Page Text
________________
પ્રભુ દ્ધ જન
- - -
- ક માર્ગે?
મોક્ષ. જગત માટે એવો કાયમી અંત નથી. તેથી જગત–સંસાર
અનંત. જગત નથી એકધારી પ્રગતિના પંથે કે નથી એકધારી અવે પ્રશ્ન: આ અનીતિમાંથી સુનીતિ થશે ખરી? નતિને પંથે. તેની થાય છે ચડતી પડતી. જગતના ઈતિહાસમાં કેદ
ઉત્તર આ પ્રશ્નનો ઉત્તર સાંભળી જે જીવ અનીતિ સમયે નીતિનું તત્વ વધારે વિજયવંત દેખાય છે, ત્યારે જગત સંસ્કાર - ઈછે, તેને તે (ઉત્તર) ઉપયોગી થાય એમ થવા દેવું અને પ્રગતિને પથે જણાય છે. કોઈ સમયે અનીતિનું તત્ત્વ વિજય
નથી. સર્વ ભાવ અનાદિ છે, નીતિ અનીતિ પણ તથાપિ' વંત દેખાય છે ત્યારે જગતમાં હિંસા, અસત્ય, દંભ વિગેરે પ્રસરે છે તમે અમે અનીતિ ત્યાગી નીતિ સ્વીકારીએ, તે તે સ્વીકારી પણ અસત્યથી જગત ટકે નહિ. તેને આત્યંતિક નાશ પણ નથી શકાય એવું છે, અને એજ આત્માને કર્તવ્ય છે. સર્વ એટલે જ્યારે જગતમાં અનીતિનું તત્ત્વ વધતું જણાય છે ત્યારે ગીતામ જીવ આશ્રી અનીતિ મટી નીતિ સ્થપાય એવું વચન કહી કહ્યું છે તેમ શકાતું નથી. કેમકે એકાંતે તેવી સ્થિતિ થઈ શકવા યોગ્ય
परित्राणाय साधूनाम्, विनाशाय च दुष्कृताम् ।। નથી.”
धर्मसंस्थापनार्थाय, संभवामि युगे युगे॥ સન ૧૮૮૪ માં મહાત્મા ગાંધીજીએ દક્ષિણ આફ્રીકાથી શ્રીમદ્
એવે સમયે મહાત્માઓ, સંત પુરૂષ, પયગમ્બરે, એલીયાએ રાજચંદ્રને ૨૭ પ્રશ્નો પૂછેલા જેના શ્રીમદે જવાબ આપેલા. ઉપર
જગતને ચેતવે છે; પિતાના ચારિત્ર્યથી, ત્યાગથી, જીવનથી અને છેવ તેમાં એક પ્રશ્ન છે. ગાંધીજીનો પ્રશ્ન હું સમજું છું ત્યાં સુધી, એમ
મૃત્યુથી ધર્મભાવનાની પુન: સ્થાપના કરે છે, - " હતું કે જગતમાં જે અનીતિ અત્યારે પ્રવર્તે છે અને કાયમ થેડી
- દરેક જીવનું એક કર્તવ્ય છે કે પિતાના વિકાસ માટે અને ઘણી દેખાય છે તેમાંથી કાયમી સુનીતિ થાય કે નહિ? શ્રીમ
જગતના કલ્યાણ માટે આ ધર્મભાવનાને સતત જાગ્રત રાખે, પિતાન - ઉત્તર મિતાક્ષરી અને મુમુક્ષુ માટે છે. ઉત્તરની શરૂઆતમાં જ એમણે
જીવનમાં અને પિતાની આસપાસના વાતાવરણમાં પોતાની શકિત મુજઇ ચેતવણી આપી છે કે જે જીવ અનીતિ ઈચ્છે છે, એટલે કે જેને
તેની સ્થાપના કરે. પારમાર્થિક પ્રવૃતિ એટલે આવી ધર્મભાવના જાગૃ અનીતિને પથે જવું જ છે તેને આ ઉત્તર ઉપયોગી થવા દે યોગ્ય
રાખવી. વ્યકિતનાં અંતરમાં સદ્ અસદ્ વૃતિઓનું જે યુદ્ધ ચાલે ૬ નથી. આ ઉત્તરને આશ્રય લઈ તેવા જીવે અનીતિના પંથે જવું
તેમાં સતૃત જાગૃત રહી નીતિના તત્ત્વને સર્વોપરી બનાવવું તે તે અનુચિત છે. પછી જવાબ આપે છે કે સર્વ ભાવ અનાદિ છે, નીતિ
કર્તવ્ય છે. તેમ કરવામાં દરેક સંસારી જીવને પિતાની આસપાસન અનીતિ પણ. વ્યક્તિએ તે અનીતિ ત્યાગી નીતિ સ્વીકારવી એજ
રાજકીય, સામાજીક આર્થિક વિગેરે સંબંધ નકકી કરવા રહ્યાં. પોતાની કર્તવ્ય છે; પણ જગતમાં સર્વથા અનીતિને નાશ થઈ કાયમી નીતિ
જાતની ઉન્નતિ કરવા માટે પોતાનું જીવન વિશિષ્ટ સ્વરૂપે જોવું જોઇશે સ્થપાય એવું વચન કહી શકાતુ નથી.
તેમ કરવામાં સમસ્ત સમાજનું સ્વરૂપ પિતે વિચારવું જોઈશે અને આ ઉત્તર ખૂબ વિચારણીય છે. જગત પ્રગતિના પંથે છે કે
પિતાની સાચી ઉન્નતિને અનુરૂપ તેને બનાવવું પડશે. એમ સંભવ છે અવનતિને પથે એવા સવાલે ઘણી વખત પૂછાય છે. એક વર્ગ એમ
કે આમ કરવા જતાં સમાજની પ્રગતિ ન જોઈ શકતો માણસ નિરાશ માને છે કે જગત એકધારી પ્રગતિ કરી રહ્યું છે. બીજો વર્ગ એમ
થાય અને સામાજીક પ્રગતિના પ્રયત્નોને મૃગજળવતું માને. પહ
જેને સત્યના અંતિમ વિજયમાં એટલે કે ઈશ્વરમાં શ્રદ્ધા છે તે માણસ કે માને છે કે જગત એકધારી અવનતિને પંથે છે. અહીં પ્રગતિ અથવા
દિવસ નિરાશ નહિ થાય. સંસારની પ્રગતિ તુરત દેખાતી નથી, પણ અવનતિ કોને કહેવી એ વિષે મતભેદ હોવા સંભવ છે. વૈજ્ઞાનિક શોધ- - ખોળની પ્રગતિ કે નૈતિક પ્રગતિ–શું સાચી? અહીં આપણે સ્વીકારીશું
વ્યક્તિને પિતાને તેને અનુભવ થાય છે. એક સમય એવો આવે છે ' કે નૈતિક પ્રગતિ તેજ સાચી પ્રગતિ છે. જો જગતમાં “સર્વ જીવ
વ્યક્તિ એમ કહે કે આ સંસારમાં મેં ઘણી પ્રવૃત્તિઓ કરી, હવે મારી
ઈશ્વરના સાન્નિધ્યે જઈને હું તેના ચરણે બેસીશ. આવી સ્થિતિ દરે - આશ્રી અનીતિ મટી નીતિ સ્થપાય એવું વચન કહી શકાતું નથી” તે સમાજ સુધારણા, લેક કલ્યાણની સર્વ પ્રવૃત્તિઓ તેને કાંઈ અર્થ
વ્યક્તિના જીવનમાં આવતી નથી અને જેને આવે છે તેને પણ લાંબ
સમયના અભ્યાસ, વૈરાગ્ય અને જીવન અનુભવ પછી આવે છે. વિરહ અર્થ છે ખરો ? .
વ્યક્તિઓ અપવાદ રૂપ હોય. વ્યકિતના વિકાસ માટે આ જગત રણઆવી દષ્ટિનું એક સીધું પરિણામ તેરાપંથ. સંસાર કાળા કલસે
ગયું છે. તેમાં રહીને સતતું પડતે આથો એ જીવ આગળ વધે છે, તેને ગમે તેટલો ધોઈએ તેપણ તે કાળે જ રહેવાને, તેને સુધાર
છે. પિતાની શકિતનું માપ કાઢવાનું આ ક્ષેત્ર છે. તેને સહસા ત્યાગ વાને પ્રયત્ન કરે વ્યર્થ છે, માટે આત્મકલ્યાણ ઈચ્છતી વ્યકિતએ સંસારને ત્યાગ કરી, પિતાના કલ્યાણની ઈચ્છા કરવી–એ જ આત્માનું
કરી વિરલ વ્યકિતઓ જ પોતાને વિકાસ સાધી શકે છે. જગત ,
વ્યકિતની સાધનાનું અને તેની પ્રગતિનું માપ કરવાનું સાધન છે કર્તવ્ય છે. સંસાર અનાદિ, અનંત છે. તે છે તેવો જ રહેવાના. વ્યકિતને
વ્યકિતને વિકાસ માટે ભાગે ક્રમિક હોય છે અને તેના પિતાન મેક્ષ મળે, પણ તે માટે સમાજ સુધારણાની પ્રવૃતિ અથવા બીજી
સ્વભાવને આધીન રહીને જ તે સાધી શકે છે. પોતાના સ્વભાવ વિરૂદ્ધ રીતે કહીએ તે પારમાર્થિક પ્રવૃતિઓ વ્યર્થ છે.
આચરણથી કરવાથી દેખાવને ખાતર બીજાના અનુકરણથી પ્રગતિ શ્રીમદના જવાબો આવો અર્થ કરવામાં આવે છે તે સાચે
શકય નથી. દરેક વ્યકિતએ પિતાની શ્રદ્ધા મુજબ પિતાને સ્વભા નથી લાગતું. એ વાત ખરી છે કે “સર્વ જીવ આશ્રી અનીતિ મટી કેળવ રહ્યો.
- ચીમનલાલ ચકુભાઈ શાહ નીતિ સ્થપાય એવું વચન કહી શકાતું નથી.” સંસાર અનાદિ અનંત
નર્સ થવા ઈચ્છતી જૈન બહેનને છે તે વાત પણ સાચી છે. પણ તેથી નિરાશાને કોઈ અવકાશ નથી.
1 ધી બેબે ગ્રેવીન્સીયલ નર્સીગ એસોસીએશનને અભ્યાસક્રમ હું જવાબને કેવી રીતે સમજું છું તે જણાવું.
પસાર કરીને નર્સ થવા ઈચ્છતી કઈ પણ જન બહેનને દર માસે સંસાર એટલે સદ્ અસત્ તત્ત્વનું સતત અને તુમુલ યુદ્ધ,
રૂા. ૨૦ ની શિષ્યવૃત્તિ આપવા માટે શ્રી. મણિલાલ મોકમચંદ શાહ વ્યકિતના અંતરમાં તેમ બાહ્ય જગતમાં. આ દેવી અને આસુરી વૃત્તિ
તરફથી શ્રો. મુંબઈ જૈન યુવક સંધને રૂા. ૧૦૦૦ મળ્યા છે. જે એને પુંજ એટલે માનવી. તેને વિકાસ અને મોક્ષ એટલે એ અસ
બહેનને આ શિષ્યવૃત્તિનો લાભ લેવાની અપેક્ષા હોય તેણે પિતાની વૃત્તિઓ ઉપર વિજય અને તેને અંતિમ નાશ. અસદ્ વૃત્તિઓ હોવાં
- ઉમ્મર, આજ સુધીનો અભ્યાસ તથા આર્થિક સ્થિતિની વિગતો સંધને છતાં માનવી ટકે છે અને પ્રગતિ કરે છે સદ્ વૃત્તિઓથી અને તેના
મંત્રી ઉપર ૪૫ ૪૭ ધનજી સ્ટ્રીટ મુંબઈ ૩ એ સરનામે તુરત અરજી વિકાસથી. તેવી જ રીતે જગતમાં નીતિ અનીતિ બંને છે, પણ જગત મોકલવી. આવેલી અરજીઓમાંથી સૌથી વધારે યોગ્યતા ધરાવતી બહેનને " , ટકે છે અને પ્રગતિ કરે છે નીતિના સ્વીકારથી, અનીતિના ત્યાગથી. ઉપરની શિષ્યવૃત્તિ આપવામાં આવશે. વ્યકિત માટે આ આંતર્ યુધ્ધને એક દિવસ અંત આવે છે તે તેને
, મંત્રીઓ, મુંબઇ જૈન યુવક સંઘ,
| SR No. | 525930 |
| Book Title | Prabuddha Jivan - Prabuddha Jain 1945 Year 06 Ank 17 to 24 and Year 07 Ank 01 to 16 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Manilal Mokamchand Shah |
| Publisher | Mumbai Jain Yuvak Sangh |
| Publication Year | 1945 |
| Total Pages | 190 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India |
| File Size | 22 MB |