Prabuddha Jivan - Prabuddha Jain 1945 Year 06 Ank 17 to 24 and Year 07 Ank 01 to 16

SR No.: 525930
Original Sutra Author: N/A
Author: Manilal Mokamchand Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1945
Total Pages: 190
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 22 MB

Page 146

૯૨
પ્રબુદ્ધ જૈન
કાયદાના કડક અમલ !
(પૃષ્ઠ ૮૪ થી ચાલુ )
વ્યવહારૂ ડહાપણની મદદથી પહેલા હુ'' તે શમાવતે હતા ! 'આ રીતે મારા આત્મામાં બળવા અને છેતરપીંડી નિશદિન ચાલ્યા જ કરતા. રાજ કૂંડુ સત્તા અને ભાવનાની હડફેટે ચડતા હતા અને જીવન વહતેા હતે. “આવે તે હું કયારેય નહેા. ત્યારે આમ કેમ થયું...? મને કેણે આવા કરી નાંખ્યો ? આ તેા અસહ્ય છે" એમ માની ધણી વખત ઘરને “હુ’ખેલી ઉઠતા કે “મૂકી દેતે એ હૃદયવિદારક ધંધા અને કાયદો ! તને કર્યો સત્તા અને પૈસાના એટલેા બધા માહ છે ?' ત્યારે મન કહેતુ' કે ‘‘ખાટું, તદ્દન ખાટુ'. કાણુ કહે છે કે મને સત્તા અને પૈસા નથી ગમતા? મેં કયારે ખાવામાં કુરિયાવાળું પેરબદરી ધી અને કેસરી દુધના કટારા નથી યાં? મને ગાલીચા અને સારી સજાવટ વંગરના ધરની શરમ કયારે નથી આવી? પેાતાની નહિ તે પારકાની . મેટરકારની સહેલગાહ મને કયારે મીઠી નથી લાગી ? મે ધી કેરી ન ખરીદી શકાણી ત્યારે રડતાં છેકરાઓને જોઇ મારી ધનહીન દશાએ મને નથી રડાવ્યા ? સારાં કપડાનાં અભાવે સગા ભાણેજના લગ્નમાં જતાં હું નથી અટકી ગયા? રસ્તામાં નીકળતા મારા લતાના માણસોની સલામાના મતે ગવ નથી થયું ? મને દુનિયામાં ધનિકાના જેવુ...જ બધુ જોઇએ છે. લેાકેાની સલામે અને ખીજા ઉપર મારી છાપ પડે તેમ જોઈએ છે. એ બધું આવે છે મારા આ કાયદાના અમલવાળા હૃદયવિદારક ધંધામાંથી. તે છેાડીને આટલા વર્ષે કાને આધારે જાઉં' ! કર્યાં જાઉં ! ભાષના ઠીક છે, પણ.........હું ફકીર નથી. સન્યાસી નથી એટલે લાચાર છુ! આજે તે હું નાઁ Root યંત્રમાનવી છું. તે ખરૂ છે. પણ કરૂ શું?........
તે
મારી આશીસમાંથી ઝુંપડાં પાડી નાંખવાની, અને જો જાતે ના પાડે તે સુધરાઇએ તેના ખર્ચે પાડવાની નેોટીસ છુટી હતી. આ તૈટીસના સામને કરવાની બળવાખેાર તિથી તે નહિં, પણ ખીજી કાઇ યોગ્ય જગ્યા નહિં મળી હાય તેથી અગર તે। સુધરાઇ જેવી કલ્યાણક” સંસ્થા, કીડી ઉપર કટક લઇ, પારેવડાં જેવાં રાંકને રંજાડવા દોડતી ન જ આવે એવી શ્રદ્ધાથી તેઓએ ઝુંપડાં પાડયાં નહિ. કદાચ થોડા વધુ સમય નીકળી જાત, પણ બાજુમાં થયેલી મીલના શ્રીમંત માલિકે ફરિયાદ કરી એટલે એક દિવસે મજુરા અને પેાલીસાનું ટાળુ લઇ ગયાં. અને ઝુપડાં પડાવી નાખ્યા તે દિવસ હું કદિ નહિ ભૂલું. હૈયું કહેતું હતુ. ગરીના ઝુપડાં રાખવાનું અને હાય ચલાવતા હતા ઝુંપડાં પાડવા કાતીલ કુઠાર ! ભાવના કહેતી હતી કે “બુરૂ” થયું”, નાકરિયાત માનસ કહેતુ હતુ` કે “દ્વાશ પસું ! બ્રાણુ ગ” !
ઝુપડાં પાડવાની સાથે થોડી ઘણી કચરાપટ્ટીમાંથી વીણીને કામમાં લીધેલી તેઓની ભાંગી તુટી ઘરવખરી પણ માટીમાં મળી ગઇ. એક તરથી છે।કરાંએ ભૂખે રડતાં હતાં; કારણકે ઝુપડાં પાડવા આવશે તે ભયથી તેઓ માગવા કે મજુરી કરવા ગયા નહાતાં. સ્ત્રીએ રડતી રડતી કંઇક અસ્પષ્ટ શાપા વરસાવતી હતી. એક બે માળા પહેરેલા વૃદ્ધો સજળનેત્રે આકાશ સામે જોઇ ભગવાનને ઠપકા આપતા હતા. મલ્લાપા અને તેની સ્ત્રી નાગામા બધાને ધમકાવતા ધમકાવતા ભાંગેલી વસ્તુઓ વીણી એકઠી કરતાં હતાં. અને અમે સૌ સ્થિરભાવે ઉભા ઉભા ગરીમાની હાલતને કરૂણ તમામે જોતા હતા. મતે લાગે છે કે તે દિવસે તે કેઇએ ખાધું નહિં હાય. ભૂખ્યા ભૂખ્યા કાં તે રાષમાં ભાન ભૂલી. આપસ આપસમાં ઝઘડયા હશે; બાળકને ઢીમ્યાં હશે અને પછી થાકયાં હશે ત્યારે ભૂશૈયા ઉપર લાંબા થઇને સુતાં હશે!
તા. ૧-૧૦-૪૫
ઝુપડાં પાડતાં લાગેલી પેણી કલાક સુધી ત્યાં ઉભા રહેતાં વળેલે પસીના લૂંછી લુછીને મારા આખા રૂમાલ ભીંજાયા હતા; સૌ ખૂબ અકળાયા હતા; તે પણ તે વખતે જરાય ખ્યાલ ન આવ્યે કે ‘ભર ઉનાળાના બધા તડકા માથે લેતાં આ ગરીમાને શું વીતશે? તેના
માંદલા છે।કરાં અને
વૃદ્દોનું શું થાશે? તેની તેાડી ફાડી નાંખેલી
વસ્તુ
ફરી વખત કેમ વસાવશે? અને ઝુ ંપડા તેડવાની મજુરીના રૂપીયા ચાર તે કયાંથી ભરશે ?”
તે
赫
游
થોડાક દિવસ પછી તેજ લતામાં ફ્રી વખત જવાનું થયું ત્યારે તે લેાકાને રસ્તા ઉપર એક ઝાડ નીચે પડેલાં જોયાં. એક છેાકરા તુરતમાં મરી ગયા હતા અને તેનુ' શબ ખૂલ્લુ કફન વગર ત્યાં પડયું. હતું. અને મલ્લાપા અને નાગામા તેની પાસે બેઠા બેઠા રડતાં હતાં. એક આધેડ વયને માણસ તેની આખરી ક્રિયા માટે રસ્તા ઉપર જતા માણસે પાસે ભીખ માંગતા હતા. બીજા ત્રણ ચાર માણસે એક બીજી બિમાર બાઇ પાસે બેઠા હતા. પૈસા ઉધરાવનાર માણસે મારી પાસે આવી પૈસા માગ્યા. હું જવાબ કે પૈસા આપુ' તેટલામાં તે મલ્ટાપાયે આવી તેને વાર્યું કે “ધૂલ્લાપા ! એ તે આપણાં ઝુપડાવાળા સાહેબ છે. નથી. એળખતા ? માણસ તા એળખતાજા કે કાની પાસે માગું છું? સાહેબ, મનમાં કાંઇ ન લાવતા, તમ તમારે જાવ, એ માણસ તા મુરખ છે. એને ખબર નથી કે કયાં મગાય અને કયાં ન મગાય ! એની વતી હુ મારી માગું છું.” આમ કહી નીચે નમી મારા પગની રજ માથે ચડાવી ધૂલ્લાપાને લઈને ચાલી ગયે.
હુ' ત્યાં કયાંય સુધી ઉભો રહ્યો. મેં ઝાડ નીચે બેઠેલા માણસાને મારી તરફ તાકીને જોતાં જોયાં અને મને લાગ્યુ કે કેમ જાણે તેની આખા મને ઠપકો આપતી ન હૈાય કે કાયદાના રક્ષક ભાઇ ! અમારા ગરીબના ઝુંપડા પડાવી નાંખ્યા તેને હવે તો તને સતેજ છેને ? હવે તા ગામની ત'દુરસ્તી સુધરી ગઇ છેને? ગામના નિકા મરતા બચી ગયા છેને ? ટાઢ, તડકા, પવન, ધૂળ અને વરસાદથી અમને ચેડુ ધણું રક્ષણ આપતા, અમારી અર્ધનગ્ન દેહને ઢાંકી મર્યાદા જાળવતા, અને વિશાળ સૃષ્ટિમાં કર્યાંક અમારૂં ગણી શકાય તેવા એ રંક ઝુંપડા જતાં હવે તે લાગુ નહિ થાય ને? આ ઝાડ નીચે જો તારા કાયદાની કલમ લાગુ પડતી હોય તે બલેા થઇને અગાઉથી કહી દેજે એટલે કાઇ પાતાળમાં જઇને પડીએ ! નહિતર તારા સરકારી ખર્ચના બીલ ચૂકવતાં અમ ગરીબનાં ચામડાં ચીરાઇ જશે ! ઝુંપડાં ગયાં, તેની પાછળ આ યંકાપ્પા ગયે, બીજી અમલ્લામા જાવા એડી છે. તેમ બાકીતા પણ ચાલ્યા જઈશું. પછી તુ અને તારા કાયદા સુખે જીવો''! મારી આંખનાં આંસુએ એધ્યાનપણે લહેાતાં લહેાતાં આ દીવાસ્વપ્ન મે કયાંય સુધી જોયાં કર્યું અને જ્યારે મારા મદદનીશે બૂમ પાડી ત્યારે યંત્રવત્ તેની પાછળ હું ચાલી નીકળ્યેા. પણ કયાંય સુધી મારા કાનમાં અવાજ ગુંજતા હતા કે ઝુપડા ગયાં, યકાપ્પા ગયા, અમલ્લામાં જશે...... પછી કાઇ કાયદો નહિ ભાંગે!” અહા! શી કરૂણૢ અસંગતતા !!! વ્રજલાલ ધ, મેધાણી. શ્રી મુંબઇ જૈન યુવક સંધ માટે તંત્રી મુદ્રક પ્રકાશક: શ્રી. મણિલાલ માકમચંદ શાહ, ૪૫૪૭ ધનજી સ્ટ્રીટ, મુંબઈ. 'મુદ્રણુસ્થાન : સૂ કાન્ત પ્રિ. પ્રેસ, ૫૧, કાલબાદેવી રાડ, મુબઇ. ૨
આ વાત પણ ભૂલત, પણ તે ઝુપડાંની નજદીકમાં એક ધનકે પેાતાની જમીન ઉપર ભાડા ખાવા માટે બનાવેલા ઝુંપડા આજે મે ત્રણ વર્ષો થયાં જેમના તેમ ઉભાં છે. તે પડાવવાના કાગળો તૈયાર થાય છે, કેસ મંડાય છે, મુદત લખાવાય છે અને આખરે કોઇ અદ્રષ્ય કારણે તે માંડી વાળવામાં આવે છે. તે તરફ નાગામાયે નજર કરી વિશ્વાસ નાંખી તેના પડના ચામડા ચૂસતા ખેાળામાં પડેલા છેકરાને ગુસ્સામાં નીચે પછાડયા ત્યારે ખરૂં ભાન થયુ` કે આ ગરીમા છે માટે પીલાય છે. તે ધનિક છે માટે બચી જાય છે.! ત્યારેજ મને કાયદાના વિવેકહીન અમલ કાયદાના હેતુને જ કેવી રીતે હણે છે તે સમજાયું, મારી શુષ્ક કાયદાપ્રીતિમાં નરી પશુતા જ દેખાણી.
ઝુંપડાં પાડી ગરીબેને ભગવાન ભસે છેડી ચડેલા થાક ઉતારવા ઇરાનીની હાર્ટેલમાં જઈ હાશ ! ઇશ્વરકૃપાથી બધુ નિવિ ને પતી ગયું” ! એવા આશ્વાસન સાથે ચહાને પ્યાલા ખાલી કરી તે વાત ઉપર પડદા
પાડી દીધો.