________________
ट्रॅक नोंध
- विजयशीलचन्द्रसूरि
बीरबलनां रींगणां
(१) मुघल शहेनशाह अकबरना दरबारनां नव रत्नो पैकी एक प्रख्यात रत्न ते बीरबल. पोतानी चतुराई अने हाजरजवाबी माटे ते पंकायेलो हतो. तेनी आ ख्यातिने समर्थन आपे तेवा घणा घणा टुचका के हास्य-प्रसंगो प्रसिद्ध छे. आमां केटलाय प्रसंगो एवा पण होय के जे जुदा जुदा स्थळ-समयना बीरबल जेवा नामांकित माणसना नाम साथे जोडाई जाय : भले ते प्रसंग पछी ते व्यक्ति साथे बन्यो होय के न होय. प्राचीन ग्रंथोमां पण क्वचित् आवा टुचका मळी आवतां होय छे, जे परथी समजाय के मुल्ला नसरुद्दीन, बीरबल के तेनाली-राम जेवाना नामे प्रचलित आ टुचका तो अनादि-निधन लोक वार्ता-वैभव- ज अंग / घरेणुं छे. एक दाखलो जोईशुं :
एकवार बादशाहे रींगणांनुं शाक खाधुं, ने पच्यु नहि. तेणे बीरबल आगळ रीगणानी निंदा करी, तो बीरबले सूर पूरावतां कह्यु : अरे जहांपनाह ! रौंगणां ? छीः, एनुं नाम न लेशो; खवाय ज नहीं !..... थोडा दहाडा पछी फरीवार शाहे रीगणां खाधां. भाव्यां ने पच्यां पण खरं. बीरबल आवतां ज शाहे रींगणांनां गुणगान आदरी दीधां. ए वखते बीरबल कहे : अजी सलामत ! शुं कहुं ? आ दुनियामां रीगणां जेवू बीजुं शाक नहि हो ! जामली रंगना जामा उपर कलगी जेवू डीटुं! केयूँ मस्त !
आ क्षणे शाह उकळी पड्या : अल्या, ते दहाडे तो निंदा करतो'तो, ने आजे पाछां वखाण करे छे ? बेवडी वात ? बीरबल हसी पड्यो : कहे, हुं तो आपनो गुलाम छु, रीगणांनो नहि.
हवे आ ज वात अतिसंक्षिप्त रूपमां पण, संभवतः छठी सदीमां रचित मनाती 'दशवैकालिकसूत्र-चूर्णि (अगस्त्यसिंहकृत) माथी प्राप्त थाय छे, ते जोईए :
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org