Page Text
________________
પ્રબુદ્ધ જૈન
તા. ૧-૯-૪૮
૩૩૯ ,
| નવા વીતરાજા | શ્રમણવીર વર્ધમાનસ્વામીને આદેશ
“વહમણા હુ સામg": શ્રમણવીર વર્ધમાન પરમાત્માના અનુયાયી' તરીકેનું ગૌરવ આવ્યા તે પૈકીના એકકેયને જૈન શ્રીસંધ કે જેમાં વિદ્વાન લેનાર અથવા એ વિષે દાવ કરનાર આપણે સૌ દર વર્ષે પર્યુષણ- આચાર્યો વગેરેનું મુખ્ય સ્થાન છે. તે ઉકેલી શક્યો નથી. પર્વ ઉજવીએ છીએ અને આ વર્ષે અને ભભિષ્યનાં આપણી દરેકે દરેક પ્રશ્નો એની મેળે મરી ગયા છે અને એમાંના ઘણાય જિંદગી દરમિયાનનાં વર્ષોમાં પણ એ જ પ્રમાણે કરીને આપણે આજે આપણે કોઠે પણ પડી ગયા છે. આજે આપણને વિચાર પર્યુષણ પર્વની આરાધના કર્યાને આત્મસષ ધારીશું. પરંતુ એ કરતાં સ્પષ્ટ રીતે જણાય છે કે આ જાતની સૈધાંતિક દૃષ્ટિ વિષેની કર્તવ્યનિષ્ઠાવાળા આપણે છીએ કે નહિ એને વિચાર આપણામાં ન હોવાને લીધે સેંકડો વર્ષોમાં, જેમને આપણે આપણું આપણે ભાગ્યે જ કરીએ છીએ–કરીશું. એ જ કારણ છે કે પરમ- વિરોધી કે પ્રતિસ્પર્ધી ગણીએ તેમણે જેટલી હાનિ જૈન ધર્મને નહિ પાવન ધર્માનુષ્ઠાન-ધર્મક્રિયાઓ આરાધવા છતાં આપણા જીવનમાં પહોંચાડી હોય, તે કરતાં અનેકગણી ઝાંખપ આપણે પિત થઈને આંતરિક ગુણોની વૃદ્ધિનું દર્શન થતું નથી અથવા નહિ જેવું જ થાય માત્ર ગત એક જ સૈકામાં જનધર્મને લગાડી છે. . છે. આજની આપણી ધાર્મિક અને સામાજિક મંદ દશાનું કારણ આમાં જનધમાંનુયાયી તરીકે પોતાની જાતને ઓળખાવનાર દરેક જ સમાયેલું છે, અને એ જ કારણને લીધે આજની પરિસ્થિતિમાં
વ્યક્તિની એ ફરજ છે કે એણે પોતાના જીવનમાં આ જાતની આપણું ધાર્મિક તેમ જ સામાજિક જીવનને લગતા અવશ્ય વિચા
સૈદ્ધાંતિક દૃષ્ટિ કેળવવી જ જોઈએ. આમ છતાં જૈનધર્મના અગ્રગણ્ય રણીય અનેક મહત્ત્વના પ્રશ્નો આપણી નજર સામે આવવાને બદલે
ગણાતા અથવા ગણવા ઈચ્છનાર આચાર્યાદિ સાધુવર્ગમાં અને તિથિચર્ચા જેવા અતિસામાન્ય પ્રશ્નોની ચર્ચા અને વિવાદ-વિતંડા
ફ્રાણા તેમ જ વિજ્ઞ ગૃહસ્થવર્ગમાં તે આ જાતની સૈદ્ધાતિક દૃષ્ટિ વાદ પાછળ આપણી બધીયે જીવનશકિતએ વેડફાઈ રહી છે;
આવવી જ જોઇએ. જે જીવનમાં સૈદ્ધાનિક દ્રષ્ટિને મેળ નહિ એટલું જ નહિ પણ એ નિર્માલ્ય પ્રશ્નો પાછળ પરમામાં શ્રી.
હોય તે શ્રમણ ભગવાન શ્રીવીર પરમાત્માની સવામણા પુ તામારાં વીર્વાર્ધમાન પ્રભુની
એ આજ્ઞા છવંતરૂપે કદિએ કામ કરનાર નથી. અને જે તેમ સવાર પામ” અર્થાતુ “ મારૂં શ્રામણ નથી તે આપણી પર્યુષણ પર્વની આરાધના જરાય સફળ નથી. એટલે મારા ધર્મને સ્વીકાર,-પછી એ પંચમહાવતરૂપ છે, બાર- આજે તે આપણને એ અનુભવ પ્રત્યક્ષ થાય છે કે જેમ જેમ વ્રતરૂપ છે કે માત્ર મારી આજ્ઞા પ્રત્યે શ્રદ્ધારૂપ હો,-ઉપશમપ્રધાન આપણે વધારે ને વધારે પયુષણ પર્વની આરાધના કરીએ છીએ છે, ક્ષમાભાવે–સમભાવ ઉપર અવલંબે છે.”
તેમ તેમ એ મહાપવને નામે જ આપણે ઉપશમ એટલે સમ- આ મૂળભૂત આજ્ઞાને પણ આપણે વીસરી ગયા છીએ, ભાવથી દૂર ને દૂર પડતા જઈએ છીએ અને મૈત્રમાદિ ભાવનાઓ અને પરિણામે આજ સુધીના આપણા નિર્ધારિત પ્રશ્નોનો ઉકેલ આપણામાંથી અદ્રશ્ય થઈ જાય છે. આણવાને બદલે આપણે-આપણુમાંને લગભગ ઘણે મોટો ભગવાન શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યે વીતરાગ સ્તોત્રના ત્રીજા પ્રકાશના ભાગ-આક્ષેપ પ્રતિક્ષેપ અને બીજાના દોષ જોવા-શોધવામાં અટ- અંતેવાઈ પડયા છીએ.
मैत्रीपवित्रपात्राय, मुदितामोदशालिने । આજે આપણી સમજમાં ન આવે તેવી વાત છે કે મહા
कृपोपेक्षाप्रतीचयाय, तुभ्यं योगात्मने नमः ।। યોગી મહર્ષિ શ્રી આનંદઘનજીની જનદર્શનના પરમરહસ્યભૂત
આ શ્લોક દ્વારા વીતરાગદેવની સ્તુતિ કરી છે. તેનો સાર અનેકાન્ત સિદ્ધાંતને રજુ કરતી ‘ઉડ દર્શન જિનમંગ ભણીજે” એ એ છે કે પ્રાણી માત્રને જીવનવિકાસની શરૂઆત મૈત્રી આદિ ચાર પંકિતને ગાનારા અને ગાઈને પ્રસન્ન થનારા આપણે જ્યારે એમ માનવા ભાવનાઓના બીજારોપથી થાય છે અને એ ચાર ભાવનાની જરા તૈયાર નથી કે “સવ તિથિ જિનમંગ ભણી” ત્યારે તે સંપૂર્ણતા એ જ પરિપૂર્ણ યોગદશાનું અથવા સંપૂર્ણ જીવનઆપણને આપણા વિવેકની અવધિ જ લાગે છે. જો આપણો વિકાસનું સ્વરૂપ છે. એવી પરિપૂર્ણ અવસ્થાએ પહોંચેલ વીતરાગ વિવેક માત્ર “પ દર્શન જિનમંગ ભણીએ” એ પંક્તિને ગાવા દેવને આ લોકમાં નમસ્કાર કરવામાં આવ્યું છે. સુધી જ આવીને અટકી જતો હોય અને એ લધુ દેખાતા મહા- પર્યુષણ પર્વની આરાધના કરનાર આપણે સાવધાનપણે આત્મવાકયમાં સમાયેલી જૈનદર્શનની પરમગંભીર સિદ્ધાંતિક દૃષ્ટિને દર્શન કરી જાણી લેવું જોઇયે કે આજના કલુષિત વાતાવરણુ, કલુષિત જોઇ–વિચારી ન શકતા હોય તે આ પંક્તિ ગાવાને કે ગાઇને પ્રસન્ન ઉપદેશ અને કલુષિત વર્તમાનપત્રએ આપણા જીવનપ્રવાહને એવા અવળો થવાને કશો જ અર્થ નથી. વિચારવા જેવી બાબત છે કે જો ' વેગ આપે છે કે જેથી આપણા જીવનમાં આપણી જીવન સાધનાની પરરપર વિરૂદ્ધ અને મેળ વિનાની સર્વ દશનકારની વિવિધ માન્ય- મુખ્ય ભૂમિકારૂપ મેંગ્યાદિ ચાર ભાવનાઓ પૈકી મૈત્રીભાવનાનું સ્થાન તાઓને બંધબેસતી કરવા માટે અને તેને મેળ મેળવવા માટે વૈરભાવનાએ, પ્રમાદભાવનાનું સ્થાન અસહિષ્ણુતાએ, કૃપાભાવનાનું જૈનદર્શન તૈયાર હોય તે તિથિ વિષેની કે તેની બીજી બાહ્ય અને
સ્થાન હિંસાવૃત્તિઓ અને ઉપેક્ષાભાવનાનું સ્થાન નિંદાએ લીધું છે. યૂલસ્વરૂપ ભિન્ન ભિન્ન માન્યતાઓ અંગેને મેળ જૈનદર્શન કેમ આપણા એકધારા સવંતામુખી પતનનું કારણ જે કાંઈ પણ હોય ન મેળવી શકે કે જેથી આજના ઉગ્ર બનેલી સ્થિતિ શાંત રૂપ
તે આ જ છે. ધારણ કરે ?
પર્યુષણ પર્વની વિશુદ્ધ રીતે આરાધના કરવા ઈચ્છનાર આપણે આાપણા સામે ઉપસ્થિત થતા પ્રશ્નોને એમાં રહેલી સિદ્ધાંતિક વિવેકભર્યું જીવન જીવવા પ્રયત્ન કરે, મૈયાદિક ભાવના કેળ• દૃષ્ટિએ વિચારવામાં આવે તે ઘણા ખરા પ્રશ્નો સહેજમાં જ ઉકે- વવી અને જીવનમાં સિદ્ધાંતિક દૃષ્ટિ મેળવવી એ જ સાચી પjપણુલાઈ જાય. પણ જો એ સૈદ્ધાંતિક દૃષ્ટિને દૂર રાખવામાં આવે
પર્વની આરાધના છે. અને એ જ સ્વ-પર કલયાણુનું મુખ્ય તે આજની આપણી કઢંગી દશાને ઉકેલ બીજો એકેય નથી.
અંગ છે એમ માનીને જ આપણે ચાલવું જોઈએ. ગયા સૈકાને ઇતિહાસ આપણને કહી જ રહ્યો છે કે આ સૈદ્ધાંતિક
વડોદરા દૃષ્ટિ ન હોવાને કારણે જન શ્રીસંધ સામે જેટલા પ્રશ્નો કે પ્રસંગે શ્રીધણ વદિ ૭ '
મુનિ પુણ્યવિજયજી
| SR No. | 525933 |
| Book Title | Prabuddha Jivan - Prabuddha Jain 1948 Year 09 Ank 17 to 24 and Year 10 Ank 01 to 16 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Manilal Mokamchand Shah |
| Publisher | Mumbai Jain Yuvak Sangh |
| Publication Year | 1948 |
| Total Pages | 244 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India |
| File Size | 28 MB |