________________
૧૫૮
જૈનધર્મનો પ્રાણ
એ નવે કાટીનું બ્રહ્મચર્ય બહુ વિરલ રીતે પાળી શકે છે. આગળ જે નવ કેટીઓ બતાવી છે તેમાંની મન, વચન અને શરીરથી અનુમતિ આપવાની ત્રણ કેટીઓ એને નથી હોતી; અર્થાત્ એનું ઉત્તમ બ્રહ્મચર્ય બાકીની થે કેટીએ લીધેલું હોય છે. આંશિક બ્રહ્મચર્ય લેવાની આ છે પદ્ધતિઓ છે :
(૧) દિવિ ત્રિવિધે, (૨) દિવિધે દિવિધે, (૩) દ્વિવિધ એકવિધે, તથા (૪) એકવિધે ત્રિવિધે, (૫) એકવિધે દિવિધે, (૬) એકવિધે એકવિધે. આમાંના કોઈ એક પ્રકારને ગૃહસ્થ પિતાની શક્તિ પ્રમાણે બ્રહ્મચર્ય માટે સ્વીકારે છે. દ્રિવિધે એટલે કરવું અને કરાવવું એ અપેક્ષાએ અને ત્રિવિધે એટલે મન, વચન અને શરીરથી અર્થાત મનથી કરવા-કરાવવાનો ત્યાગ, વચનથી કરવા-કરાવવાને ત્યાગ અને શરીરથી કરવા-કરાવવને ત્યાગ. એ પ્રથમ પદ્ધતિ છે. આ જ રીતે બધી પદ્ધતિઓ લેવાની છે. ૬. બ્રહ્મચર્યના અતિચારે
કોઈ પણ પ્રતિજ્ઞાને લગતાં ચાર દૂષણે હૈય છે. તેમાં લૌકિક દૃષ્ટિથી દૂષિતપણાનું તારતમ્ય માનવામાં આવે છે. એ ચારે પ્રતિજ્ઞાના ઘાતક તે છે જ, પણ વ્યવહાર તે પ્રતિજ્ઞાના દૃશ્ય ધાતને જ ઘાત માને છે. એ ચારનાં નામ અને સ્વરૂપ આ પ્રમાણે છે:
(૧) પ્રતિજ્ઞાને અતિક્રમ કરવો એટલે પ્રતિજ્ઞાના ભંગને માનસિક સંક૯પ કરો.
(૨) પ્રતિજ્ઞા વ્યતિક્રમ કરે એટલે એ સંકલ્પની સહાયક સામગ્રીના સંયોગની ચેજના કરવી. આ બન્ને દૂષણરૂપ હોવા છતાં વ્યવહાર એ બન્નેને ક્ષમ્ય ગણે છે, અર્થાત્ મનુષ્યની અપૂર્ણ ભૂમિકા અને તેની આસપાસનું વાતાવરણ જોતાં એ બન્ને દોષે ચલાવી લેવાય ખરા.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
