Page Text
________________
- પ્રબુદ્ધ જૈન
તા. ૧-૭-૪૫
सच्चस्स आणाए उबलिए मेहाबी मारं तरति ।
છે. આવી વ્યકિત આ ઉમ્મરે અને આવી નાજુક શરીરસ્થિતિ હોવા સત્યની આણમાં રહેનારી બુદ્ધિમાન માનવી મૃત્યુને તરી જાય છે.
છતાં પિતાની જ શિષ્યા સાથે પરસ્પરની વયની આટલી બધી અસમાનતાની ઉપેક્ષા કરીને લગ્ન કરે આ કદિ કલ્પનામાં ન આવે એવી
એક ઘટના બની છે અને તેથી જ સમાજ આ સંબંધમાં વિસ્મય પ્રબુદ્ધ જે ન
અનુભવી રહેલ છે. (૪) વળી ઉપર જણાવેલ કારણો ઉપરાત આ सत्यपूतां बदेवाचम्
લગ્નસંબંધ વિશેષત: ધાતક એટલા માટે બને છે કે શ્રી રામનારાજુલાઈ ૧
યણ પાઠક હીરાબહેનના કુટુંબની એક અંગભૂત વ્યક્તિસમાન હતા. હીરાબહેનના પિતા શ્રી રામનારાયણને પિતાના મોટા ભાઈથી પશુ
વિશેષ લેખતા. નાનાં મોટાં વેકેશને મોટે ભાગે તેઓ મુંબઈ ખાતે શ્રી એક વિલક્ષણ લગ્નઘટના
હીરાબહેનના ઘેરજ ગાળતા. હીરાબહેનના માબાપને શ્રી. પાઠક ઉપર . તા. ૧૮-૬-૪૫ ના રોજ અધ્યાપક શ્રી રામનારાયણ પાઠકે
- અસાધારણ વિશ્વાસ હતો અને તેના કારણે હીરાબહેન પાઠક સાથે દિ મુંબઈની કવે કેલેજના અધ્યાપિકા શ્રી. હીરાબહેન મહેતા સાથે કરેલું
ગમે ત્યાં જાય, ગમે ત્યાં ગમે તેટલા દિવસ રહે તે બાબતમાં તેમના લગ્ન ગુજરાતી જનતામાં ભારે ચર્ચાસ્પદ અને વિસ્મય પમાડનારું
માબાપના મનનું એક રૂંવાડું સરખું પણ ફરકતું નહિ. શ્રી. પાઠકે નીવડ્યું છે. આજ કાલ યોજાતાં અને ચર્ચાસ્પદ બનતાં અનેક લગ્ન :
આ લગ્ન સંબંધ સ્વીકારીને હીરા બહેનના માતાપિતાનો ભારેમાં ભારે | સંબધે કરતાં પ્રસ્તુત લગ્ન વિલક્ષણ પ્રકારનું છે. આ કાંઇ એક સ્ત્રીની
વિશ્વાસ દ્રોહ કર્યો છે. આ લગ્નવિધિ હીરાબહેનના કુટુંબીઓથી કેવળ છુપી | હયાતીમાં બીજી સ્ત્રી કરવાને કઈ કીસ્સ મથી; એકના ભોળપણને
રીતે કરવામાં આવી છે. જો શ્રી રામનારાયણ પાઠક જેવી એક લાભ લેવાતું હોય કે પરણનાર વચ્ચે કોઈ છેતરપીંડી કરવામાં આવી
આદર્શ પરાયણ અને સાધુચરિત વ્યક્તિ આવું કરી બેસે તે કયા હોય એ પણ આ કઈ બનાવ નથી. જે ઘટનાથી હજુ આપણે
માબાપે આજે કોનો વિશ્વાસ કરવો એ એક મોટો પ્રશ્ન થઈ પડે છે. દેવાયા નથી તેવું સ્થળ, જાતિ કે કુલઝમાગત ધર્મનું અસાધારણ શ્રી હીરાબહેન ' સ્વતંત્ર રીતે વિચાર કરવાનું સામર્થ્ય ધરાવતી '' અંતર દાખવતી એવી કઈ લગ્નધટના આ નથી. વિશેષતઃ આ લગ્ન પ્રાણવાન સંસ્કારમૂર્તિ છે. તેમનામાં સ્વાતંત્ર્ય સાથે સંયમને મેં સારી
કોઈ ક્ષણિક આવેગનું પરિણામ નથી. બંને વ્યકિતઓ લાંબા મને- સુમેળ જોયે છે. તેમનામાં કઢંગું, અસ્વાભાવિક abnormal-એવું કશું દિ મંથનના પરિણામે અને સાધક બાધક સર્વ બાજુઓને પુરો વિચાર જોવામાં કે અનુભવવામાં આવ્યું નથી. તેમની સાથેના અંગત પરિચયના | કરીને સ્વેચ્છાએ લગ્ન સંબંધથી જોડાયેલ છે. આમ છતાં પણ કોઈ પરિણામે બંધાય આ મારો અભિપ્રાય છે. આ બધું જોતાં આપણી : પણ માણસ અમુક લગ્ન સંબંધના સમાચાર સાંભળે કે તરત જ તેને નજરે કેવળ અસ્વાભાવિક લાગતે સંબંધ સ્વેચ્છાએ સ્વીકારી લેવા [ આધાત થાય અને સાંભળીને સહજ પ્રશ્ન કરે કે “આ શું સાચી તેઓ કેમ કટિબધ્ધ થયા હશે એ એક ભારે માનસિક કેયડે છે.
વાત છે ?” એવી આ એક વિચિત્ર ઘટના તે જરૂર છે જ. આ એમ છતાં પણ તેમને પોતાના જીવન સાથે બીજા કોના અધિકાર ઉપર . આઘાત સૌ કોઈ અનુભવે છે તેનાં કેટલાંક કારણો છે. (૧) સૌથી. કશે પણ કાપ ન પડે એ રીતે પોતાને ફાવે તે પ્રયોગ કરવાને [, મોટું, કારણ, તે બંનેની વય વચ્ચે મહદત્તર. શ્રી. હીરાબહેનની હું હતો એમ સમજીને તેમના વિષે આપણે મૌન ધારણ કરીએ
ઉમ્મર ૨૮ વર્ષની છે જ્યારે શ્રી. પાઠકની ઉર્જર ૫૮ વર્ષની અથવા તેજેના પરિણામે તેમનાં આખા ભાવી જીવનની અમુક મર્યાદા
છે. આ ઉપરાંત જે સ્થળે અર્થમાં આપણે લગ્ન સંબંધનો લગ્નસંબંધ સાથે જ નિર્માણ થઈ બેસે છે અને વિચિત્ર અને અi* વિચાર કરીએ છીએ તે અર્ધના ધોરણે વિચારતાં કોઈની પણ ભવનીય નાદ તેમના ચિત્તમાં કેમ ઉદ્દભવ્યો હશે એ વિષે આપણે
સાથે લગ્ન સંબંધથી જોડાવાને અપાત્ર ગણાય એવી શ્રી પાઠકની વિસ્મય અને સાથે સાથે વિષાદ અનુભવીએ. પણ શ્રી રામનારાયણ E જર્જરિત શરીરસ્થિતિ પણ પ્રસ્તુત સંબંધની આલોચના કરતાં પાઠક વિષે આમ વિચારી શકાય તેમ નથી. તેમની જવાબદારી ઘણી
આપણા ધ્યાન ઉપર આવ્યા વિના રહેતી નથી. (૨) બીજું કારણ મોટી હતી; તેમના સયાગે ઘણા ભિન્ન હતા. તેમનું આ કાય છે. બન્ને વચ્ચે વર્ષોથી સ્થપાયલે ગુરૂ શિષ્યાનો સંબંધ. શ્રી હીરાબહેન કર્વે કઈ પણ રીતે સંહજે ક્ષમ્ય બની શકતું નથી. સદ્ભાગ્યે આવા લગ્ન જ યુનીવર્સીટીની પી. એ. ની ડીગ્રી ધરાવે છે. આ ડીગ્રો જે નિબંધને - સંબધેનું અનુકરણ થવાનો સંભવ બંહુ ઓછો છે. કારણ કે હાથમાં : લીધે તેમને મળી છે તે નિબંધ શ્રી પાઠકની દોરવણી નીચે તેમણે દી લઈને ખાડામાં કુદી પડનાર માનવી જ્યાં ત્યાં મળતા નથી. પણ - આજથી કેટલાંક વર્ષ પહેલાં તૈયાર કર્યો હતો અને તે પહેલાં કેટલાક - આ બનાવે અનેક વિશ્વાસગ્ય સ્ત્રી પુરૂષોને અવિશ્વસાય બનાવ્યા છે - સમયથી તે આજ સુધી તેઓ બન્ને વચ્ચે આ પ્રકારને સબંધ ચાલુ એ કાંઈ જેવું તેવું સામાજિક નુકસાન નથી. ઈ રહ્યો છે. શ્રી હીરાબહેનની ગુજરાતી સાહિત્ય પ્રત્યેની નિષ્ઠા એક મીશનરી
આ બધે વિચાર આપણે શ્રી રામનારાયણ પાઠક તથા હીરાછે. જેવી છે. તેમનું આ સાહિત્યઘડતર શ્રી રામનારાયણ પાઠકને આભારી
બહેનના લગ્નને લગતા બાઘાંગે લક્ષ્યમાં લઈને કર્યો. પણ આ ઘટનાના છે. આ રીતે તેમની વચ્ચે રહેલો ગુરૂ શિષ્યાને સંબંધ કેવળ
મૂળમાં રહેલો એક પ્રશ્ન એ છે કે જેઓ વચ્ચે ઉમ્મર અને શરીર છેઔપચારિક, આકસ્મિક કે અલ્પકાલીન નથી, પણ વાસ્તવિક અને
સ્થિતિની આવડી મોટી અસમાનતા રહેલી છે અને જેમના લગ્ન - અનેક વર્ષો પયતનો છે. આ જ જ્યાં સંબંધ હોય છે ત્યાં જ્યારે
સંબંધને બાધક બીજા પણ અનેક અંગત કારણો જોવામાં આવે છે - લગ્ન સબંધનું નિમૉણ થયાના સમાચર બહાર આવે છે ત્યારે
તેઓના દિલમાં એકમેક સાથે લગ્નથી જોડાવાની વૃત્તિ કેવી રીતે [ ગુરૂશિષ્યોના સંબંધમાં અમુક પ્રકારના પાવિયની ભાવનાને આરેપ
ઉદ્દભવતી હશે ? બીજો પ્રશ્ન એ છે કે પરસ્પર વિષે ઉત્તરોત્તર વધતી કરવાને ટેવાયેલ સમાજ સ્વાભાવિક રીતે સખ્ત આંચક અનુભવે છે.
જતી કામાભિમુખતા એ જ માત્ર આવા લગ્ન સંબંધેની પ્રેરક ભૂમિકા . (૩) ત્રીજું કારણ શ્રી. રામનારાયણ પાઠક વિષે સારા સમાજના અસા
હોય છે કે એ સિવાય અન્ય કોઈ ઉચ્ચતર ભૂમિકાની સંભાવના થઈ શકે - ધારણ આદર બુદ્ધિ અને તેમના ચારિત્ર્ય વિષે સમાજને ધણે જ છે ખરી? આ બંને પ્રશ્નો જરા વિગતવાર પૃથકકરણુની અપેક્ષા ધરાવે છે. ' - ઉચે ખ્યાલ. શ્રી. પાઠક માત્ર સાક્ષર કે કવિ જ નથી. તેઓ એક સ્ત્રી પુરૂષના સંબંધનું સ્વરૂપ જ એવું છે કે કોઈ પણ સ્ત્રી પુરૂષ કે સુક્ષ્મ વિવેચક અને સારાસારના મિમાંસક છે. વિશેષમાં સંયમ ઉપર વચ્ચે જેમ જેમ પરિચય વધતું જાય છે તેમ તેમ તેમનામાં વધારે તેઓ હંમેશા સાધારણુ ભાર મૂકતા આવ્યા છે. દૃષ્ટિqતં થ7 સહવાસની આકાંક્ષા ઉભી થતી જાય છે. આવા સંબંધોમાં બીજા કેાઈ
આ તે તેમને મુદ્રાલેખ છે. તેમની સત્તાવીશ વર્ષ જેટલી બહારના અનુલ્લંધનીય અન્તરા આડે આવે તેમ ન હોય તે બન્નેના. ઇ લાંબી વિધુર અવસ્થા પણ તેમના અસાધારણ સંયમી જીવનની સૂચક દિલમાં સતત સાહચર્યની કલ્પના ઉગે છે; એ કલ્પના ધીમે ધીમે ઈછાનું
| SR No. | 525930 |
| Book Title | Prabuddha Jivan - Prabuddha Jain 1945 Year 06 Ank 17 to 24 and Year 07 Ank 01 to 16 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Manilal Mokamchand Shah |
| Publisher | Mumbai Jain Yuvak Sangh |
| Publication Year | 1945 |
| Total Pages | 190 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India |
| File Size | 22 MB |