________________
જાપાનની આશ્ચર્યકારક ઉન્નતિ.
૩પ૭
દરેક માણસ જે રોજ ત્રણ ચાર આના પેદા કરે તો પણ આ ડી આવકવાળી આમદાનીથી કુટુંબની સંપત્તિમાં વધારે થાય છે.
પૂર્વ વીજળી અગર વરાળથી ચાલતાં કારખાનાં અહીં બલકુલ નહેતાં પરંતુ છેલ્લા પચાસ વર્ષમાં ઉદ્યોગ ધંધાની આ શાખાની ક્ષતિ અભૂત રીતે વધી ગઈ છે. સન ૧૯૧૨ માં ૪૨ કારખાનામાં સાંચથી કપડાં વણવાનું કામ થતું હતું. ૧૧૫ કારખાનાં સાચા કામ અને લેખંડની વસ્તુઓ તૈયાર કરતાં હતાં, અને પરચુરણ ચીને તૈયાર કરવાના કારખાનાં ૧૨:૪૫ હતાં. છપાનું કામ, કાગળ બનાવવાનું, લાકડાંનું, વાંસનું, ચામડાનું અને એવાં બીજાં અન્ય કામે કરવાનાં કારખાને પણ સંખ્યાબંધ હતાં. એકંદર વીજળીક બળથી ચાલતાં ૧૨૫૫ કારખાનામાં ૮૦૦૬૩૭ પુ તચા સ્ત્રીઓ કામ કરતાં હતાં. આ કારખાનાનાં સાચા કામ ચલાવવા ૨૩૦૦૦ હોર્સ પાવર (ઘોડાની શક્તિખર્ચાતી હતી. જાપાનના વેપારનું અનુમાન એટલાપરથી થઈ શકશે કે સન ૧૯૧૦ માં ૪૫૮૪૨૮ એને માલ દેશમાંથી બહાર મોકલવામાં આવ્યો અને દ૨૨૬૨૨૮૦૪ એનનો માલ બહારથી જાપાનમાં લાવવામાં આવ્યો હતે.
સામુદ્રીક (દરીઆઈ) વ્યાપારમાં પણ જાપાન ઘણું આગળ વધેલું છે તેમાં લગભગ ૧૫૦૦ ૦૦ માણસે કલા છે, અને છo૦૦૦૦૦ પાંડ પ્રતિવર્ષ તેમાંથી ઉપજાવે છે. કેટલાક વર્ષોથી ભાડું સાફ કરી પુરૂ પાડવાને ઇજા પાન સરકારેજ રાખે હેર સન ૧૯૧૦ માં પાંચ એશાહજાર ટન મીઠું તેયાર કરવામાં આવ્યું.
સન ૧૯૧૦ માં ખુદ નપાનમાં ૮પ૭૬ ખાણ હતી અને તે ૨૦૬૮૧૩૨ એકર જમીનમાં ફેલાયેલી હોઈ તેમાં ત્રણ લાખ મજુર કામ કરતા હતા. તેને જોડીને તે ભાઇલ રેલથી ચાલનાર મે હતી અને તેલ વિગેરે લઈ જવા માટે પંપ નાખવામાં આવ્યા હતા. તે સાલમાં કાઢવામાં આવેલા ખનીજ પદાર્થની ઉપજ ૧૧૪૫૨૮૪૦ પન્ડ થઈ હતી. ખાણનું મહત્વ જાપાનમાં કેટલું છે તે એટલા ઉપરથી સમજાશે કે ગંધક પેદા કરનાર તરીકે આખી દુનિયામાં બધા દેશમાં જાપાનને નંબર ૨ જે છે, માટીનું તેલ બનાવવામાં તેને નંબર ૫ મો છે. સન ૧૯૦૫ માં કિસાની બાબતમાં તેને નંબર ૮ મે હતિ. સેનાની ક્ષિત્તિમાં કેરીઆને નંબર ૮ અને બાપાન નંબર ૧૧ મે છે.
દેશની શાસન પ્રણાલિકા છાચારી રાજ્ય પદ્ધતિથી બદલીને નિયંત્રીત રાજ્ય સત્તા કરવામાં આવી છે. રાજ્યની જુદા જુદા કાર્ય માટે જુદા જુદા વિભાગે પાડી તે પર જુદી જુદી કમીટીઓના પ્રધાન નિયત કરવામાં આવ્યા છે. સન ૧૮૮૮માં રાજ્ય પ્રબંધમાં પ્રજાને સામેલ કરવાના કાર્ય કરવાથી એ પરિણામ આવ્યું કે ત્યાં એક ઉંચ અને એક નીચ એમ પાલામેન્ટની બે શ્રેણીઓ બની.
આ બધી ઉન્નતિમાં એક આશ્ચર્યજનક વાત તો એ છે કે બેહદ વિચારશુન્યતા અને ધનાભાવ હોવા છતાં પણ આ ઉન્નતિ થવા પામી છે. સન ૧૮૬19– ૬૮ માં આવક ૩૩૦૦૦૦૦૦ એનની હતી પરંતુ તે દેશની ખેતી ઉધોગ ધંધા બંગલે કારખાનાં અને ખાણેની વૃદ્ધિથી સન ૧૯૧૦ માં તે ૪૮૩૨૪૧૧૬૮ એન જેટલી ઉપજ વધી છે.
સ્થાનાભાવથી જાપાનની ઉન્નતિની અન્ય બાબતે અત્રે નહિ દર્શાવતાં માત્ર એટલું જ કહીશું કે તેણે રેલ, સડક, તાર, ખેતી, નેરે, કુ, કેલે, ઈસ્પીતાલો, ઢીમર, ભીલ, હથી આર. દારૂગોળે, કારીગીરી, હુન્નર, ફગ, વિદ્યા, કસરત, તત્ત્વજ્ઞાન આદિ પ્રત્યેક વિષ
• એન જાપાની ચલણ.