Page Text
________________
B. ૧૫-૪-૪૮
પ્રબુદ્ધ જૈન
૨૫૧
જોયાં છે અને તે તે જગ્યામાં રહેનારા લોકો ઉત્તરોત્તર કેમ બદલાતા ખૂબ આનંદથી ખવાય તેટલું ધરાઈ ધરાઇને ખાય છે, પણ ખાતે ખાતે ચાયા છે તે પણ મારી નજરે નિહાળ્યું છે. રાજદરબારમાં કામ પેટ એટલું બધું ભારે થઈ જાય છે કે પછી તેમને ખૂબ અકળાકરતાં અધિકારી-મંડળની યાદી મેં જોઈ છે અને તે યાદીમાં મણુ આવવા લાગે છે અને આગળની મજા બધી ઉડી જાય છે. કેટલાંય જુનાં નામો રદ થયાં છે અને નવાં નામ ઉમેરાયાં છે તે આ કરતાં ભાત અને શાકનું સાદું ભજન શું વધારે પસંદ કરવા જાણીને મને ખૂબ આશ્ચર્ય થયું છે. હું પર્વતની ખીણમાં ફર્યો લાયક નથી ? આવું ભોજન તન્દુરસ્તી માટે પણ બહુ સારું હોય છું, બેટી નદીઓ અને સરવરે મેં ઓળંગ્યાં છે અને કોઈ છે અને એક વખત એવા સાદા ભેજનથી ટેવાયા બાદ તેમાં કોઈ ઉંચી ટેકરીના શિખર ઉપર ચડીને છેડીઓ અને વાહનની હાર- જુદો જ સ્વાદ આવે છે. કોઈ આનંદસંમેલનનો પ્રસંગ કે જ્યાં માળાની હારમાળા નીચે પસાર થતી મેં જોઈ છે અને તે કેટલાય અનેક સુન્દર યુવતીઓ અને યુવાને એકઠાં થયાં હોય છે અને મુસાફર લાવે છે અને લઈ જાય છે તે વિશે મેં’ વિરમય અનુભવ્યું જ્યાં ગાનતાન અને નૃત્ય ચાલી રહેલ હોય છે ત્યાં શરૂઆતમાં તે છે. અને આ બધું જોઇ નિહાળીને મેં નિશ્વાસ નાંખે છે, મારી લકોને ખૂબ મજા પડે છે, પણ એ મજા માણવાની વૃત્તિ શમી આંખમાંથી આંસુ ખરી પડયાં છે અને મારી સર્વ કામનાઓ જાય છે કે તરત એક પ્રકારની ઉદાસીનતાની લાગણી તેમના મનને બળીને ભસ્મ થઈ ગઈ છે.''
ઘેરી વળે છે અને બેચેન બનાવી મૂકે છે. આ કરતાં કોઈ સુન્દર તેને મિત્ર જવાબ આપે છે કે “યેન્દ્ર દ્વારા મેં સાંભળ્યું
એકાન્ત શાન્ત સ્થળે નિરાંતે બેસવું, બાજૂએ સળગતી ધૂપસળીની છે કે મૃત્યુ છે જ નહિ એ હકીકત જાણીને સેમ્યુ સુખ અનુ- .
સુવાસથી મગજ તર બનતું હોય એવી સ્થિતિમાં પોતાને મનગમતું ભજતે હતું અને “ચીને ચીંગરાજા મૃત્યથી ગ્લાનિ પામતે અને
પુસ્તક મનની પ્રસન્નતા જળવાઈ રહે ત્યાં સુધી વાંચ્યા કરવું આંખમાંથી આંસુ પાડતે હતો અને આ રાજા જીવનનું તત્ત્વ જાણુને
અથવા કશું પણ કર્યા સિવાય દૂર દૂરના પ્રદેશ અને નીલવણું નથી એમ કહીને ડાહ્યા માણસા તેની ટીકા કરતા હતા. વખત જલ
આકાશ જોતાં જોતાં ઠીક લાગે ત્યાં સુધી પડી રહેવું અને એ રીતે દીથી પસાર થઈ જાય છે અને માણુસનું જીવન ખૂબ અસ્થિર છે એ
ચિત્તને સમભાવી બનાવવું એ શું વધારે ઈચ્છવાયેગ્ય નથી? કારણે જે તમે ગમગીન બની જાઓ અને આંખમાંથી આંસુ
આવું જીવન જેમ જેમ વધારે કેળવાતું જાય છે તેમ તેમ તેમાંથી પાડે તે જેઓએ માનવજીવનનું રહસ્ય જાણ્યું છે એવા માણસેની
આપને વધારે ઉડા અને સ્થાયી આનંદ મળતા જાય છે. જો કે પ્રજ્ઞાકુશળતા હજુ તમે પ્રાપ્ત કરી શકયા નથી એમ કહી
એક વખત હું અમલદાર હતું, તે પણ ડાં પુસ્તકો સિવાય મેં ન શકાય?
મારી પાસે વિશેષ કાંઈ મૂડી રાખી હતી. પહેલાં તે એ ચેપડીશળમતિ જવાબ આપે છે ? ક ળ . . ' એને સાથે લઈને હું પ્રવાસ કરતા, પણ પછી તે એ ભારથી ક્ષણભંગુરતા જોઈને હું ઉદાસ બન્યો છું અને એ ઉદાસીનતાના અનુભ
પણ હળવે થઈ ગયા. અને અત્યારે તે મારા શરીર ઉપરાંત વમાંથી જ મને સાચું જ્ઞાન પ્રાપ્ત થયું છે. ચી’ને ચીંગરાજા પિતાની -
મારી પાસે બીજું કાંઈ પણ રહ્યું નથી. મારા ઉપરની અનેક ઉપાધિસત્તા અને મહત્તા ચાલી જશે એવો ભય ધરાવતા હતા અને તે તે
એના બધે જ જતો રહ્યો છે, મારી આસપાસ સર્વત્ર શાંતિ પિતાની સત્તા અને મહત્તા અનન્તકાળ સુધી ભોગવવા માગતા હતા
છે; મારું શરીર પણ સ્વતંત્ર અને સ્વાધીન અને સ્વસ્થ છે, અને અને માનવજીવનની સર્વ પ્રકારના સુખ માણવાની કામના સેવતે
મારૂં ચિત્ત પૂર્ણ નિવૃત્તિ અનુભવી રહ્યું છે. આમ થવાથી મારા હતું. તેને બદલે મેં તે ધન ઐશ્વર્યાની અસ્થિરતા બરોબર જોઈ
જીવનને આનંદ ઉત્તરોત્તર વધતું રહે છે અને સ્થાયી ભાવને લીધી છે અને મારું ચાલુ સાધારણ જીવન આનંદપૂર્વક વ્ય રીત
ધારેશુ કરે છે. આ કફની અને કમંડળ સાથે મને ફાવે કરી શકે એ હેતુથી ધન અને ઐશ્વર્યથી બને તેટલે અલગ રહેવા
ત્યાં જાઉં છું, મને ઠીક પડે ત્યાં રહું છું અને મને જે કાંઈ મળે હું ઈચ્છું છું. અમારા બન્નેના જીવનના ઉદેશમાં ધણો તકાવત છે તે ખાઉં છું. જે સ્થળે હું વાસ કરું છું તે સ્થળને કાણુ તે પછી તમે એ પદને પહોંચી ચૂક્યા છે ?”
માલિક છે તે વિશે હું કશી પૂછપરછ કરતા નથી અને એ સ્થળ મંગળમૂતિજવાબ આપે છે કે “ના, ના ! હજુ સુધી તેઓ
હું છોડી જાઉં છું ત્યારે કોઈને મારું નામ કહેતા નથી. જ્યારે પદ પ્રાપ્ત કરવા સુધી હું પહોંચ્યું નથી. હું કેવળ તે પદની પ્રાપ્તિને
ઠંડીમાં મારે બહાર પડી રહેવું પડે છે ત્યારે હું કાંઈ બેચેન ઝંખ્યા કરૂં છું.”
બની જતા નથી અને જ્યારે ખૂબ ઘૂઘાટ કરતા લોકો વચ્ચે
વસવાને પ્રસંગ આવે છે ત્યારે હું કાંઈ અભડાઇ જતું નથી. “જે વિશે તમને ભક્તિ અને શ્રદ્ધા હોય તે આ
તેથી આ મારા પરિભ્રમણ દ્વારા પણ હું એની જ સાધના પ્રમાણે પરિભ્રમણ શા માટે કરો છો ?”
કરી રહ્યો છું.” મંગળમૂર્તિ ઉત્તર વાળે છે કે “ભલા ભઇ ! મારાં પરિ
આ બધું સાંભળીને તેને મિત્ર બહુ પ્રસન્ન થાય છે અને ભ્રમણને ‘આ’ સાથે ન ગૂંચવશે. હું તે અમલદારી જીવનથી અને
અને જણાવે છે કે તમારા શબ્દો સાંભળીને અત્યન્ત શીતલતા નિપજાસંસારની ઉપાધિઓથી કંટાળી ગયું હતું અને તેમાંથી છૂટવા માટે જ આ બધે પ્રયાસ મેં અંગીકાર કર્યો છે. સંસારથી તદન નિવૃત્તિ
વતા કંઇ ઔષધનું હું પાન કરી રહ્યો હોઉં એમ મને લાગે છે.
મારા શરીરમાં રહેલું આધિ વ્યાધિ અને ઉપાધિને-સવ અનુતાપ મેળવવા માટે તે હું પાછો ઘેર પહોંચું અને કેવળ એકાન્ત જીવન
મને કશી ખબર ન પડે તેમ શમી ગયા લાગે છે.' ' સ્વીકારું ત્યાં સુધી મારે રાહ જોવી પડશે.”
(ત્યારબાદ ત્રણ ધર્મોની સમાનતા વિશે તથા ઈશ્વર, બુધ્ધ, : “આ પ્રમાણે કમંડળ લઈને અને કફનો પહેરીને તમે ગાતા દેવદેવીઓ અને ભૂતપ્રેતના અસ્તિત્વ વિશે બને મિત્રો વચ્ચે ચર્ચા ગાતા ફરે છે અને જ્યાં ત્યાં ભિક્ષા માંગીને ઉદરનિર્વાહ કરે છે ચાલે છે.) તેમાં તમને મજા આવે છે ?
થોડીવાર બાદ કંઈ ઉદ્ધત યુવાન ત્યાં આવી ચડે છે અને મંગળમૂર્તિ' જવાબ આપે છે કે “મારા ગુરૂએ મને કહ્યું છે મંગળમૂર્તિની સામે આંગળી કરીને બૂમ પાડે છે કે “એ ભિખારા ! કે જીવનમાં ખરૂ' સુખ મેળવવું હોય તે આપુંણી રહેણીકરણી આ તો બડબડાટ બંધ કરીને અહીથી એકદમ ચાલી જા ! સાધુ બને તેટલી પરિમિત અને સંયમી રાખવી જોઈએ. જે માટે કેટ- હોય તે તેણે તે ભિક્ષા મળી કે તરત વિદાય થવું જોઈએ. જે લાંય ઘેટાં અને ગાયની કતલ કરવામાં આવે છે તેવા એક મેટા આ તારો અથ વિનાનો બડબડાટ ચાલુ રાખીશ તે તું કાઈ પાંખડી . જે જ મારા પ્રસંગે મેજ ઉપર નાના મિથુન અને પકવાનો છે એ મ સ માને તને પેલી ને હવાલે કરી દઈશ,” મંજ/મૂને
14 ૧૨ / મા છે 'રમાં ની હોય છે અને તે કા vણે કે તે મારવા જતા હોય તે તે ઉધત યુવાન બાંય ચડ વે
| SR No. | 525933 |
| Book Title | Prabuddha Jivan - Prabuddha Jain 1948 Year 09 Ank 17 to 24 and Year 10 Ank 01 to 16 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Manilal Mokamchand Shah |
| Publisher | Mumbai Jain Yuvak Sangh |
| Publication Year | 1948 |
| Total Pages | 244 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India |
| File Size | 28 MB |