Page Text
________________
તા. ૧૫-૬-૪૧
*
પ્રબુધ જૈન,
છે
તમારા સમાન
બધાઇ જતી ટીમ પહેલાં
જિક તે
આજે વીશ બાવીસ વર્ષની કુંવારી બહેને નજરે પડે છે. દીક
રીને ગાય, જ્યાં દરે ત્યાં જાય' એ કહેવત ધીમે ધીમે ભૂતકાળની . એક સમય એવો હતો કે જ્યારે આપણે ત્યાં જ્ઞાતિ અને પરિસ્થિતિ બનતી જાય છે. આજના ખાસ કરીને શહેરી જીવન ઘળનાં બંધને બહુ જ મજબુત હતાં; છોકરા છોકરીના વિવાહ
. સાથે એ કહેવતને મેળ ઘટતું જાય છે. આજે પચ્ચીસ પચ્ચીસ સંબંધ બહુ જ નાની બાળવયમાં નકકી થતા; છોકરીઓ ચાર વર્ષના અનેક યુવાને અણુપરણ્યા અવિવાહિત અભ્યાસ અર્થે પાંચ ગુજરાતી ચેપડી ભણતી; છોકરાઓ ચાર પાંચ અંગ્રેજી
અથવા તો દ્રપાર્જન નિમિતે દેશ પરદેશ ખેડી રહ્યા છે.. સુધી પહોંચતાછોકરી બાર તેર વર્ષની થાય એટલે માબાપ
અને જ્યાં સુધી બૈરી અને બાળકને સુખપૂર્વક નિભાવવા ગ્ય તેના લગ્નને વિચાર કરવા માંડતાં; સત્તર અઢાર વર્ષને છેક આર્થિક કટિ સિધ્ધ ન થાય ત્યાં સુધી એકલવાયું જીવન ગાળલગ્ન માટે બહુ મેટ થય ગણાત. પરણનાર છોકરા છોકરીની વાને મરથ સેવી રહ્યા છે. આજે પસંદગીના અને આંતર્રાતીય પરસ્પર પસંદગીને અવકાશ હોવાનો સંભવ જ નહોતો; અન્તર્જાતીય
લગ્ન સંબધે જ્યાં ત્યાં ઉપસ્થિત થતાં સંભળાય છે. જ્ઞાતિઓ લગ્નનું કોઈને સ્વપ્ન પણ નહોતું આવતું; સત્તર અઢાર વર્ષની
તુટવા લાગી છે; લગ્નની ઉમ્મર વધવા લાગી છે; સ્ત્રી જાતિ કુમારિકા વિરલ જ જોવામાં આવતી. ઉલટું તે ઉમ્મરે તે ઘણી
જોરદાર બનવા લાગી છે. કઈ કઈ અણઘટતા બનાવ બનતા ખરી છોકરીએ માતા બની ગયેલી જોવામાં આવતી. બાળલગ્ન હશે; કોઈ ઠેકાણે છંદ કે અન્યાયનાં પ્રકરણો નીપજતાં હશે. સારી રીતે પ્રચલિત હતા; બાળવિધવા જ્યાં ત્યાં નજરે પડતી.
આમ છતાં પણ સમગ્ર રાષ્ટ્રની સ્વરાજ સાધના જે મોટુ સામાકન્યાવિક્રય એ વૃખતના સમાજની એક સ્વાભાવિક વિકૃતિ હતી.
છક પરિવર્તન માગી રહેલ છે - સ્ત્રી જાતિનું નબળું અંગ એક ઉપર બીજી સ્ત્રીની પ્રથા આવા સંગેમાં સ્વાભાવિક હતી.
બળવાન બને, સ્વાધીન બને, બાળલગ્ન અને અકાળ માતત્વ વૃધવિવાહ એટલે કે વૃધ્ધ વરના અગિયાર બાર વર્ષની કન્યા અટકે, રાષ્ટ્રીય એકતાની આડે આવતી જાત, નાત, જ્ઞાતિ અને સાથેનાં લગ્ન અવારનવાર બનતા બનાવેલ હતા. આમ આપણે ઘોળની દિવાલ તુટે, દેશના પ્રાણુ અને દેશની આશા સમાન સમાજ-સંસાર ચાલ્યા જતા હતા.
નૌજવાનની પાંખે ઉડતા શિખ્યા પહેલાં જ જ્ઞાતિબંધ અને કાળ બદલાયે અને સમાજ પરિવર્તન પામતે ગયે.
લગ્નબંધનથી બંધાઈ જતી હતી તે નિબંધ બને–આવી જે સામાપશ્ચિમને સંપર્ક વધતે ચાલ્યો અને ત્યાંની કેળવણી ચોતરફ
જિક ક્રાંતિ આજનું રાષ્ટ્રીય ઉત્થાન માંગી રહેલ છે તે સમીપ આજનો ફેલાવા લાગી. આપણાથી અનેક રીતે ભિન્ન એવા પાશ્ચાત્ય
સમાજ ઠીક ઠીક પ્રગતિ કરી રહ્યો હોય એમ લાગતું હતું. આવી દેશની સમાજરચના અને રીતભાતના નિકટ સંસર્ગમાં આપણે
આશા અને ઉલ્લાસના વાતાવરણમાં હું ઉડી રહ્યો હતો એવામાં આવવા લાગ્યા અને આપણું દૃષ્ટિકોણ અને રૂઢ વિચાર બદ
એક યા અન્ય દિશાએથી હું કોઈ જુદા જ વિસંવાદી સુરે લાવા લાગ્યા. નવા ફેરફારની શરૂઆત મુંબઈ, અમદાવાદ જેવાં
સાંભળી રહ્યો છું. અને કાંઈ જુદું જ બનતું હું જોઈ રહ્યો છું. મેટા શહેરમાં થવા લાગી અને તેની અસર નાનાં શહેરો અને * મારા એક સ્નેહી છે, તેમને પાંચેક બાળકે છે. સૌથી ગામડા ઉપર પડવા લાગી. છોકરા અને છોકરીઓ ખૂબ ભણવા મોટું બાળક તેમની પુત્રી છે. તેને તેમણે ખૂબ સારું શિક્ષણ લાગ્યા. જીવનકલહ તીવ્ર બનતો ગયો તેમ મહેનત કરીને
આપ્યું અને મોટી કરી. પિતાની નાત બહુ જ નાની-સારો અને અભ્યાસમાં આગળ વધવાની અને તે જ હેતુથી દેશ પરદેશ
સરખે વર મળવાની બહુ મુશ્કેલી. પિતાની જ્ઞાતિ બહાર વર ખેડવાની પ્રેરણા આપણા ઉગતા યુવાનોમાં બળવાન બનતી ગઈ.
ભળે જ નહિ એમ તે ન જ કહેવાય. પણ જે મેટી દીકરીને જ્ઞાતિ જ્ઞાતિ અને કમ કોમ વચ્ચેને સંસર્ગ વધતો ગયો અને
જ્ઞાતિ બહાર આપે તે પાછળનાં બાળકોને નાતમાં વરાવવાનું પરિણામે એકમેક વિષે કંઈ કાળથી રૂઢ બનેલા પૂર્વગ્રહો હળવા
અશકય બને અને બહાર બધાંને ઠેકાણે પાડવામાં કાંઈક મુશ્કેલી બનતા ગયા. છોકરીઓ પણ અભ્યાસમાં આગળ વધવા લાગી.
તે પડે જ. એ જોખમ ખેડવાને તેઓ તૈયાર નહિ. આમ પોતાનાં છેકરાઓ જ્યાં સુધી કમાવાની કક્ષાએ પહોંચાય નહિ ત્યાં
સ્થિતિ સાગને હીસાબ કરીને તેમણે પિતાની પુત્રીનું ત્રણ ચાર સુધી લગ્નસંબંધથી જોડાવું નહિ એવી ભાવના સેવવા લાગ્યા.
સંતાનવાળા મોટી ઉંમરના બીજવર સાથે લગ્ન કરી નાંખ્યું.' છોકરીઓ પણ પહેલાંની અપેક્ષાએ મેટી ઉમ્મર સુધી કુંવારી
બીજા એક સ્નેહી બહુ જ આગળ પડતા વિચારના, વિદાન રહીને કેટલીક મેટ્રીક સુધી તે કેટલી ગ્રેજ્યુએટ થવા સુધી પહોંચવા
અને વિવેચક. સ્થિતિ પણ સારી. તેમને દીકરે કેલેજના પહેલા લાગી વિવાહ સંબંધમાં પરણનાર કુમાર કુમારિકાઓમાં પરસ્પર
કે બીજા વર્ષમાં ભણે. વડિલજને તેનું વેવીશાળ કરવાનો આગ્રહ પસંદગીનું તત્ત્વ દાખલ થવા લાગ્યું. આન્તર્ણાતીય સંબંધે વધવા
કર્યા કરે. પત્નીનું પણ વળણ તે એવું જ હોય. લગ્ન અનુલાગ્યા. સુધરેલા અથવા તે ઉજળા ગણાતા વર્ગોમાં બાલલગ્ન કુળતાએ કરીશું પણ સારું અને સરખું ઠેકાણું મળતું હોય તે તો શું પણ બાળવિવાહે પણ અદૃષ્ય થવા લાગ્યા. આજે એક , વિવાહસંબંધ નક્કી કરવામાં ખોટું શું ? જ્ઞાતિ બહારની કન્યા સાધારણ માબાપ પણ પિતાના દીકરાને બને તેટલી કેળવણી
લાવવામાં તેમને જરાય વાંહે નહિ, પણ જ્ઞાતિની અંદર પણ આપવાની ખૂબ ચિન્તા ધરાવતે થયો છે; પિતાની દીકરીઓને
એવું સુયોગ્ય પાત્ર મળતું હોય તે તે ઈષ્ટતર કેમ નું ગણવું?
આવી વિચારગણતરીને આધીન બનીને તેમણે પિતાની જ પણ સારું શિક્ષણ આપવાની આતુરતા સેવે છે. છેકરી બાર તેર
જ્ઞાતિના કોઈ સંપન્ન ગૃહસ્થની કન્યા સાથે પિતાના પુત્ર વિવાહવર્ષની થાય તે પણ તેને વિવાહ કરવાની આજને માબાપ
સંબંધ નકકી કરી નાંખ્યો. જરા પણ અધીરાઈ સેવતો નથી. વિવાહ સંબંધ નક્કી કરવાની
અન્ય એક સ્નેહી જાણીતા સુધારક, યુવક પ્રવૃત્તિ સાથે. પિતાની જવાબદારીમાં જેને સંબંધ નક્કી કરવાનું હોય છે તે - જેમને ઠીક ઠીક સંબંધ ગણાય, સ્થિતિ સંપન્ન. એક દિવસ ' દીકરો કે દીકરી પણ ભાગ પડાવે–પિતાની અમુક દરખાસ્તને
(અનુસંધાન પૃષ્ટ ૩૭ જુઓ ) દીકરા દીકરી તરફથી સમજણપૂર્વકની સંમતિ મળે એમ તે : -વિવાથીની સ્કોલરશિપ- . : ઈચ્છે છે અને આવી સંમતિ જ માટી અને સમજણ વયની મુંબઈ યુનિવર્સિટિની મેટ્રીકયુલેશન પરીક્ષામાં સર્વથી વિશેષ માર્કસ
પાપ્ત કરનાર અને કેન્દ્રમાં આગળ અશ્વાસ ચલાવવાની કબુલાત આપનાર અપેક્ષા રાખે છે. જ્યાં અંગ્રેજી જાણવાવાળી કે ન મળવી મુશ્કેલ
શ્વેતામ્બર મૂર્તિપૂજક જૈન વિદ્યાથીનીને શ્રીમતી લીલાવતી જોળાભાઇ મહહતી ત્યાં આજે અનેક ગ્રેજ્યુએટ બહેને જોવામાં આવે છે. જ્યાં . નલાલ ઝવેરી વિથોથી ની કૅલરશિપ” આપવામાં આવશે. અરજીપત્રક શ્રી
મહાવીર જૈન વિદ્યાલય (ગેવાળી ટેક રેઠ, મુંબઈ ૨૬) માંથી મળશે સત્તર અઢાર વર્ષની કુમારિકા • જોવામાં નહોતી આવતી ત્યાં . તા. ૩૦મી જુને'૧૪૧ સુધી અરજીપત્રકે સ્વીકારવામાં આવશે.
| SR No. | 525926 |
| Book Title | Prabuddha Jivan - Prabuddha Jain 1941 Year 02 Ank 18 to 24 - Ank 20 and 21 is not available and Year 03 Ank 01 to 16 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Manilal Mokamchand Shah |
| Publisher | Mumbai Jain Yuvak Sangh |
| Publication Year | 1941 |
| Total Pages | 236 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India |
| File Size | 27 MB |