Prabuddha Jivan - Prabuddha Jain 1949 Year 10 Ank 17 to 24 and Year 11 Ank 01 to 16

SR No.: 525934
Original Sutra Author: N/A
Author: Manilal Mokamchand Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1949
Total Pages: 212
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 19 MB

Page 149

તા. ૧-૯-૪૯
'
વીણે લાં ફૂલો , * અહિંસક દષ્ટિ
" તે ઉપયોગમાં લેવાય તેવી તાલીમ , આપવી જોઈએ અથવા તેની એક કાર્યકર ભાઇએ મહારાજશ્રીને પૂછ્યું કે સાધુ ઓ લોક સંખ્યા ફરી વધે નહિ તે માટે નર અને માદાને જુદે જુદે સ્થળે કલયાણને ઉપદેશ આપે છે. એ લોકકલ્યાણમાં સમાઈ જતા મારા રાખવા માટેનાં સાધને ઉભા કરવા જોઈએ. ' - આ પ્રશ્નો છે. ' ' . '
આ માટે તેમણે પાટણના શ્વાનગૃહને દાખલે આપતાં જણ- 1 આજે મચ્છરનો ત્રાસ અસહ્ય થઈ ગયું છે. તેમાંથી બચવા વ્યું કે જ્યારે સરકારે કૂતરાંને મારી નાખવાને હુકમ કર્યો ત્યારે તેનો નાશ કરવાને સ્પષ્ટ આદેશ આપે છે કે એ બાબતની.
મહાજને એક રસ્તો કાઢયે. નર અને માદા માટે જુદે જુદે ની જે બેકાળજી રાખે છે તેને બદલે વધુ કાળજી રાખતા થાય, પરિણામે
રાખવાની વ્યવસ્થા ઉભી કરી અને એમ કરી નવી પ્રજા અટકામચ્છરનો ઉપદ્રવ ઓછો થાય અને મેલેરિયાની ભયંકર બીમારીમાંથી
વવાનો પ્રયોગ કર્યો. જો કે આમાં બ્રહ્મચર્ય પળવવાની હિંસા, જનતા બચી જાય. *
તે છે છતાંય આ વચલો ભાગ જ ગ્ય કહી શકાય. જો કે આજે * બીજો પ્રશ્ન ખેતીવાડીને નુકશાન કરતાં પ્રાણીઓને છે. ખેતી "
A એ બાબતનું લક્ષ કોઈને રહ્યું નથી. આપણી અહિંસા હંમેશાં . આપણા દેશના પ્રાણપ્રશ્ન છે, વળી આજે તે કોઈ પણ હિમાએ » ગલેલ હિ સા દેખાય ત્યારે જ જાગે છે. ઉત્પન્ન વધારવાની ખાસ જરૂર છે, જે આ ઉત્પન્ન વધારવું હોય
ત્રીજી વાત પ્લેગના ઉદરની છે ––સાચે અહિંસક પિતાની તે એ પ્રાણીઓને નાશ કેમ ન કરવો ? '
* જાતને હોમવામાં જ ધમ માને છે. પહેલાં તે તે ન થાય તેવા : - ત્રીજો પ્રશ્ન એક ગામમાં પ્લેગ ચાલતું હોય, ઉંદર ખૂબ
જ પ્રયત્ન કરતા હોય છે. પ્લેગની જનેતા ગંદકી છે. એટલે પહે- વધી ગયા હોય તે તે વખતે સાધુ વર્ગ ઉંદર મારવાને સ્પષ્ટ
લેથી જ તે તરફ ધ્યાન અપાવું જોઈએ. અહિંસક માણસ ઉંદરને ! આદેશ કેમ ન આપે ?
મારવાની વાત નહિ કરે તેમ ત્યાંથી ભાગશે પણ નહિ, પોતે મતનો " મહારાજશ્રીએ પ્રશ્નોના ઉત્તર આપતાં જણાવ્યું કે સાધુઓ
પરવા કર્યા સિવાય પ્લેગના દદીઓ વચ્ચે ઘૂમશે. તેમની સારવાર લોકકલ્યાણને ઉપદેશ આપે છે. એ લોકકલ્યાણ એકલા માનવ
કરશે અને કદાચ ગામ ખાલી કરવું પડે તો તેમાં મદદ કરશે. આમ દેહનું જ નહિ પણ પ્રાણી માત્રનું કલ્યાણ. એમાં એકને મારવાની
છતાંય બળ'કારે બીજાને અહિંસા પાળવાનું તે નહિ કહે. કથન અને બીજાને જીવાડવાની વાત ન હોય. હા ! એટલું ખરું કે માણસ
માત્રથી માણસ અહિંસક નથી બની જતા. તે આત્માને ગુણ છે. એ વિકસિત પ્રાણી છે એટલે તેની સગવડે અને સાધનસામગ્રી
એટલે જ્ઞાનપૂર્વકની સમજણથી જ તે આવી શકે.
અહિંસાનું વિધાન વ્યક્તિની ભૂમિકા જોઈને વિવેકબુદ્ધિથી તરફ વધુ દયાને કુદરતી રીતે જ અપાય, પણ એથી તે એની જવાબદારી વધારે વધી જાય છે. તેની બુદ્ધિનો ઉપયોગ બીજાના
ગળીને કરી શકાય. કયર થતા માણસને સામને કરવાનું કહી | વિકાસ માટે હેય; નાશ માટે ના હોય. જગત આજે હિંસા તરફ
શકાય પણ. એકાંગી હિંસાનું વિધાન તે ન જ કરી શકાય. એક | તે ધપી જ રહ્યું છે. માણસજાતના સુખ માટે અવનવાં સાધન
વખત લાભ દેખાતા કાર્યમાં પણ હિંસાનું વિધાન કર્યા પછી જનતાને શધાય છે તે વખતે એ બધાને અહિંસા તરફ લઈ જવા
તેમાંથી પાછી વાળવી મુશ્કેલ છે પછી તે ધીમેધીમે તે વ્યક્તિને માટે કોઈપણ વર્ગ, વ્યકિત કે સંસ્થા વિવેકપૂર્ણ અહિંસાની
સંસ્કાર બની રહે છે. --- ચેકસ દૃષ્ટિ ધરાવતી હોવી જોઇશે. ભારતની સંસ્કૃતિ હમેશાં
વિવાત્સલ્ય” “ જીવે જીવસ્ય રક્ષણ” ની રહી છે.
'
( પત્રનું “સ્ટાન્ડર્ડ? મંચ્છર નાશના પ્રયત્નથી તેની નીતિને સંપૂર્ણ નાશ થઈ
- મિત્રના આગ્રહથી એક, સાપ્તાહિકના સંપાદક થયે. સંસ્થાના • શકશે ખરો ? આજે ડી. ડી. ટી. ને પગ મોટા પ્રમાણમાં મંત્રી સાથે વેતન, પત્રની, નીતિ વગેરે સંબંધી બધી વાતે નાકી
થાય છે છતાં તેના ઉપદ્રવથી સંપૂર્ણ બચી શકાયાનું જાણુમાં થઈ ગઈ. પહેલાંનો સંપાદક કે જે તેને મિત્ર હતો, તેણે કહ્યું નથી. આ આખું જગત સભર છે સેયી અણી જેટલી જગ્યા
જે સ્વતંત્રતાપૂર્વક, સંસ્થાની નીતિને ધ્યાનમાં રાખીને, વ્યક્તિવાદથીખાલી નથી. તેમાં કુદરત એટલે કમનો મહાનિયમ આગળ દૂર રહીને હું પત્રનું સંપાદન કરી રહ્યો છું, તેવી જ રીતે તમારે માનવી શું કરી શકવાને? એક જીવાતને નાશ થશે કે પ્રયાસ પણ કરવાનું છે.' ઘાતરૂપે બીજી અસંખ્ય જાતે ઉભી થવાની. ક્રિયાની સામે પ્રતિ
છે તેને પણ એવું જ સંપાદનકાય' જોઈતું હતું, એટલે તે . " ક્રિયા પડી જ છે. આને માટે સરસ ઉપાય તે એ છે કે જીવાત
પ્રસન્ન થઈ ગયે. કામ બરાબર ચાલવા લાગ્યું. બે માસ સુધી ઉત્પન્ન ન થાય તેવી સાવચેતી પ્રથમથી જ રાખવી. તેનાથી, તે વાત કરવાને પણ સમય ન આવ્યો. બચવાનાં સાધનો વાપરવાં, અને રોગની સામે ટકી રહેવાની શકિત
* એક દિવસ અચાનક ચપરાસીએ તેને એક પત્ર આપ્યો. તે . અને મને બળ કેળવવું. જેટલી મહેનત, નાણાં અને સમય જીવા- વાંચતાં જ સંપાદકને જાણે વીજળીનો આંચકે લાગ્યું. તેમાં લખ્યું " તને નાશ કરવામાં ખર્ચાય છે તેનાથી એ હું જીવાત ઉત્પન્ન ન હતું. જે અંકમાં અમુક સંસ્થા સંબંધમાં અવિશ્વાસ હોવાના થાય તેની સાવચેતીમાં વપરાય તે આ પ્રશ્ન ઘણે સહેલો બન : સમાચાર પ્રકાશિત થયા છે, તે જે સત્ય નહિ હોય, તો તેની સંપૂર્ણ |
' ' ', જવાબદારી તમારા પર રહેશે. પત્રનું “સ્ટેન્ડ ” પહેલાંના જેવું | - " , તમારે બીજો પ્રશ્ન ખેતીવાડીને નુકશાન કરતાં પ્રાણીઓને નથી રહ્યું અને રાજનીતિની જૂની વાતે જ પ્રસિધ્ધ થાય છે. તમે .
છે. આજે એક વર્ગ તેને નાશ કરવામાં માને છે, બીજે વગ રાજીનામું આપી દે ? ' બચાવવામાં માને છે અને ત્રીજો બહુ મોટો વર્ગ છે તે છીછરી ' તે કેટલીકવાર તે જેમને તેમ બેસી રહ્યો, પરંતુ તેના .
દયા બતાવે છે, પોતાના ખેતરમાંથી હાંકે છે પરિણામે બીજાના મનનું સમાધાન થઈ શકયું નહિ. મંત્રી તે ચોવીસ કલાકની | પાકને નુકશાન કરે છે; પિતે મારતું નથી પણ કોઈ મારતું હોય નેટીસ આપીને બહારગામ ચાલ્યા ગયા.
' ' એમાં નારાજ નથી થતું. આ, ત્રણે બાબતે સંશોધન માગે છે. ''. પછી પંદર દિવસે હિસાબ થયે છેવટે માલુમ પડી આવ્યું ને મારે કહેવાથી કામ પૂરું થતું નથી. તેવું કહેતાંની સાથે જ કે જે સંસ્થાનાં સમાચાર છાપવામાં આવ્યા હતા. તેના પ્રમુખની ! ખેતીવાડીને નુકશાન ન થાય તેવા પ્રયત્નો પણ શરૂ કરી દેવા પત્ની મંત્રીની પત્નીની બહેન અથવા બહેનપણી હતી.
" જોઈએ. કાં એ પ્રાણીઓને પાળવાં જોઈએ અને શકય હોય '
જાય.
૮ જૈન જગત’