ્ય આશય છે. હમણાં કોઇને “હિંદુ' નામથી ઓળખવા લાગ્યા અને આ રીતે આવતા
હમણું સ્વામીનારાયણ સંપ્રદાયના આગેવાને આવી જ બે દલીલ જનસમુદાયને સિંધુ નદીની આ બાજુ વસતા લોકો મુસલમાને,
આગળ ધરીને હરિજન મંદિર પ્રવેશને વિરોધ કરી રહ્યા છે, અને યવન અથવા તે સ્વેચછના નામથી ઓળખવા લાગ્યા. ‘હિંદુ’ સરકારી કોર્ટમાં લડી રહ્યા છે. જુદઃ ૫ણાની ભાવના શબ્દની આ ઉ૫ત્તિ સંવે માન્ય અને સુવિદિત છે. અને એ માં. જેમાં કેટલાય સમયથી કેળવાવાના કારણે અમે હિંદુ બ્રાહ્મણ, બૈદ્ધ, જૈન, વૈષ્ણવ અને અન્ય સર્વ સમાજ અને
નથી એમ જૈને કહે છે તે સ્વીકારી શકાય તેવું ન હોવા છતાં સંપ્રદાયનો સમાવેશ સૂચિત છે, ત્યાર પછી તે હિંદુસ્તાનમાં મુસલ- સમજી શકાય તેવું છે. સ્વામીનારાયણ સંપ્રદાયના અનુયાયી પણ માને ખુબ સંખ્યામાં આવ્યા, પારસીઓ આવ્યા, અંગ્રેજો આવ્યા અને
જ્યારે અમે હિંદુ નથી પણ સસંગી છીએ એ દાવે રજુ કરે હિંદુસ્તાનનાં મહાસાગરમાં સૌ કોઈ સમાયા. પણ હિંદુ શબ્દની વ્યાપ્તિ
છે ત્યારે હરિજન વિષેની ઘણી આપણું દિલ માં કેટલી ઊંડે સુધી મુસલમાને આવ્યા પહેલાં હિંદમાં વસતી જાતિ અને ધર્મ અને
ઘર કરી બેઠી છે એને કાંઇક ખ્યાલ આવે છે. આ ધૃણા, સુમ, તેની આજસુધીની અનુવંશ પુરતી સિમિત રહી. આ રીતે
અણગમાને જયાંસુધી સાર્વત્રિક વિચ્છેદ નહિ થાય ત્યાંસુધી અમે હિન્દુ નથી એમ જે જૈને કહે છે તે ઐતિહાસિક દ્રષ્ટિએ
માનવી સમાનતાની વાત અને અસાંપ્રદાયિક રાજયબંધારણ સાચું નથી એટલું જ નહિ પણ પિતાના ધમ, સંસ્કૃતિ અને
હોવાનું અભિમાન કેવળ કાઉનિક જ રહેવાનું છે. નવભારતની મૂળ પરંપરાને આમ કહેનારા જેને યથાસ્વરૂપે સમજતા નથી પ્રજાએ ધર્મના નામે ચાલતા આ અધ મને કોઈ પણ ઉપાય એમ જ આપણે કહેવું રહ્યું.
નાશ કર્યો જ છુટકે છે. તેમની બીજી દલીલ એ છે કે હરિજનોમાંથી કઈ જૈન નથી એટલે
તાજેતરમાં મુંબઈ સરકારે જૈન-હે'દુના પ્રશ્ન સંબંધે જે
સ્પષ્ટતા કરી છે તે આવકારદાયક છે. આને લગતાં સરકારી કઈ પક્ષશિત કેન્ફરન્સના બંધારણમાં અસ્તિત્વ ધરાવતા નથી
નિવેદનમાં જણાવવામાં આવ્યું છે કે જેવી રીતે ખ્રિસ્તી ધર્મ કે અને આજની કક્ષાએ એવો કોઈ પણ ફેરફાર કરવા જતાં
પારસી ધમ' હિંદુ ધર્મથી જુદા પડે છે તેવી રીતે જૈન ધર્મને કોન્ફરન્સ અખિલ હિંદની સવપક્ષીય સંસ્થા મટીને વળ એક
હિંદુ ધર્મથી કદ પણ અલગ કલ્પવામાં આવ્યું નથી. હિંદુ પક્ષી સંસ્થા બની જવું પડે. પરિણામેં કોન્ફરન્સની વ્યાપકતા અતિ
કાયદો એક સરખી રીતે જેને હિંદુઓ જ હોય એ રીતે લાગુ
- પાડવામાં આવ્યું છે, ધારાસભાના કોઈ જન સભ્ય આ કાયદાને મર્યાદિત બની જાય.
વિરોધ કર્યો નથી, હરિજને પેતાના ગંદવાડથી જન મંદિરને બહુમતીનિર્ણય અને વ્યકિત સ્વાતંત્ર્યના પરસ્પર સંબં. અપવિત્ર કરશે એવી માન્યતા પાયાવિનાની છે, જે સભ્યતા અને ધના વિષયમાં આ ખ્યાલે સર્વસ્વીકૃત છે અને તેને યથાશક્તિ મર્યાદા અન્ય પ્રવેશકને બંધનકર્તા હોય તે જ સભ્યતા અને અનુસરવાને મારો પ્રયત્ન રહ્યો છે. શ્રી. ચીનુભાઈ જેવા મર્યાદા પ્રવેશ ઈચ્છા હરિજનને બંધનકર્તા રહેવી જ જોઈ એ. અનુભવી આગેવાન જાહેરજીવનના આ નિયમોથી અજ્ઞાન હોય વળી જૈન ધર્મ જ્ઞાતિભેદ કે અસ્પૃશ્યતાને માન્ય કરતા નથી. આવા એમ કંઈ માને જ નહિ, અને તેથી ઉપર જણાવેલ પ્રસંગે
કારણોસર કેટલીક દિશાએથી હરિજનમંદિર પ્રવેશ દ્વારા સામે મને ઉદ્દેશીને તેમણે કરેલા આક્ષેપ અત્યન્ત અનુચિત હતા
જૈનો તરફથી કરવામાં આવતા વિરોધને કશું પણું વજત આ પએમ મને લાગે છે. મારા જાહેરજીવનમાં પરસ્પર વિરોધ હોવાનો જે આભાસ શ્રી. ચીનુભાઈએ ઊભો કર્યો છે એ આટલા ,
વાની સરકારને જરૂર ભાસતી નથી. આ સ્પષ્ટતા માટે મુંબઈ ખુલાસોથી દૂર થશે એવી હું આશા રાખું છું.'
સરકારને અભિનન્દન ઘટે છે.
શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંધ માટે તંત્રી મુદ્રક પ્રકાશક: શ્રી. મણિલાલ મોકમચંદ શાહ, ૫-૪૭ ધનજી સ્ટ્રીટ, મુંબઈ.
મુદ્રણસ્થાન : સૂર્યકાન્ત પ્રિ. પ્રેસ, ૫૧, કાલબાદેવી રેડ, મુંબઈ, ૨
| SR No. | 525934 |
| Book Title | Prabuddha Jivan - Prabuddha Jain 1949 Year 10 Ank 17 to 24 and Year 11 Ank 01 to 16 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Manilal Mokamchand Shah |
| Publisher | Mumbai Jain Yuvak Sangh |
| Publication Year | 1949 |
| Total Pages | 212 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India |
| File Size | 19 MB |