Page Text
________________
--** નાના :* રાજ
- ર્તાના ગુણ જેનામાં હોય તેજ રાજા થઈ શકે. જેમ બીજા ધંધામાં
બ્રહ્મચારી સમાજ થશે તે જગત અટકી ૫ડશ અવા ભય
અસ્થાને છે. અટકી પડે તે એમાં કશું ગુમાવવાનું નથી તેમ આમાં પણ નાનપણથી રાજકાજની તાલીમ મળે તે રાજકર્તાને પુત્ર વિશેષ સારે રાજકર્તા નીવડવા સંભવ છે. પણ
ત્પાદનની વૃત્તિ સાહજિક છે, પ્રાણી માત્રમાં એ કુદરતી છે. એથી આજે એમ નથી. આજે તે ગમે તે હોય તે પણ રાજાને
મનુષ્ય એને વશ વર્તવું એમ સિદ્ધ થતું નથી. પશુમાં ઈર્ષ્યા, ક્રોધ વગેરે પુત્ર રાજને વારસ ગણાય છે. એ
સ્વાભાવિક છે, તેથી મનુષ્ય એને વશ વર્તવું એ એગ્ય નથી. હકક આગળ કરનાર રાજાને ઓપરેશન કરાવવાનો પ્રસંગ આવ્યો હોય તેવા વખતે તેને
એ વૃત્તિઓને વિવેકપૂર્વક કાબુમાં રાખવામાં તેને તિલાંજંલિ આપી કોઈએ કહ્યું હોય કે તમારા સર્જન પાસે ઓપરેશન નહિ કરા
પૂર્ણ મનુષ્ય થવામાં જ માનવીની વિશેષતા છે. એવા વિકાસથી
માણસને મળેલી અદ્ભુત વિવેકબુધ્ધિની બક્ષિશ સફળ થશે. વતાં તેના દિકરા આગળ ઓપરેશન કરાવે તે તે કરાવશે ? જેમ સર્જનને દિકરો શરીરશાસ્ત્ર ભણ્યા વિના સર્જન થઈ શકો
એમાં જ ખરે પુરૂષાર્થ છે. અશક્યને શક્ય બનાવવા મથવું એ
માનવસ્વભાવ છે. નથી, એને કોઈ દવાખાનામાં રાખતું નથી તેમ રાજાને દિકરે
આ વિકાસ સાધતાં કોઈ એક વ્યક્તિ સીધી ધ્યેય પર તાલીમ વિના રાજા થઈ શકે નહિ.
પહોંચી શકતી નથી. પોતાની આસપાસના સમાજના વિકાસ હૃદય પલટે,
સાથે એ કુંડાળામાં આ સમૂહ આદર્શના મધ્યબિંદુ તરફ વ્યકિતમાં હૃદયપલટે શક્ય છે, પણ જે વ્યકિતની
આગેકૂચ કર્યો જાય છે. પાછળ આ સમાજ છે તેને પલટો શક્ય નથી. વ્યકિતનું
દેવી અને આસુરી વૃત્તિ. હૃદય પીગળે છતાં તેની પાછળ બેઠેલ સમાજ તેને કાર્યમાં દેવી અને આસુરી વૃતિઓ મનુષ્ય માત્રામાં સ્વભાવગત રેકી રાખે. વાઈસરોય એ વ્યક્તિ નથી, એક સમાજને પ્રતિ- રહેલી છે એટલે આસુરી વૃતિ તદન નાશ પામશે નિધિ છે. તે જ રીતે રાજંકટને રાજા એક વ્યકિત તરીકે
એમ માનવું... ભૂલ ભરેલું છે-આવી કોઈ દલીલ કરે સ્વતંત્ર નહેાતે, એની પાછળ રાજવી સંસ્થા હતી.
તે તેની જ દલીલને ઉલટાવી એમ કહી શકાય કે પ્રજાબળ કેળવવાની જરૂર.
માણસના સ્વભાવમાં બન્ને વૃત્તિઓ રહેલી છે તે આપણે આસુરી . સત્તા અને ધન વ્યકિતઓ પાસેથી લઈ સમાજની માલિ.
શામાટે પસંદ કરવી ? દૈવી જ પસંદ કરવી અને તે તરફ કીનું કરવા માટે પ્રજાબળની જરૂર છે, પછી તે હિંસક છે ચા,
આપણી જાતને અને સમાજને દેરવા પુરુષાર્થ કરવો. દૈવી અહિંસક. હિંસક બળ માટે તૈયારી જોઈએ તે આજે આપણી સંપત્તિને વ્યક્તિ અને સમષ્ટિમાં વિકાસ કર્યો જો એ જ પાસે નથી. અહિંસક માટે એક જનાશાસ્ત્ર કેટલીક તાલીમ- માનવજીવનને લહાવે છે. આજે આપણી પાસે છે. પ્રજા , કેળવણી એ અહિંસક બળ સાહિત્ય અને કલા. પિદા કરવાનું મુખ્ય સાધન છે. રચનાત્મક કાર્યો એ પ્રજા- , જે સાહિત્ય ઉપરોક્ત આદશ સમાજ તરફ લઈ જવામાં કેળવણીનાં સાધન છે રાજાઓ અને મુડીદારને સામાજીક માનવજાતને મદદ કરે તેવું સાહિત્ય રચવું જોઈએ. કલા પણ
| SR No. | 525925 |
| Book Title | Prabuddha Jivan - Prabuddha Jain 1940 Year 01 Ank 18 to 24 and Year 02 Ank 01 to 17 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Manilal Mokamchand Shah |
| Publisher | Mumbai Jain Yuvak Sangh |
| Publication Year | 1940 |
| Total Pages | 232 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India |
| File Size | 26 MB |