________________
- તા. ૧૫-૧-૪૮
પ્રબુધ જેન
| પિતા:-મુકેશ ! જીન્દગીમાં મેં તને કઈ દિવસ કોઈ કામ કરવાની ના પાડી નથી, નથી તને કયારેય બે શબ્દો કહ્યા. આજે તને મારે ન શકે આટલું કહેવું પડે છે. એક પિતાનું હૃદય તું નહિ સમજી શકે? તારા ઉપર મેં કંઈ મીનારા ચહ્યા છે. મારી સધંળી આશાઓ આજે તૂટી પડવાની તૈયારીમાં છે. અમંગળને હું મારી આંખો સમક્ષ જોઈ શકું છું. બેટા ! આજે તારી પાસે ભીખ માગું છું કે તું જવાનું માંડીવાળ–મારે અંતરઆત્મા કયારેય જુઠ્ઠો પ નથી. '
ડોકટર:-પિતાજી, તમારું વચન મેં કદાપિ ઉથાપ્યું નથી. તમારી લાગણી મેં કદી...કદાપિ...દુભાતી નથી. તમારો પ્રેમ હું સમજી શકું છું તમારી સલાહની હું અવગણના કરતા નથી. પણ તમે જ મને શીખવ્યું હતું કે “આ દેહ ક્ષશુભંગુર છે. એને શે. ભરેસ’–મુંબઈમાં જ કેટલાય માણસે અકસ્માતથી મરે છે
જે મરવાનું જ છે-તે કર્તવ્ય બળવતાં મરી જવાય તે જીવન . પણું ધન્ય થઈ જશે. ''
જીવનમાં આકરા ઝંઝાવાત સામે પ્રતિકાર કરવાનું તમે મને નથી શિખવું? મૃત્યુની સામે નિડતા કેળવવાનું તમે મને નથી શિખવ્યું?–તે પછી આ ઉકળાટ, આ અજપ શા માટે? શા માટે નિદોનાં લેહી રેડાઈ રહ્યા હોય, સારવારનાં અભાવે ? માણસો
જ્યારે મરી રહ્યા હોય ત્યારે શું હું બીકણ બાયલાની જેમ ઘરમાં . બેસી રહું? બેલે...બેલે જવાબ દે...કંઈ વિધવાને
એકને એક વ્હાલસે. દીકરો...કોઈ સંયુકત કુટુંબને આશા દીપક એકને એક રળનાર-ગુંડાની છરીને ભગ બન્યા હેય...એ બધા મરી રહ્યા હોય...સારવારના અભાવે ત્યારે શું હું ઘરમાં બેસી રહું...બેલે...જવાબ દે..ઓ...ઓ...મારે ધમ મને પુકારી રહ્યો છે-માનવતા મને સાદ દઈ રહી છે. કર્તવ્ય મને સેડમાં લેવા હાથ પ્રસરી રહ્યું છે–પિતાજી ! મને માફ કરે... મને જવા દે... મારે ધર્મ મને બજાવવા દે ! જય છે)
'' પ્રવેશ ત્રીજો
સ્થળ:-હોટલ. સુલતાન: (ગાતા ગાતા આવે છે. બેચાર જણા બેઠા છે.) જબ તુહી ચલે પરદેશ, લગાકર ઠેસ, ' હે પ્રીતમ પ્યારા....
(બધા હસવા માંડે છે) મહમદ :--બસ યાર, એક ચા પીલાદે, : " રહીમ :-હાં. હાં, મહમદ તું ચા પીલા ઔર સુલતાન સમાસાખીલયેગા. યે છોકરા ! ચાર ચા ઔર ચાર સંમેસા લા.
સુલતાન :-અરે, યાર દે મંગાએ દે, દો મેસે ચાર બના લેંગે. પૈસે કહાંસે દેગે ?
રહીમ:-કયા યાર તુમ ભી કંજુસી કરતા હૈ પૈસા પૈસા કયા કરતાં હૈ? એક દીન વે બની કી દુકાન તેડી તે ફીર પંસે
હી પૈસા.. ' ' . . , , , , (છોકરે ચા લઈને આવે છે.)
સુલતાન:-અબે, દે ઔર રકાબી કયું નહિ લાયા. દેખતે . નહિ યાર આદમી હૈ,
રહીમ :-મંહમદ, કલ તે તમને કમાલ કર દીયા. : -: મહંમદ કમાલ, કંયા યાર, બારા કાટ ડાલા, કલ તે હમારા 'હીરસો સબસે સ્તી થા.'
સુલતાન:--ઐસાતે મે'તે ભી સાત કાટા. લેકીન મીલા કુછ નહિ. જે બનીયાકી જેઅમેસે પૈસા નિકાલતા થા ઔર
સાજ. આ ગયા, પૈસા ભી ગ્યા ઔર બકરા ભી છટક ગયા - (ગાડીવાળો સતારે આવે છે.)
- છે કે રહીમ:-આઈએ. મીયાં, કયા કામ ખતમ કરકે આયા ને 1 - સતાર:-અરે, મત પૂછીએ, આજ તે ૫કડા ગયા થા. માંડ જાન બચાને આયા હું ,
મહમદ:-કયું ક્યા હુઆ!
સતાર:-કયા હુઆ કયા. ગુલાલવાડીએ એક બકરા પકડા. ઉસકે સાથ ઉસકી ઓરત બી થી. બોલા, ચલ ચોપાટી બરસાત આતા થા. ઇસલીએ મૈને ભી ઉપર કપડાં ડાલ દીઓ. સમજા કે અબ બકરા પુરેપુરા પીજરે મેં આ ગયા. લેકીન જબ નળબારસે અપને મહેલેકી તરફ લીયા તે ઉસ્કી એરત શક હુઆ-તે પૂછા “અય! ગાડીવાળા કહાં લેતા હૈ, તે મૈને કહા ચૌપાટી હી લેતા હું. લેકીન ઉસકા મર્દ સમઝ ગયા ઔર ફીર.
મહમદ :-રીર ! સુલતાન :-રીર !
સતાર :-ફીર કયા ગાડીમેં દેને ખડે હોકે લગે ચીલાને પેલીસ, પોલીસ, બચાઓ, બચાઓ.’
મહમદા-રીર કયા હુઆ,
સતાર:-હુઆ કયા ? એક સાર્જટ દેડ કે ગાડીમેં ચડ ગયા ઔર બેલા ગોલી માર દુંગા. ગાડી ખડી કર.
સુલતાન :–તે ફિર તુને ગાડી ખડી કર દી?
સતાર:–તે કયા નહિ !...અરે ! ગોલી માર દેતા તે મેં હું ખુદ હી બકરા બન જાતાં.
રહીમ:–દેખો, દેખો, વે કઈ પટલુવાલા, ઇસ તરફ હી . આતા હૈ.
મહમદ :–લગતા હૈ કોઈ હિંદુ જૈસા.
સુલતાન :-માલુમ તે ઐસા હી હોતા હે. કોઈ કોંગ્રેસવાલા હૈ. અબે એય, દેખ-શિકાર છટકને ન પાય.
ગુલામ :–અરે યાર, તે અપને ડેકટર સાબ હૈ. . મહમદ :–કૌન ડોકટર?
ગુલામ :-ક્યા તુમ નહિ પહેચાન છે. જે તે બહાત દફે ઈધર આતા હૈ. મૈસા ભી તુફાન હો લેકીન વિ તે બીના ગભરાયે આતા હૈ. અપને મહાલેકા બહોત આદમી ઉસકે પાસ જાતા હૈ. મેરી મા જબ બહેત બીમાર હો ગઈ થી તે ઉસીને હી ઉસકી જાન બચાઇથી. તે કહેતે થે ઉસકો કલેશ હો ગયા થા.
મહમદ :–લેકીન હૈ તે હિંદુને !
ગુલામ :-.....લેકીન બહોત અચ્છે આદમી હૈ. હમ લેગ ઉસે નહિં મારેગે.
સુલતાન:-ખે ચલ ચલ, આઈ દયા કરનેવાલી, કુછ ભી હો ઔર કંસાબી હો લેકીન હૈ તે હિંદુ ને! એસી ઔરત જેસી બાત કરનેવાલાકા હમારે સાથ કામ નહિં. તુમ કયાં પાકિસ્તાન લેગ. મહમદ, એ બકરા મેરા હૈ.
મહમદઃ-તેરા કૈસા ? પહેલે તેમ રહીમને દેખા થા, અચ્છા, કઇ બી મારે, અપનેમેં ઝધડા નહિ હોના ચાહીએ.
ગુલામ:-નહિં, હમ લેગ ડાકટર સાબકો નહિં મારેંગે, ઉસને હમારા કુછભી નહિં બીમાડા હૈ. મેરી મા જબ અચ્છી હુઈ તે મેં ઉસ્ક પૈસા દેને કે લીએ ગયા ઔર પુછા...સાબ, કિતને રૂ૫યે-તે ઉસને કહાં “બારા''. લેકીન મેરી પાસ તે સિફ સાત રૂપી આ યા. ઔર વે બી બાજુવાલેકા પાસે ઉછીને લીધે હૈં. લેકિન ઉનકો જબ યે માલુમ હુઆ તે એક કેડી ભી મેરે . પાસે નહિં લીયા.
રહીમ:-- અરે ! એ તે એકદમ નજદીક આ ગયા.
સુલતાન:-અબે દેખ ગુલામ, તેરી બાત સુનનેકા બખત નહિ હૈ મહમદ, સબ અંદર ચલે જાવ. (ડેકટર આવે છે. પાછળથી હુમલો થય છે).
(અંદરથી કાદીર દોડતો આવે છે.) કાદિર:-સબૂર, સબૂર, ઠેર-તુમ લેગને યે કયા કિયા. કિસીકે મારતે હૈ, વો તે હમારે ડાકટ રસાળ હૈ. .
મહમદ :-ડાકટર, હુઆ તે કયા હુઆ, લેકીન હૈ તે હિંદુને ?
કાદિર: લેકીન, વે હિંદુને કિતને મુસલમાનકી જાન , બચાઇ હૈ તુહે માલુમ હૈ?