Page Text
________________
• તા. ૧૫-૮-૪૦
પ્રબુદ્ધ જૈન
૭૧
પરરાજ્યના હિંસક સાધને સિવાય અન્યથા બચાવ થઈ શકે પિતાને સમાજ કે પિતા ઉપર ચાલી રહેલા રાજેતીવટ ચેસ એવું આજ સુધી કદિ કોઈને સૂઝયું જ નહોતું અને પ્રકારને અન્યાય કરી રહેલ છે કે અત્યાચાર આદરી રહેલ છે આજે પણ ગાંધીજી સિવાય બીજા કોઈને આ કલ્પના હજુ ત્યારે તે વ્યક્તિને ધર્મ થઈ પડે છે કે તેણે તે સમાજ કે રાજ્યવ્યવ્હારૂ લાગતી જ નથી. આમ સામાજિક, રાષ્ટ્રીય, કે આન્તર- વહીવટ સાથે અસહકાર કરી તે અન્યાય-અત્યાચાર–ટાળવાને રાષ્ટ્રીય કોઈ પણ પ્રદેશમાં અહિંસાના વિચારને સ્પષ્ટપણે હજુ પ્રયત્ન કરવો. આખરે સમાજ વ્યકિતઓની બનેલી છે; રાજ્યસંસ્થા સુધી સ્થાન મળ્યું જ નહોતું. વ્યકિત અને સમાજને જીવનને પણ વ્યક્તિ વ્યકિતના સીધા કે આડકતરા સહકાર ઉપર જ ચાલે છે. - - ઘડવામાં બળવાન ભાગ ભજવનારા સાધુસખ્ત સમાજ અને તેથી આ સહકાર જ્યારે વ્યક્તિમાં વ્યકિત ઉમેરાતાં માટે સમુહ રાષ્ટ્રની સામાન્ય પ્રવૃત્તિઓથી ઘણું ખરું અલગ રહેતા અને એકત્ર બનીને પાછા ખેંચી કે તુરતજ એ સમાજ કે રાજ્યનું લોકેને પિતાના માની લીધેલા ધર્મમાર્ગે ચાલવાને અને તંત્ર અટકી પડે અને ખેંચી લેવાય સહકાર પાછો મેળવવા ઈશ્વરપ્રાપ્તિ તરફ વળવાને ઉપદેશ આપતા. આ આખી વિસ- માટે તે સંસ્થાએ ચાલુ અન્યાયે બંધ કરવા જ પડે. કોઈ પણ વાદી પરિસ્થિતિ તરફ મારી સમજ પ્રમાણે સૌથી પ્રથમ પ્રકારના હિંસક સાધનો ઉપયોગ કર્યા વિના એક પણ માણટોલ્સ્ટોયનું ધ્યાન ખેંચાયું. બાઈબલનું વેદ વાકય-Resist સનું લોહી રેડયા સિવાય આવે, અસહકાર મોટામાં મોટી રાજ્ય not the evil—અસત્યન-અધર્મને-સામનો ન કરે–આ વાકયે ક્રાન્તિ નિપજાવી શકે. તેના મનમાં ભારે મન્થન ઉભું કર્યું. અસત્યને - અધર્મને
' અહિંસાના વિચારને આ રીતે ટોય, થોરો જેવા સામને ન કર એટલે ? અસત્ય અધમને નમી જવું ? મહાપુરુદ્વારા સામાજિક તેમ જ રાજદ્વારી પ્રશ્નો ઉપર લાગુ આમ કેમ બને ? આ ઉપદેશ આપનાર ઇસુખ્રિીસ્તે જે તે સમયની પાડવાના પ્રયત્નો શરૂ થયા. ચેતરફ આ વિચારે ફેલાવા લાગ્યા. વહેમ અને અજ્ઞાનથી ભરેલી ધાર્મિક માન્યતાઓને રશીઓમાં સામ્યવાદની પ્રાથમિક ભૂમિકા. ટોલ્સ્ટોયે રચી, જેમાં ' જબરજસ્ત સામનો કર્યો હતો અને તે સામનામાં જ
અહિંસાના ખ્યાલને પુરૂં પ્રાધાન્ય આપવામાં આવ્યું હતું. પણ પિતાના પ્રાણુનું બલિદાન આપ્યું હતું તે શું ઈશુને
તે સામ્યવાદના આઘવિધાયક કાર્લ માકર્સે અહિંસાના તિલાંજલિ (સદ્ધ છે ઉપદેશ અને આચરણ બને પરસ્પરવિધી હતા ?
આપી અને યેન કેન પ્રકારેણ વર્તમાન સમાજરચનાનું સામ્યવાદી - આમ તો ન જ બને. વધારે વિચાર કરતાં તેને માલુમ પડ્યું કે
પરિવર્તન સાધવાં ઉપર જ તેણે ખૂબ ભાર મુકો. ટોલ્હાય સામનો ન કરે એને અર્થ હિંસાથી- પશુબળથી- સામનો
અને એ સત્યાગ્રહ અને અસહકારનાં વાવેલાં બીજને અમલી ન કરે એટલો જ હોઈ શકે. હિંસા એ અધર્મ છે. અધર્મ
ક્રમ ારા જલસીંચન કરી વૃક્ષરૂપે વિકસાવવાનું કાર્ય તે ગાંધીસામે અધર્મ વાપરવાથી અધર્મ જ વૃદ્ધિને પામે. બાકી તે કરી
છ જ દેક્ષિણ આફ્રિકાની સત્યાગ્રહની લડતદ્વારા કર્યું. આ , જેનામાં ધર્મબુધ્ધિ છે તેણે અધર્મનો વિરોધ કરવો જ રહ્યો
. લડતને ઇતિહાસ સૌ કોઈ જાણે છે. ત્યાં વસતા હિંદીઓ બળ
છે આ ઉપરાંત ટોલ્સ્ટોયને આજની આખી સંસ્કૃતિ, સમાજ,
, જોરથી લડવા નીકળ્યા હતા તે બધુ ગુમાવી બેસતા એવા રચના, મુડીવાદ, સર્વ વ્યવસ્થા કેવળ હિંસા ઉપસે છે, 'સામાં સહાયહા ધર્મમય માર્ગ ત્યાંની હિંદી પ્રજાને દેખારચાયેલી માલુમ પડી. હાથમજુરીને મે ગયાં અને એ..
ડીને એટલું જ નહિ, પણ એ માર્ગે આખી પ્રજાને દેરીને ત્યાંની માનવીના મોટા મોટા સમુહોને સ્થાનભ્રષ્ટ કર્યા. મજુરો. પરસેવા
સસ્થાને પ્રજાની વ્યાજબી માંગણીઓ સ્વીકારવાની ફરજ પાડી. અને લેહીથી દ્રવ્ય ઉત્પાદન કરે અને મુડી ધરાવનાર ગણ્યા
અહિંસાના ઈતિહાસમાં આ અભૂતપૂર્વ બનાવે વિચારક દુનિયાનું ગાંઠ્યા માણસે એ દ્રવ્ય ઉપર કેવળ એશઆરામ કૅરે. રાજ્યતત્રો ,
ખૂબ ધ્યાન ખેંચ્યું. ત્યારબાદ ગાંધીજી હિંદુસ્તાનમાં આવ્યા અને દબાયેલાને દબાવે અને નબળાં રાજ્ય ઉપર આક્રમણ કરે. આખા
પ્રજા પાસે નાના અથવા મેટા ક્ષેત્રમાં સત્યાગ્રહને અમલ કરાવ્યવસ્થાના મૂળમાં તેને કેવળ પશુબળ અને હિંસા ભલી માલુમ
વીને તેમણે અનેક સફળતા મેળવી. ગાંધીજીના આ અહિંસાપડી. આ સામે તેના મનમાં ભારે બળ ઉભો થયે. તેને
. ત્મક અસહકાર અને સત્યાગ્રહનું વિશેષ વિવરણ અને આજની મનમાં વસી ગયું કે જે જગતમાં સુખ અને શાન્તિઃ લાવવા
- લાલા" પરિસ્થિતિ વિષે વિશેષ ચર્ચા હવે પછી કરીશું.
કે હોય તે આ આખી રચનાને નાશ કરવો જોઈએ અને જે સમા
[અપૂર્ણ).
પરમાનંદ. જમાં બાજરી, બેકારી, અત્યુત્પાદન અને બુઝુવા-એશઆરામ વર્ગ- ન હોય એવી સમાજના ઉભી કરવી જોઈએ. આ ક્રાન્તિ મારફાડ કરીને નહિ પણ લોકેંના હૃદયને. પલટો કરી
સમાચાર કર્ણિકા છે, બળવે જગાડીને નિપજાવવી જોઈએ. આવી રીતે ટોહરાયે ' 'ગયા પખવાડીઓમાં અનેક અગતપના બનાવો બની ગયા ખ્રીરની ધર્મશાસ્ત્રના અધ્યયનમાંથી જ પ્રેરણું મેળવીને અહિ- " છે. ઇંગ્લડ ઉપર જર્મનીના મેટા પાયા ઉપર થનાર ધસારાની સક વિરોધના તત્વને જન્મ આપ્યું અને તે તત્વ સામાજિક, હજુ રાહ જોવાયા જ કરે છે, પણ આફ્રીકા ની બાજુએ બ્રીટીશ અને રાજકીય પ્રશ્નોને લાગુ પાડવા પ્રયત્ન આરંભ્યા એ સોમાલીલેન્ડ ઉપર ઈટાલીનું આક્રમણ વધતું જાય છે; સેંધાઈમાંથી અરસાનાં : થેર' નામના તત્વચિન્તકે અસહકારને સિધ્ધા- અંગ્રેજી લશ્કર પાછું ખેંચી લેવામાં આવ્યું છે અને જાપાન ફ્રેંચ તને જગત આગળ બહુ અસરકારક રીતે રજુ કર્યો. તેની પ્રરૂ• લોકોના ઈન્ડ ચાઈના, ઉપર ધસી રહ્યું છે. જ્યારે મેટા ટમેટા પણાને સાર એ હતું કે કોઈ પણ માણસ જે સમાજ તેમજ * રાજે સામસામા વિગ્રહ ચલાવી રહ્યા છે, ત્યારે તટસ્થ ગણાતા રાજ્યતંત્ર નીચે વસતે હોય તેના ન્યાય અન્યાયથી નિરપેક્ષ રહે- રશીઆ અને જાપાન જેવા રાજ્યની નજીક નજીકના દેશ-પ્રદેશ વાને દાવો કરી શકે જ નહિ. સમાજ અને રાજ્યતંત્રના અવ- ગળી જવાની. ભારે 'ભૂખ ઉઘડી છે. જર્મની અને ઈંગ્લાંડના લંબન વડે જ દરેક માણસ સુખપૂર્વક જીવે છે અને પોતાની
પરસ્પર વિમાની હુમલાઓ ચાલી રહ્યા છે અને તેના પરિણામે સર્વે પ્રવૃત્તિઓ ચલાવે છે. તેથી તે સમાજરચના કે રાજ્યતંત્રના
જર્મન પ્રદેશની માલ મીલ્કતને ભારે નુકસાન થઈ રહ્યું છે એમ પાયામાં રહેલા ન્યાય અન્યામાં દરેક વ્યક્તિની ભાગીદારી
સરકારી ખબરપત્રી જણાવે છે. રહેલી છે. તેથી જ્યારે પણ કોઈ પણ વ્યકિતને એમ ભાસે કે
| SR No. | 525925 |
| Book Title | Prabuddha Jivan - Prabuddha Jain 1940 Year 01 Ank 18 to 24 and Year 02 Ank 01 to 17 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Manilal Mokamchand Shah |
| Publisher | Mumbai Jain Yuvak Sangh |
| Publication Year | 1940 |
| Total Pages | 232 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India |
| File Size | 26 MB |