________________
જૈનધમ ના પ્રાણ
૧૫૪
ધરાવે છે. શરીરસ્વાસ્થ્ય, સમાજજ્બળ આદિ ઉદ્દેશા ખરા મેક્ષસાધક આદશ અાચય માંથી સ્વતઃ સિદ્ધ થઈ જાય છે.
બ્રહ્મચય ને સ ંપૂર્ણ પણે સિદ્ધ કરવા એ માર્ગો નક્કી કરવામાં આવ્યા છે : પહેલે ક્રિયામાગ અને ખીજો જ્ઞાનભાગ ક્રિયામાગ, વિરાધી કામસંસ્કારને ઉત્તેજિત થતા અટકાવી તેના સ્થૂલ વિકારવિશ્વને બ્રહ્મચર્યું - જીવનમાં પ્રવેશવા નથી દેતા; અર્થાત તેની નિષેધબાજુ સિદ્ધ કરે છે; પણ તેનાથી કામસ’સ્કાર નિર્મૂળ થતા નથી. જ્ઞાનમાર્ગ એ કામસંસ્કારને નિર્મૂળ કરી બ્રહ્મચર્ય ને સર્વથા અને સદા સ્વાભાવિક જેવું કરી મૂકે છે; અર્થાત્ તેની વિધિબાજુ સિદ્ધ કરે છે, જૈન પરિભાષામાં કહીએ તે ક્રયામાગધી બ્રહ્મચર્ય ઔપામિકભાવે સિદ્ધ થાય છે, અને જ્ઞાનમા થી સાયિકભાવે સિદ્ધ થાય છે, ક્રિયામાર્ગનુ કા જ્ઞાનમાર્ગની મહત્ત્વની ભૂમિકા તૈયાર કરવાનું હેાવાથી તે માર્ગ વસ્તુતઃ અપૂર્ણ છતાં પણ બહુ ઉપયોગી મનાયો છે, અને દરેક સાધક માટે પ્રથમ આવશ્યક હોવાથી તેના ઉપર જૈન શાસ્ત્રમાં બહુ જ ભાર મૂકવામાં આવ્યો છે. એ ક્રિયામા માં ખાદ્ય નિયમાને સમાવેશ થાય છે. એ નિયમેનુ નામ ગુપ્તિ છે. ગુપ્તિ એટલે રક્ષાનું સાધન, અર્થાત વાડ. એવી ગુપ્તિએ નવ ગણાવવામાં આવી છે. એક વધુ નિયમ એ ગુપ્તિએમાં ઉમેરી એમને જ બ્રહ્મચર્યનાં દશ સમાધિસ્થાનક તરીકે વર્ણવવામાં આવ્યાં છે.
ક્રિયામામાં આવતાં દેશ સમાધિસ્થાનાનું વર્ણન ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રના સાળમાં અધ્યયનમાં બહુ માર્મિક રીતે કરવામાં આવ્યું છે. તેને સાર આ પ્રમાણે છે :
(૧) દિવ્ય કે માનુષી સ્ત્રીના, બકરી, ઘેટી વગેરે પશુના અને નપુંસકના સ ́સવાળાં શયન, આસન અને રહેઠાણુ વગેરેના ઉપયેગ ન કરવા.
(૨) એકલા એકલી સ્ત્રીઓની સાથે સંભાષણ ન કરવું. માત્ર સ્ત્રીઓને કથાવાર્તા વગેરે ન કહેવાં અને સ્ત્રીકથા ન કરવી, એટલે કે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
