Page Text
________________
જ પ્રરણના અદ્વિતીય વિસ્તાર અંહિસાવાદ ગાંધીજીના ' ' કાર્ય પછામાં...આ .
પ્રબુધ્ધ જૈન વિષે અભિપ્રાય માંગતે પત્ર મળ્યો. “પ્રબુધ્ધ,
-
'; '= =
=
= . ! '"'
કે '
""
:
-
*
: ,
*
કાલીક ચીજો
પણ સવેથી 2 સુખ-દુ:
* *
તા. ૩૦-૪-૪૦
'પ્રબુદ્ધ જૈન.. પુદગલીક ચીજો પણ. અનાદિ છે. દરેક વસ્તુ અનાદિ છે. તેનું પ્રકૃતિ અને આત્મા સાથેના ' કમને ચાર પ્રકાર : ': 'રૂપાંતર થયા કરે છે, પણ સર્વથા વિનાશ થતો નથી.
તે બંધ-એ સર્વ વિગતેનું નિરૂપણું બંધ’ નામનાં તત્વ નીચે '. જીવ છે ત્યાં સુખ-દુઃખ છે. અને સુખ-દુ:ખ છે ત્યાં તેનું કરવામાં આવેલ છે. જૈન દર્શનની સૌથી મોટી વિશેષતા - તેનું
પૂર્વકારણ શોધતાં પુન્ય-પાપ માનવા પડશે. પુન્યનું ફળ સુખ કર્મ વિજ્ઞાન છે. આત્મા કર્મોદ્રારા પિતાના સુખદુ:ખને પિતે જ
પ્રાપ્તિ છે, પાપનું ફળ દુઃખ પ્રાપ્તિ છે. , , , , , કર્તા તેમ જ લેતા હોઈને કર્મની ઝીણામાં ઝીણી વિગતે જૈન .' / પુણ્ય પાપ માટે જણાવ્યું છે કે— : ', ' ,
' ' ધર્મના અનેક પ્રયામાં ચર્ચવામાં આવી છે. આવા
ધર્મના અનેક ગ્રંથોમાં ચર્ચવામાં આવી છે. આવી ઝીણવટ ભરી . છોwાન પ્રવામિ, તારું ઘયોટિ
કમ મીમાંસા મારા નમ્ર મત પ્રમાણે અન્યત્ર ભાગ્યે જ જોવા મળે
' ' તેમ છે. જરોજક્કાર: જુથાર, જાય ૧૨વીઝનનું
' . [ક શ્લોકથી જ કહી શકાય તેવું છે તે. અરધા છે. આ બધું જાણ્યા પછી શાસ્ત્રકારે નવમું મોક્ષ તત્વ બતાવે કમાં હું કહું છું. પરોપકોર પુણ્યને માટે છે અને પરપીડન છે કે જેથી સંસારથી મુક્તિ થાય તેની પ્રાપ્તિના હેતુભૂત અન્યને પીડા ઉપજાવવવી તે પાપને માટે છે.
'
શુધ્ધ જ્ઞાન અને શુદ્ધ ચારિત્ર છે. સમ્યમ્ પ્રકારે જાણવું તે. જ્ઞાન અને તે પ્રમાણે પ્રવૃત્તિ કરવી તે ચારિત્ર.
- - જો આટલું આપણું સર્વને બરાબર સમજાઈ જાય તે પછી વિશેષ કહેવા સાંભળવાપણું રહેતું નથી. તીર્થંકરપણું પણ.
* સમકિતના સ્વરૂપમાં છ ભેદ ખાસ સમજવા જેવા છે તે ત્યારે જ બંધાય છે કે જ્યારે જગતના સર્વ જીવને ધર્મસન્મુખ
- અત્ર ટુંકમાં જણાવું છું. (૧) જીવ છે. (૨) જીવ નિત્ય છે. કરવાની આત્મામાં પ્રખર ભાવના પ્રગટ થાય છે અને એ પદ
" (૩) કર્મને કર્તા છે. (૪) કર્મ ને ભોક્તા છે. ૫) મેક્ષ છે. ઉદયમાં આવ્યા બાદ તીર્થકરનું સમગ્ર જીવન અનેક જીવને (૬) મેક્ષને ઉપાય છે. આ ધમૅસન્મુખ કરવામાંજ- તેમનો આયનિક ઉધ્ધાર કરવાની પ્રવૃત્તિ , જીવ અરૂપી હોવાથી પ્રથમ પદે ળ છે તેમાં ધણુને, પાછળ જ વ્યતીત થાય છે. '
શકા થાય છે. પણે આપણે વિચારીશું તે જીવની સિદ્ધિ અવશ્ય શ્રી મહાવીર પ્રભુના જન્મ સમયે દેશના મેટા ભાગમાં
થશે. મૃતક માં હાથ પગ આદિ સર્વ અંગેની સંપૂર્ણતા હોવાં ' યજ્ઞના નામે પુષ્કળ હિંસા પ્રવર્તતી હતી. તે કાળે એક મહાન
છતાં કેમ તેને બાળી દેવાય છે ? કહેવું જ પડશે કે તે સર્વની '.. 1. અહિંસક ધર્મપ્રણેતાની જરૂર હતી. ભગવાન મહાવીરને જન્મ
ગતિ કરાવનાર જે જીવ તેના જવાથી શરીર નિરર્થક બન્યું ' - થયે; યુવાવસ્થામાં તેમણે ચારિત્ર્ય અંગીકાર કર્યું. ઘોર તપસ્યા વડે
અને તેથી તેને બાળી દેવામાં આવે છે. બીજું પદ જીવની નિત્યતા, , * સર્વ કર્મોનો નાશ કર્યો; તેઓ સર્વજ્ઞ થયા અને અહિંસા ધર્મની
- કહે છે. પુગળને નાશ પણ પર્યાયથી થાય છે. પરંતુ તે પણ . . . - સ્થળે સ્થળે . શેષણા કરી. તેમની યુકિતપૂર્ણ વાણીથી મુગ્ધ
' કાયમ જતા નથી. પુદ્ગળને સંગાથી આમાં એક પુગળના બનીને વેદ ધર્મના સ્તંભરૂ૫ ગૌતમ આદિ અગિયાર મેટા બ્રાહ્મણ
1 નાશથી બીજા શરીરમાં જાય છે. જીવ કર્મને કર્તા પણ છે. ડિતાએ તેમની ધર્મદીક્ષા અંગીકાર કરી. આ રીતે હિંસા
કારણ કે કર્યા વિના કર્મ કેમ લાગે ? અને આમ કર્મને, - નરપૂર્ણ યાની ઘેલછામાંથી તે સમયની પ્રજાને તેમણે મુકત કરી.
" ભોકતા પણ છે. અમુકે મારું બગાડ્યું એમ કહેવું તે બેઠું છે.'
મનુષ્યના પ્રારબ્ધની પ્રબળતા હોય તે ' ચક્રવતી કામ ઘણાઓને પુણ્ય-પાપના અસ્તિત્વ વિષે શંકા હોય છે, પરંતુ
ને પણ... રકને આ
નુકશાન કરી શકતું નથી. અને અશુભ. એક અન્ય , એક નિરોગી અન્ય રીગી એક નવીન . કમની વિશિષ્ટતા હોય તે રંક પણ ચક્રવર્તીનું બગાડી શકે છે. *
બીજે નિર્ધન–આદિ જગતમાં દેખાતાં દ્વિભાવના કારણે તપાસીશુ ' તેથી નિમિત્ત કારણો : ઉપર રોષ લાવો વ્યર્થ છે." શ્વાનને .. કરી તે તેના મૂળમાં પુણ્ય પાપ સિવાય બીજું કશુંય નથી એ
પથરો લાગે તો તે પથરાને કરડશે અને સિંહને તીર લાગશે. . ( સ્વતઃ સમજી શકાય તેવું છે.
, ' ' '
, ' ' તે તે તીરને નહીં પકડતા તીર મારનારને પક
તે તે તીરને નહીં પકડતા તીર મારનારને પકડશે. મનુષ્ય પણ . ' * પુણ્ય અને પાપ એ બન્ને આશ્રવ છે. પુણ્ય એ શુભ ' આવી બે જાતની પ્રકૃતિના હોય છે. નિમિત્ત ઉપર રેષ લાવવા , . આ આશ્રવ છે અને પાય એ અશુભ શ્રવ છે. તળાવમાં જુદા કરતાં ઉપાદાનરૂપ કર્મને કાઢવા પ્રયત્ન કરે એજ ઈષ્ટ છે. જુદા ગરનાળામાંથી પાણી આવે છે, અને તેથી તળાવ ભર્યું
બે મિત્ર હતા. એક સુજ્ઞ હતા બીજે ભક્કિ હતે. ભર્યું રહે છે. આવી જ રીતે વિષયકષાયાદિથી તેમજ પુણ્ય
સુજ્ઞને ઘેર એકવાર આગ લાગી અને ઘર બની ગયું. ભદ્રિક કરણીથી પણ આશ્રવ ચાલુ રહે છે. આ રીતે આવનાર શુભા
મિત્ર દીલગીરી બતાવવા આવ્યો ત્યારે સુજ્ઞ મિત્ર કહે છે કે, આ રીભ કર્મને રોકનાર તે સંવર છે. સંવર શું કહેવાય તે ઓળખી
ના “મારું કશું બન્યું નથી, મારૂં હોય તે બળેજ નહીં જ છે
અને બળે " , 7 લેવાની અને તે મુજબ આચરવાની ખાસ જરૂર છે. સંવર વડે . તે મા નહીં. અમક સંજોગે આવ્યું હતું તે અન્ય સંજોગે . . . . આ સાથે બંધાતા- નવા કર્મો રોકી શકાય છે પણ સત્તામાં જાય તેમાં શેક. શું કરવું? ફરી કયારેક સુત્તમિત્રને પુત્ર
રહેલાં કર્મોનું શું? તે જ્યાં સુધી વિદારી ન શકાય ત્યાં સુધી મૃત્યુ પામતાં બીજે મિત્ર દીલગીરી દર્શાવવા આવે છે ત્યારે આ કર્મમુક્તિ શક્ય નથી. કમ બે રીતે વિદારી શકાય. એક તો
નદાર રીકાય. એક તો સુજ્ઞ કહે છે કે “ઘેર પ્રાહુણા આવે તે જાય તેમાં રડવાનું શું?? 3. કમને પરિપાક થયે ભેળવી લેવાથી, આ કર્મની સ્વાભાવિક , આવી નિર્લેપ વૃત્તિ આવે ત્યારેજ આત્માનો ઉદ્ધાર સંભવિત ? ' . નિજ કહેવાય. બીજું બાહ્ય અને અત્યંતર એમ બે પ્રકારના બને છે
-
' ' ' , , તપવડે સત્તામાં આવેલા કમને, નાશ થઈ શકે. આ બીજા . પાંચમા અને છડ઼ા પદમાં મેક્ષ છે અને તેને ઉપાય છે ; Fક પ્રકારની નિર્જરા કહેવાય. તપ એટલે કેવળ ઉપવાસ-એકાસણાં 'એમ દર્શાવ્યું છે. એક ભાઈએ મને પૂછ્યું કે મેં આ. થી નહિ પણ ધ્યાન, જપ, પ્રતિક્રમણ વગેરેને પણ તપમાંજ : પાંચમા આરામાં મેક્ષ હોય? મેં કહ્યું 'હા, ચાલ બતાવું. પણ E - સમાવેશ થાય છે.'
' ' , ' મારી શરત પાળવી પડશે અને તે એ કે સર્વ સંગ પરિત્યાગ . AT : અહિં સુધી જીવ, અજીવ, પુષ્ય, પાપ, આશ્રવ, સંવર તથા કરે પડશે. આ ઉપાય કઠિન છે પણું તે સેવ્યા વિના ઉપાય : મિ નિર્જરા એમ સાત તની વાત થઈ. આ કર્મની ભિન્ન ભિન્ન . . . .. ' [ અનુસંધાન પૃષ્ટ ૮
.
- -
-
* *
*.'
: '
,
| SR No. | 525925 |
| Book Title | Prabuddha Jivan - Prabuddha Jain 1940 Year 01 Ank 18 to 24 and Year 02 Ank 01 to 17 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Manilal Mokamchand Shah |
| Publisher | Mumbai Jain Yuvak Sangh |
| Publication Year | 1940 |
| Total Pages | 232 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India |
| File Size | 26 MB |