________________
162
ERICH FRAUWALLNER
natvād aprayojakatvān nirguņatvāder upādhitvāc ca. na ca pratiyogyanavacchedakatayaiva vrkṣatvāder abhāvāvacchedakatvam, guņādyanavacchedaka prameyatvādes tadabhāvāvacchedakatvaprasangät, yathā ca ghatapūrvavartitvasya pratidandam vahnisāmānādhikaranyasya vā pratidhūmam bhinnatve 'pi dandatvam dhūmatvam vā tatsämänyasya avacchedakam, tathaiva samyogasāmānyasya avacchedakam dravyatvādikam ity asyāpi
suvacatvāc ca iti sampradāyavidaḥ. b navinās tu utpattikālāvacchedena ghatādau gunasya, pralayāva
cchedena gaganādau samyogasya sāmānyābhāvo vartate. tathā dhūmavaty api viraho dahanasya, 'iha parvate nitambe hutāśano, na sikhare' iti pratiteḥ, samyogena dravyasya avyāpyavrttitrat, vịtter avyāpyavrttitve vrttimato vyāpyavrttitvasya atyantam asambhāvitatvāc ca. quam pratiyogimator api kāladesayor desakālabhedāvacchedena tadabhāvah. tathā, ca tattatsādhyakāvyāptivāraṇāya tat. nopādeyam ca sarvathaiva vyāpyavrtti
sādhyake, sādhyasādhanabhedena vyāptibhedād iti vadanti. § 6 pratiyogyasāmānādhikaranyam ca pratiyogitāvacchedakāvacchinnäsā
mānādhikaranyam. tena ‘ayam gunakarmānyatvavišiştasattāvān, jäteh',
'bhūtatvamūrtatvobhayavān, mūrtatvādityādau nätivyāptih. a na ca ubhayatvam ekavišiştāparatvam visistam ca kevalād anyad
iti tadabhävo manasi sahajata eva pratiyogivyadhikarana iti vācyam, - ubhayatvam hi na višiştatvād anatiriktam na vā tadavacchinnābhāvas tadavacchinnābhāvāt, vaišistyavirahe 'pi ghatatva pațatvayor ubhayatvasya
ubhayatvena tadabhāvasya ca pratyakşasiddhatvāt. b na ca tatra vyāptir eva, ubhayatvādhikaraṇasya mūrtatvasya manasi
sattvād iti vācyam, — tathātve 'py ubhayatvena rūpena tatrāsattvāt, 'nātra.
ubhayam' iti pratiter durvāratvāt. $ 7a atyanta padam ca atyantābhāvatvanirūpakapratiyogyasāmānādhikara
nyasya atyantābhāvatvanirūpaka pratiyogitāyāś ca lābhāya, anyathā sarvasyaivābhāvasya svasamānādhikaranābhāvāntarabhinnatvāt tadbhedasya svasvarūpānatiriktatayā pratiyogyasāmānādhikaranyasyaiva durlabhatvāpatteḥ, sarvesām evābhāvānām hetusamānādhikaraņātyantābhāvatvanirūpaka pratiyogyasamānādhikaranābhāvāntarātmakasya svabhedasya pra
tiyogitvād abhāvasādhyakāvyāpteś ca iti sampradāyavidaḥ. b a tha 'yadā gotvam, tadā gaurity atra ativyāptiḥ, pralayasya godhvam
savattvena gavātyantābhāvānadhikaranatvāt. samsargābhāvamätroktāv api ‘yadā spandas, tadā dvyaņukam', 'yadā adrstam, tadā janyam jñānam duḥkham vā', 'yadā tasyādsstam, tadā tadiyajñānam' ityādāv ativyāptiḥ, dvyaņukatväderduyaṇukādiśünyakhandapralayādinişthadhvamsaprāgabhāva pratiyogitānavacchedakatvāt. na hi tayoḥ sāmānyābhāvatvavādimate 'pi ekavišeņa prāgabhāvaviseşāntaradhvamsavaty api samaye sāmānyavacchinnadhvamsaprāgabhāvayoḥ sambhava iti cen,
na, pratiyogimata iva dhvamsādimato 'pi kālasya atyantābhāva