________________
૨૮
બુદ્ધિસાગર પ્રિય વિને વિનયમાં રાચી રહે. પુત્ર પુત્રીઓ વિનય વધારે બહુ મજાને, સત્ય વિનય કરનાર જગમાં રહે ન છાને; વિદ્યાગુરૂ ઉપકાર હૃદયથી કદી ન ભૂલે, વિનય વિહીને મયુર પૃવત્ શાથી લે; ચંડાલને પણ વિનય કીધે શ્રેણિક નરપતિ સાંભળે, બુદ્ધિસાગર વિનય સે મળી મનને આમળે. ૩
વિદ્યાગુરૂના વિનયમાં અપૂર્વશકિત રહેલી છે, તે વિનય શિષ્ય જાણે છે. વિનય કદી નિષ્ફળ જતો નથી. વિનયથી આભા ઉચ્ચ થાય છે. વિદ્યાગુરને યથાયોગ્ય વિનય સાચવવાથી વિદ્યાથી ઘણું મેળવી શકે છે.
મેટાને વિનય, પિતાનાથી જે ઉમરમાં જ્ઞાનમાં સદાચરણમાં મોટા હોય તેમને જેમ ઘટે તેમ વિનય કરવો. પિતાના મોટાભાઈ હોય તેમનું માન સાચવવું જોઈ એ. પોતાની મોટી બેન હોય તેને પણ ઘટતો વિનય કરો. સગાંસંબંધી વિગેરે જે કોઈ મેટાં હોય તેમને વિનય સાચવવાથી કીર્તિ વૃદ્ધિ પામે છે. મોટાને વિનય કરવાથી સંસારમાં કોઈ જાતની ચિંતા ઉત્પન્ન થતી નથી. મોટાંને વિનય કરવાથી ઉલટી મોટાઈ વધે છે, જે ભવ્ય મેટાંને વિનય સાચવે છે, તેની સંસારમાં પ્રતિષ્ઠા થાય છે. વિનય સુખનું મુળ એ સૂત્ર વારંવાર સ્મરણમાં રાખવું. મોટાઓની પાસે જે જે સારા સદ્દગુણો હોય છે, તેની વિનયને પ્રાપ્તી થાય છે, મોટાઓને વિનય કરવાથી કંઈ લઘુત્વ પ્રાપ્ત થતું નથી મટાઓને વિનય કરવાથી તેઓ ગમે તેવી હૃદયની વાત આપે છે. મેટાએનું ગમે તે વખતમાં મેદન્મત થઈ અપમાન કરવું નહિ. ધુળને પણ પગથી હણવામાં આવે છે તો મસ્તક ઉપર ઉડીને ચઢે છે, તે મેટાઓનું અપમાન શું ન કરી શકે? મેટાઓને તિરસ્કાર કરવો તે પિતાના તિરસ્કાર બરોબર છે. મોટાઈની મશ્કરી કરવી તે ખરેખર પિતાનીજ મશ્કરી છે. કાકા, દાદા, દાદીમા, કાકી, ફઈ, માશી, વિગેરેનો પણ પુત્ર પુત્રીઓએ યથાયોગ્ય વિનય સાચવો. મનથી મેટાઓનું ભલું ચિંતવવું. વાણીથી પ્રિયકર વિનયવચન બોલવું, કાયાથી મોટાઓને નમસ્કાર કરવો, ધનથી દુઃખ વખતમા વાગરીબાઈ વખતમાં મેટાંઓને હાય કરવી, મોટાઓનું વચન પાળવા પ્રયત્ન કરો. મોટા કદાપિ શિક્ષા આપે તે સહનશીલતા ધારણ
