Page Text
________________
. પ્રબુદ્ધ જૈન
તા. ૧૫-૧૨-૪૫.
રાષ્ટ્રની આઝાદી
એજ અમારી પ્રેરણા હતી: એજ અમારી તમન્ના હતી | (બમની ઐતિહાસિક આઝાદ હિંદ ફોજની કેટલીયે વિગતે આજે સામયિક પત્રમાં પ્રગટ થઈ ચુકી છે. તે ફોજના ત્રણ અગ્રગણ્ય સેનાનીઓ ઉપર કેટલાક આરોપસર દીલ્હીમાંના લાલ કીલ્લામાં યોજાયેલી લશ્કરી કોર્ટમાં આજે કેટલાક દિવસથી અતિ મહત્વને મુકામે ચાલી રહેલ છે. સરકાર પક્ષે સર નસરવાનજી એજીનિયર અને બચાવ પક્ષે એડવોકેટ ભુલાભાઈ દેસાઈ, બેરીસ્ટર અસફઅલી, પંડિત જવાહરલાલ નહેરૂ અને અન્ય ધારાશાસ્ત્રીઓ ઉભા રહ્યા છે. જગ્યાના અભાવે આ કેસની વિગતે આ પત્રમાં પ્રગટ થઈ શકતી નથી. પ્રસ્તુત મુકદમાં દરમિયાન કેપ્ટન “શાહનવાઝખાન, કેપ્ટન સહગલ, અને લેફટનન્ટ ધીલન એ ત્રણ આરોપીઓએ જે બચાવનામાં રજુ કર્યા છે તે ભારે પ્રેરક અને ચેતના પ્રદીપક હેઈને તેને અનુવાદ અહિં પ્રગટ કરવામાં આવે છે. આ અનુવાદ કરી આપવા માટે શ્રી. સરલાબહેન સુમતિચંદ્ર શાહને આભાર માનવામાં આવે છે.
તંત્રી) કેપ્ટન શાહનવાઝનું નિવેદન
હિંદી લશ્કરમાં સેવા કરી હતી. પહેલા અને બીજા વિશ્વયુદ્ધમાં મારા - કેપ્ટન શાહનવાઝખાને કોર્ટ સમક્ષ પોતાનું નિવેદન કરતાં કુટુંબનાં તમામ સશક્ત માણસો લશ્કરમાં જોડાયા હતા. અત્યારે જણાવ્યું કે “મેં અપરાધ કર્યો નથી કે જેને માટે કોર્ટ માર્શલ કે એમાંના ૮૦ કુટુંબીઓ ઓફીસર તરીકે હિંદી લશ્કરમાં સેવા બજાવી બીજી કઈ કોર્ટ તરફથી તપાસ થવી જોઈએ. બ્રીટન સામે યુદ્ધમાં રહ્યા છે. પિતે એ કુટુંબને છું કે જેમની તાજ પ્રત્યેની વફાદારી એ ભાગ લેવાના મારી સામેના આરેપને ઇન્કાર કરતા નથી. પરંતુ એક અણમોલી પરંપરા ગણાય. જાપાનને હાથ કેદ પકડાયા બાદ મેં મેં આઝાદ હિન્દની કામચલાઉ સરકારના સભ્ય તરીકે એ કાર્ય કર્યું મારી નીચેના માણસેના લાભ માટે આઝાદ હિન્દ ફેન્દ્રમાં સ્વયંસેવક હતું. એ સરકારે માતૃભૂમિ હિન્દની મુકિત માટે આધુનિક યુદ્ધના તરીકે જોડાવાનો નિર્ણય કર્યો હતે. જે એ જ જાપાનની કાયદા પ્રમાણે યુધ્ધ જાહેર કર્યું હતું અને એ સરકારના સિન્યને શેષણનીતિ આગળ નમતું આપે તે એમાં ભાંગડ કરવાને
અમારી સામે લડતા બ્રીટીશ સૈન્યએ પ્રતિપક્ષી તરીકે સ્વીકાર્યા હતા. અથવા તો એ ફોજને છિન્નભિન્ન કરી નાંખવાનો મેં મકકમ - જ્યારે મેં આઝાદ હિન્દ ફોજમાં જોડાવાનો નિશ્ચય કર્યો ત્યારે મેં નિર્ણય કર્યો હતો.” મારૂં જીવન મારું ઘર, મારૂં કુટુંબ અને વંશવારસાની રીતરસમરૂપ આગળ ચાલતાં શાહનવાઝખાને જણાવ્યું કે “નેતાજી સુભાષચંદ્ર બ્રીટીશ તાજ પ્રત્યેની વફાદારીનું બલિદાન આપવાનો નિશ્ચય કર્યો. અને બેઝને મેં હિન્દમાં કદી જોયા નહોતા તેમજ એમની પ્રવૃત્તિ વિશે જો મારે સગભાંઇ પણ મારા માર્ગ વચ્ચે આવે તે તેની સામે પણ પણ હું જાણતો નહે. પણ મલાયામાં મેં બોઝના સંખ્યાબંધ - લડવાનું મેં નક્કી કર્યું. ૧૮૪૪ માં થયેલા યુધ્ધ દરમ્યાન અમે સામ- ભાષણ સાંભળ્યાં એની મારા પર ગંભીર અસર થઈ. એમના ભાષણ સામાં લડયા હતા અને એ ઘવાયા હતા. શીન ટેકરીઓમાં થયેલા અને વ્યકિતને મારા પર જાદુઈ અસર કરી એમ કહેવામાં હું યુદ્ધ સમયે હું અને મારો પિત્રાઈ લગભગ દરરોજ બે મહિના સુધી, જરાપણ અતિશયોકિત કરતું નથી. એમણે અમારી સામે હિન્દુસ્તાનનું સામસામા લડયા હતા. અમારી સામે એકજ પ્રશ્ન હતો કે રાજાને સાચું ચિત્ર રજુ કર્યું. જીવનમાં પહેલીજવાર હિન્દને એક હિંદી થી વફાદાર રહેવું યા દેશને ? મેં મારા દેશને વફાદાર રહેવાનું નકકી નજરે જોયું. સુભાષ બેઝને સ્વાર્થ ત્યાગ, એમની દેશ પ્રત્યેની ભકિત કયુ અને મારા નેતાજી સુભાષચંદ્ર બેઝને વચન આપ્યું કે હું મારા એમની નિખાલસતા, જાપાનની ઈચ્છાઓ આગળ નમતું આપવાની દેશને ખાતર મારી જાતનું બલિદાન આપીશ.”
એમની સાફ ને, એ બધાએ મારા પર ખુબ અસર કરી.' - ખુનને ઉ-તેજન આપવાના આરેપને ઇન્કાર કરતાં કેપ્ટન શાહનવાઝખાને જણાવ્યું કે “અમને ગમે યા ન ગમે પણ જાપાશાહનવાઝ ખાને જણાવ્યું કે “તાજના ધારાશાસ્ત્રીએ રજુ કરેલી નીઓએ હિંદમાં આવવાને ચોકકસ નિર્ણય કર્યો હતો અને હિંદની હકીકતો ખરી હોય તે પણ મારે અપરાધ સાબીત કરી શકાય તેમ ધરતી પર યુદ્ધ થવાની પુરી સંભાવના હતી, કારણ કે બ્રીટીશ દળે નથી. મહમદ હુસેન સ્વેચ્છાએ આઝાદ હિન્દ ફોજમાં જોડાય હતે જાપાનીઓની આગેકુચ અટકાવી શકશે એમ હું માનતો નહતો. અને એના શિસ્તને તાબે થયું હતું. કટોકટીની ક્ષણે એણે એ ફેજ- અમે મલાયા પરનું આક્રમણ નિહાળ્યું હતું અને એનું પુનરાવર્તન માંથી નાસી જવાનો પ્રયત્ન કર્યો હતો અને બીજાઓને તેમ કરવા હિંદમાં જોવા અમે ઇચ્છા નહોતા.' અમે વિચાર્યું મલકામાં “ઉશ્કેર્યા હતા. એ જે પિતાના પ્રયાસમાં સફળ નિવડ હેત તે મારી લાચાર યુદ્ધ કેદી તરીકે પડયા રહેવા કરતાં મારા દેશના સરદારી હેઠળના દળની માહીતી બ્રીટીશ પાસે તે લઈ ગયે હોત જે સ્વમાન, માલમિલકત અને જીવનના રક્ષણ માટે હાથમાં રાઈફલ લઉં અર્થ અમારે માટે પૂરેપૂરી આફત રૂ૫ નીવડત. આઝાદ હિન્દ ફોજને તે હું વધુ ઉપયોગી નિવડશ. આઝાદ હિન્દ ફેજમાં અમે એવા કાયદા પ્રમાણે અને બધા સભ્યદેશના લશ્કરી કાયદા પ્રમાણે પણ માણસેની ભરતી કરી હતી કે જે જરૂર પડતાં-જાપાનીઓ એવચની આ ગુન્હ મતની સજાને યોગ્ય ગણાય એટલો ગંભીર અને ઘણા- નિવડે તે-તેમની સામે લડવા તૈયાર રહે. આ વસ્તુસ્થિતિ ફરીયાદ પાત્ર હતા. આમ છતાં મેં એને મોતની સજા કરી અથવા મારા પક્ષના સાક્ષીઓએ પુસ્વાર કરી આપી છે.” આઝાદ હિન્દ ફેજમાં હુકમથી એને ઠાર કરવામાં આવ્યું એ ખોટું છે. મહમદ હુસેન અને જોડાવા માટે યુદ્ધકેદીઓ પર દબાણ કરવાને એમણે ઇનકાર કર્યો તેના સાથીદારોને ઔપચારિક રીતે મારી સમક્ષ ઉભા કરવામાં આવ્યા હતાં અને આઝાદ હિન્દ ફોજમાં જોડાવા માટે કોઈ પર દબાણ ન હતા. તેમની સામે તહોમતનામું ઘડવામાં આવ્યું નહોતું. મેં મહમૂદ થાય એ જોવા માટે એમણે એફીસરોને સખત સજા થશે એવી હુસેનને સખત ચેતવણી આપતાં જણાવ્યું કે તેણે એ અપરાધ કર્યો ચેતવણી આપી હતી. નેતાજી સુભાષચંદ્ર આઝાદ હિન્દ ફેજમાં જે છે કે તેને માટે તે હાર થઈ શકે અને તેને ઠાર કરે જોઈએ. ગમે માણસો સંપૂર્ણ આત્મભોગ આપવા તૈયાર ન હોય તેમને જ છોડી તેમ મેં તે વાત ત્યાંજ પડતી મૂકી અને આરેપીને ફરી મારી સમક્ષ જવાની ચેતવણી આપી હતી અને ફેજમાં રહેનારાઓને તેમણે યા તે રેજીમેંટના સરદાર સમક્ષ ઉભું કરવા જણાવ્યું. રેજીમેટના ભૂખ, તરસ સખત કુચ અને છેવટે મૃત્યુને સામને કરવા તૈયાર સરદારને આવા કેસે તપાસવાની સત્તા અપાઈ હતી. કેસ મારી રહેવાની ચેતવણી આપી હતી. સમક્ષ ફરી આવ્યું નહિ કારણ કે એવી પરિસ્થિતિ પાછી ઉપસ્થિત કે. શાહનવાઝ ખાને આગળ ચાલતાં જણાવ્યુ કે “મેં મારી થઈ નહિ.” *
નજરે દૂરપૂર્વના ગરીબ હિન્દીઓને પિતાનું સર્વસ્વ આપતાં જોયા પિતાના કુટુંબની બ્રીટીશ સાથેના સંબંધની ૩૫રેખા વર્ણવતા અને આખા કુટુંબે આઝાદ હિંદ ફોજમાં જોડાતા એને પિતાના દેશને કેપ્ટન શાહનવાઝ ખાને જણાવ્યું કે “મારા પિતાએ ત્રીસ વર્ષ સુધી માટે ફકીર બનતાં જોયા. મને લાગ્યું કે અમને એક ખરેખર નેતા
| SR No. | 525930 |
| Book Title | Prabuddha Jivan - Prabuddha Jain 1945 Year 06 Ank 17 to 24 and Year 07 Ank 01 to 16 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Manilal Mokamchand Shah |
| Publisher | Mumbai Jain Yuvak Sangh |
| Publication Year | 1945 |
| Total Pages | 190 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India |
| File Size | 22 MB |