Prabuddha Jivan 1993 12 Year 04 Ank 12

SR No.: 525854
Original Sutra Author: N/A
Author: Ramanlal C Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1993
Total Pages: 20
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 2 MB

Page 4

પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧૬-૧૨-૯
એમના વિશાળ મૈત્રી નિર્માણની એક ચાવી એમની ઉમ્રીતા વિનાની જાતtતની કૂરતા આચરીએ છીએ અને પ્રાણીઓ પ્રત્યેની કૂરત તાર્કિકતા હતી. એ તમારી સાથે હંમેય ચર્ચા કરવા તૈયાર હોય પણ અટકાવવાની ક્ષે મને વાત કરવા જઈએ ? આ મુદા વિષે અનેક પોતાની વાત તમારા મનમાં ઉતારવાની એમને ઉતાવળ ન હોય. ચર્ચાનો દાખલા-દલીલો પણ આપ્યાં. બીતાં બીતાં એ ભાષણ 'પ્રબુદ્ધ જીવનમાં તમારો પક્ષ પૂરેપૂરો સાંભળવાની એમનામ ધીરજ હતી. અને પોતાની મોકલ્યું. એ વખતે પરમાનંદભાઈ સાથે શે પરિચય નહિં, આપણને વાત તર્કબદ્ધ રીતે મૂક્વાની કથળતા હતી. સામો પક્ષ આળો થઈ ભોવનગરની બહાર કંઈ ઓળખે પણ નહિ, અને વિષય આવો તોફાની જાય તો તેનાં હથિયાર હેઠે મૂકાવી તેને શાંત કરી દેવાની આવશ્વ વેબ કેમ છપાય ? અને છતાં છપાયો. ક્રેઈક જુદું દૃષ્ટિબિંદુ જોવા મળ્યું હતી. એક દિવસ જયવદન તક્તાવાલાની ઑફિસમાં અમે મળી ગયા એટલે પરમાનંદભાઈ એ ઝડપી લેતો. લેખની નીચે મંત્રીની લાંબી નોંધ ચર્ચાએ ચડયા. મહારાષ્ટ્ર સરકારે દારૂબંધી હળવી બનાવવા ધારેલું.. હતી. પોતે સંમત ન હોના પણ મુદો વિચારવા જેવો હતો. પરમાનંદભાઈને લાગ્યું કે પ્રસ્તાવ સારો છે અને તેથી દારૂબંધી વધુ તંત્રી તરીકે એ જે લખતા તેમાં સૌથી વધુ ગમી જાય તેવું તત્વ સફળ બનશે એમણે 'પ્રબુદ્ધ જીવન માં એનું સમર્થન કરતી નોંધ લખી. એમનું પ્રગતિથિલ વલણ હતું. રાજકીય અર્થમાં નહિ, સામાજિક અર્થમાં. ચર્ચાનો વિષય એ હતો. મેં થોડક ઊંચા અવાજે અને કંઈક ઉગ્રતાથી મનુષ્ય પ્રત્યેની ઉઘરતાના અર્થમાં. એક જાણીતા જૈન કુટુંબની પુત્રીની એમને દારૂબંધીના વિરોધી ગણાવી દીધા. એમણે સ્મિત સહિત અને પ્રેમકથા વિગતે આપેલ પણ સમન્ન વખાણમાં ભારોભાર સહાનુભૂતિ મા અવાજે એક નાનકડું કામ જ કહ્યું : 'તમે તો જાણો છે કે એવું હતી. એક જૈન સાધુ વર્ષે પછી પણ પત્નીના અકર્મણે સાધુવે ત્યજીને નથી !
પાછો આવવા માગતો હતો તે જોઈ પત્નીએ આત્મહત્યા કરી. આ પરમાનંદભાઈ વિચારક તરીકે તત્ત્વને, સિદ્ધાંતને વળગી રહેવાનું વિમેના વખાણમાં પણ બન્ને પક્ષને સમજવાનું વલણ હતું. અને વ્યવસ્થાની, વ્યવહારની બાબતોમાં હોય તે પ્રમાણે ફેરફાર કરવાનું એમણે લખેલી અવસાનનોંધો એમના લખાણોનો જ નહિ પણ વલાસ રાખતા. એને લીથ ક્યારેક લોકો ભડકી જતા. મહાવીર જૈન ગુજરાતી પત્રકારત્વનો સુવું ઉત્તમ નમૂનો છે, અવસાનોંધમાં ફક્ત વિઘાલયના બત્રી શહેરની સાબિત્યિક, શૈક્ષણિક, સાંસ્કૃતિક પ્રવૃત્તિઓમાં સારું સારું લખવું અને મરેલાની પ્રશંસા કરવી એ પરમાનંદભાઈની રાજ રહે એવું પરમાનંદભાઈ ઈચ્છના પ્રેજના વિદ્યાર્થીઓ માટે એ પદ્ધતિ નહોની વ્યક્તિને તેનાં તમામ પાસ સાથે યથાતથ ઉપસાવી શૈક્ષણિક સ્તરનું સાધન છે એમ એ માનતાં પણ એમાં એક મુશ્કેલી આપવી એ એમની રીત હતી. બે લાંબી અવસાનનોંધો સ્મૃનિમાં આવે | આવતી હતી. આ બધી પ્રવૃત્તિઓ-મુખ્યત્વે વ્યાખ્યાનો, ચર્ચાઓ છે. શ્રી અરવિંદ વિશે અને મહંમદઅલી ઝીણા વિષેની, એમણે લખેલી * પરિસંવાદો- સાંજના છથી આઠ વાગ્યાની વચ્ચે હોય. પણ જૈન સંસ્થામાં નમૂનેદાર અવસાનોંધોનો એક સંગ્રd આજે પણ પ્રગટ કરવા જેવો રત્રીભોજનની મનાઈ હેવાથી વિદ્યાર્થીઓ આ જાહેર પ્રવૃત્તિઓમાં ભાગ છે. લેવા જઈ શકે નહિ. જૈન સંસ્થામાં રાત્રીભોજન છૂટ આપવાની તો વાત પરમાનંદ કાપડિયા લેખનની કક્ષામ, લેખનની સુંદરતામાં પણ જ ઉચ્ચારી શકાય નહિં. તેમ છતાં પરમાનંદભાઈએ આ વિશે નોંધ લખી ઊંડા ઉતરના. આ શબ્દને બદલે પેલો શબ્દ શોભશે, વાક્યરચના આમ કંઈક રસ્તો શોધી કાઢવાનું સૂચવ્યું. કોલેજકક્ષાના વિઘાર્થીઓને શહેરની ફેરવવાથી વધારે સારી લાગશે એવી ચિવટ એમને સતત રહેતી, આવેલા જાહેર પ્રવૃત્તિઓથી દૂર રહેવું પડે એ એમને મોટું શૈક્ષણિક નુકસાન ક્ષેખો પણ ભાષાની દૃષ્ટિએ મધ્ય. લખાણ વાંચવામાં સુખદ, આનંદદાયક લાગતું હતું એ નોંય ઉપર સારી પેઠે ઉહાપોહ થયેલો. પછી શું થયું હોવું જોઈએ એ જોવાનું તંત્રીનું કામ માનતા. તેની મને ખબર નથી
અનુવાદમાં તો એમની કસોટીમાંથી પાર ઉતરવું અઘરું હતું. ચાર- એક વૈખમ પરમાનંદભાઈએ માંસાહારની વિરુદ્ધમાં સમર્થ દલીલો પર પુસ્તકના અનુવાદ કર્યા પછી મને એવી આન્મ ખરી કે કરી છે. પણ એમણે તાત્વિક દલીલોને વળગી રહીને શિક, ઉપલકિયાં આપણે તો સરસ અનુવાદ કરીએ પણ કોઈ લેખના અનુવાદ દલીલોથી દૂર રહેવાની સલાહ આપી છે. વનસ્પતિઆધાર મસીહાર પરમાનંદભાઈ જે સુધારા કરે તે માથે ચડાવવા જેવા જ હોય. કરતાં વધુ શક્તિદાય છે, માંસાહાર અમુક રોગો પેદા કરે છે એવી વાતો જૈનોને પરંપરાગત સાંપ્રદાયિક વ્યાખ્યાનોના સંકુચિત વાડામથી સાચી હોય કે ખોટી, પણ માંસાહારનો ત્યાગ એની ઉપર આધાર રાખતો
શાનના વિસ્તૃત જગનમાં લઈ જવા માટે એમણે પર્યુષણ વ્યાખ્યાનમાળા | નથી. એ ત્યાગના પાયમ તો કરુણાની વૃત્તિ જ રહેલી હોવી જોઈએ.
શરૂ કરી. મુંબઈની જે સૌથી વધુ વ્યાપક જાહેર પ્રવૃત્તિઓ છે તેમ આ માંસાહાર વધારે તાકાત આપે છે એમ સાબિત થાય, વનસ્પતિઆહાર
વ્યાખ્યાનમાળા પણ ગણાવી શકાય. તેના વ્યાખ્યાતાઓની નામાવલિ પણ અમુક રોગો પ્રગટાવે છે એમ પુરવાર થાય, તોપણ માંસાહાર
અને વિષયોની યાદી જોઈએ ત્યારે ખ્યાલ આવે છે કે પરમાણંદભાઈની નિષિદ્ધ જ ગણાવાનો રહે માંસાહારત્યાગ વિજ્ઞાન કે આરોગ્યશાસ્ત્ર પર
નજર કેટલા મોટા વિસ્તાર ઉપર ફરતી હતી. આજના કેટલાયે ધૂરંધરોને નહિ પણ ધર્મ, કરૂણા અહિંસા પર નિર્ભર છે.
તેમણે તેઓના ચઢાણને પ્રારંભે જ ઝડપેલા - એક વિચારપત્રના તંત્રી તરીકે પરમાનંદભાઈની નજર સર્વત્ર ફરતી.
છેલ્લે બે વાત, એક, આગળ કહીં ગયો તેમ, પરમાનંદભાઈનું 'પ્રબુદ્ધ જૈનને પણ એમણે જૈનોના વિષયો પૂરતું મર્યાદિત ન રાખ્યું અને પાછળથી એ વિશાળ દૃષ્ટિને લીધે જ સામયિકનું નામ કૈરવીને
જીવનચરિત્ર પ્રગટ કરવું જોઈએ, બીજી વાત, એમનાં બધાં લખાણોમાંથી 'પ્રબુદ્ધ જીવન' રાખ્યું. કોઈનું ભાષણ સાંભળ્યું, કોઈનું પુસ્તક વાંચ્યું,
તારવણી કરીને જાળવવાં જેવાં હવે ગ્રંથસ્થ કરી લેવાં. એમાં ધોરણ એક કોઈની સાથે ચર્ચા થઈ અને એમાં કંઈ સન લાગ્યું નો એ વ્યક્તિને
જ હોવું જોઈએ : જાળવવા જેવું છે કે નહિ ? વિષય, પૃષ્ઠ સંખ્યા એ લેખ લખવાનું કહ્યું જ હોય એ રીતે વનનાં કેટલાંયે તેત્રો વિષે લેખો
કથાનો વિચાર કર્યા વિના સંઘરવા જેવું સંઘરી લેવું જોઈએ. મુંબઈ જૈન લખાવ્ય.
યુવક સંઘ ખમતીધર સંસ્થા છે. મારાથી બહુ લેખો નહિ લખાયેલા પણ એક લેખ અંગેનો અનુભવ
- આ આનંદદાયક પ્રસંગે કંઈક કહેવાનો અવસર પૂરો પાડવા માટે યાદ આવે છે. ૧૯૫૩ના અરસામાં રુકિમણીદેવી એરવે સંસદમાં મુંબઈ જૈન યુવક સંઘના માલકોનો છે આભાર માનું છું. પ્રાણીઓ પ્રત્યેની ક્રૂરતા સામે એક બિલ રજૂ કરેલું ભાવનગરમાં | મુંબઈ નિ યુવક સંઘના ઉપક્રમે યોજાયેલી પરમાનંદ ધિસોફિકલ સોસાયટીએ એ વિશે એક સભા રાખી મેં એ સભામાં કાપડિયા જમશતાબ્દી વર્ષની ઉજવણીમાં તા. બધાથી જરા જુદો મુદ્દો ઉઠાવ્યો. આપણે સૌ એક બાજુ માણસો પ્રત્યે ૧-૧૨ -૧૯૯૩ના દિવસે આપેલું વ્યાખ્યાન] aaa